Crkva Rođenja svete Bogorodice u Zenici
Crkva Rođenja presvete Bogorodice u Zenici pripada Srpskoj pravoslavnoj crkvi (Mitropolija dabrobosanska). Proglašena je za nacionalni spomenik BiH. [1]
Izgrađena je u periodu 1883- 1885. godine uz blagoslov mitropolita Save Kosanovića. Do 2006., ovu je crkvu vodilo 18 paroha. Nakon gradnje, objekat je postao okosnica razvitka pravoslavne duhovnosti na ovim prostorima i središnje mjesto okupljanja. Crkva je od 1941. do 1945. ugrožena odvođenjem paroha Uroša Jovanovića, pa je do 1943. bila bez vodstva dok iz Zagreba nije dekretom doveden Rus Anatolije Paradijev koji je vodio Hrvatsku pravoslavnu crkvu do 1945. Na zidu crkve je 1965. godine postavljena spomen ploča žrtvama Srpske pravoslavne crkvene opštine u Zenici iz Drugog svjetskog rata.
Prema konceptu prostorne organizacije, Crkva Rođenja presvete Bogorodice u Zenici, pripada tipu trobrodne crkve sa pripratom, naosom, oltarskim prostorom i zvonikom.
Dimenzije su 22,5 m x 15,8 m, sa četiri kule dimenzija 4,65 m x 4,50 m na uglovima. Visina zvonika iznosi 26 m, visina sljemena dvovodnog krova koji pokriva crkvu iznosi 10,20 m, a visina tjemena krovnog pokrivača osmokutne stilizovane kupole koja je pozicionirana u centralnom dijelu građevine iznosi 13,80 m. Na ikonostasu je predstavljeno osamnaest ikona i Carske dveri sa scenom Blagovijesti.
Poznato je živopisanje od strane Dragomira Jaškovića Jaše u periodu od 1984. do 1990. Tokom rata u Bosni i Hercegovini, crkvena kupola i toranj su oštećeni puščanim mecima pa je provedena manja intervencija na fasadi, bojanje objekta te konzervatorsko-restauratorski zahvati na nekim ikonama na ikonostasu između 1996. i 2000. godine
- ↑ „Crkva Rođenja presvete Bogorodice”. kons.gov.ba. Arhivirano iz originala na datum 2020-05-26. Pristupljeno 13. 11. 2016.
