Crkva sv. Jovana Krstitelja u Bilješevu

Crkva sv. Jovana Krstitelja u Bilješevu, u opštini Kakanj, je crkva Srpske pravoslavne crkve i pripada Dabrobosanskoj mitropoliji. Crkva je zajedno sa arheološkim lokalitetom Glavica, dva stećka, grobljem i zgradom srpske osnovne škole proglašena za nacionalni spomenik BiH.

Lokacija

Nalazi se u Bilješevu kod Kaknja, sjeverno od magistralnog puta Sarajevo - Zenica. Bilješevo je udaljeno 10 km vazdušne linije od Zenice i 7 km od Kaknja.

Historija

Crkva je izgrađena od 1906. do 1908. godine. Nije poznat projektant, niti postoji dokumentacija. Uz nju je 1909. godine podignuta srpska osnovna škola, u skladu sa austrougarskim propisima kojima je predviđena mogućnost postojanja privatnih i konfesionalnih osnovnih škola. Njihov broj 1906. godine iznosio je 70, a 1910. popeo se na 115.

Tokom Drugog svjetskog rata, crkva je oštećena, a nakon II svjetskog rata, izvršena je opravka crkve i zgrade škole, koja je do 1954. godine nastavila sa radom, kada je pretvorena u parohijski dom. Godine 1949. izvršeni su radovi unutrašnjeg uređenja, a 1982. izvršeni su opsežniji konzervatorsko - restauratorski radovi.

Crkva i parohijski dom su zapaljeni 1992. godine, a groblje oskrnavljeno. Rekonstrukcija Crkve izvršena je 2003. godine.

Na ovom lokalitetu nalazila se nekropola sa 25 stećaka, koji su upotrijebljeni za gradnju crkve.

Opis

Spada u jednobrodne bazilike sa zvonikom na zapadnoj strani, zidana lomljenim kamenom, sa polukružno završenim svetištem na istočnoj strani i horom na zapadnoj strani. Crkva ima pravougaonu osnovu dimenzija 15,95m x 9,30m. i istureni zvonik dimenzija 3,15 m x 2,14 m, visine 13,50m.

Svi nadgrobnici su izrađeni od lokalnog kamena u obliku krstača na čijim završecima je jabuka. Na nekima se kao ukras javlja rozeta (spirala) ili krst.

Crkva se nalazi u dobrom konstruktivnom i svakom drugom stanju, nakon rekonstrukcije iz 2003. godine, i redovno se održava. Nekadašnja srpska škola je devastirana, i preostali su samo goli nosivi zidovi i ostaci krova. Pravoslavno groblje je aktivno i prilično dobro održavano. Dva stećka su utonula u zemlju.

Literatura

• Đoko Slijepčević, Historija Srpske pravoslavne crkve, II knjiga, Od početka XIX vijeka do kraja Drugog svjetskog rata, Munhen, 1966. (korištene usluge biblioteke Bošnjačkog instituta, fondacija Adila Zulfikarpašića-Sarajevo), 1966.
• Velibor Džomić, Ustaški zločini nad srbskim sveštenicima, izdavač Svetigora, 1995.
• Mitar Papić. Istorija srpskih škola u Bosni i Hercegovini. Sarajevo: Veselin Masleša, 1978. godina, str. 140.
• Šefik Bešlagić, Stećci centralne Bosne. Sarajevo: Zavod za zaštitu spomenika Bosne i Hercegovine, 1967, str. 46.