Boško Karanović

Boško Karanović, (1924. Bosanska Krupa – 2009. Beograd), je jedan od rodonačelnika moderne grafike u Jugoslaviji krajem četrdesetih i početkom pedesetih godina XX vijeka. Zahvaljujući njemu i nekolicini drugih autora, grafika u Jugoslaviji, prije Drugog svjetskog rata praktično nepostojeća, dobiti će nevjerovatan polet, a njegov doprinos afirmaciji i uspostavljanju medijskih standarda u ovoj oblasti već je istorizovan u velikim muzejskim projektima druge polovine 20. vijeka.

Biografija

Karanović je završio snovnu školu u rodnom gradu, a gimnaziju je od 1934. do 1941. godine pohađao u Bihaću, i 1943. maturirao u Beogradu. Akademiju za likovne umetnosti i specijalku grafike završio je u Beogradu u klasi profesora Mihajla Petrova 1948. godine. Slikarstvo je studirao u klasi Mila Milunovića, Ivana Tabakovića i Nedeljka Gvozdenovića. Za asistenta na grafičkom odsjeku Akademije likovnih umjetnosti u Beogradu izabran je 1949. godine, a kasnije za profesora.

Od 1951. godine sakupljao je studentske grafičke radove u okviru Akademije likovnih umjetnosti.

Iste godine, Karanović i još nekoliko umjetnika (Mirjana Mihać, Dragoslav Stojanović-Sip, Mile Petrović, Dragoljub Kažić), osnivaju „Grafički kolektiv”, zajednički grafički atelje, a 1952. godine galeriju u prostorijama Grafičkog kolektiva. U okviru djelatnosti Grafičkog kolektiva pokrenuto je osnivanje Kluba prijatelja grafike „Arta” i „Kolekcija” grafika. Karanović je pripadao i grupi „Samostalni” do njenog rasformiranja. Sarađivao je sa Ateljeom 611 u Novom Sadu.

U Beogradu, Rudom, Beloj Crkvi, Bosanskoj Krupi i Cazinu dizajnirao je pet javnih spomenika sa mozaicima. U primijenjenoj grafici ostvario je jedan broj diploma i povelja. Bio je član Saveza likovnih umjetnika Jugoslavije. Izlagao je na samostalnim i grupnim izložbama u zemlji i inostranstvu.

Boško Karanović, Enver Krupić i Zdravko Vajagić okupili su 1970. god. prve umjetnike u Likovnu kolonija “Krušnica” u Bosanskoj Krupi. U koloniji se obrazuju mladi talenti za likovni stvaralački rad, a nastala djela postaju stalna postavka u vlasništvu Galerije, u okviru Javne ustanove „Centar za kulturu, obrazovanje i informisanje“ u Bosanskoj Krupi. Krajem 70-ih godina Kolonija je izašla iz okvira lokalnog događanja i postala mjesto okupljanja umjetnika iz svih republika bivše Jugoslavije, a kasnije i evropskih umjetnika.

U galerijskom prostoru, u kojem je smješteno više od 800 slika nastalih na koloniji, otkrivena je spomen-bista Bošku Karanoviću.

Dobitnik je brojnih nagrada i priznanja: Oktobarska nagrada Beograda 1958., Nagrada Oktobarskog salona Beograd 1960., Veliki pečat Grafičkog kolektiva 1968., Otkupna nagrada (Jesenji salon) Banje Luke 1968., Zlatna igla ULUS-a Beograd 1970., Dvadesetsedmoojunska nagrada Bosanske Krupe 1972., Ordeno rada sa zlatnim vjencem 1972., Vukova nagrada 1985.

Umro je 31. marta 2009. godine u Beogradu

Ostvarenja

Karanovićev razvojni put grafičara može se posmatrati u dvije faze. Prva faza trajala je u periodu između 1948. i 1958. godine, i obuhvataju radovi litografije i drvorezi u boji, te akvatinte: Branje šljiva (akvatinta, 1951), Pastiri (litografija u boji, 1955), Porodica (litografija u boji, 1955), Igra u šljiviku (litografija u boji, 1955).

Druga faza obuhvatila period stvaranja tokom šezdesetih godina XX vijeka sa osnovnom karakteristikom oslanjanja na tradicionalne grafičke karakteristike i orijentacije na boju, ukazujući na prelaz ka njenoj simboličkoj i ekspresivnoj funkciji. Tokom ovog perioda Karanović za teme svojih radova sa jedne strane najčešće bira prirodu, a sa druge strane antiku. Iz tog perioda su radovi: Od Stabla (drvorez u boji, 1954), Krošnje (gipsorez, 1956) i Banovo Brd (drvorez u boji, 1956), Topčider (litografija u boji, 1957) i Topola (drvorez u boji, 1957).

Tokom šezdesetih godina Karanović je dosegao punu stvaralačku zrelost. Centralna tema u njegovim grafikama je čovjek – njegova figura je najčešće usamljena, rjeđe u paru. Tehnički gledano, javljaju se duboki, grubi urezi – linije rustičnog karaktera koje grade jak i sugestivan crtež, prepoznatljiv u grafikama: Rub šume (gravira u linoleumu, 1963), Mrtvi satir (gravira u linoleumu, 1963), Faun popodne (gravira u linoleumu, 1964), Dva efeba (gravira u linoleumu, 1965) i drugim.

Godine 1969. izvodi linogravuru Srebrna grana, poslije koje radi smanjenim intenzitetom. Tokom sedamdesetih godina uradio je: Sjećanja na Bosansku krajinu (1970) i Pijetalni pano (1975), nakon kojih definitivno napušta grafiku i posvećuje se slikarstvu.

U oblasti primenjene grafike realizovao je diplome, ilustracije, istorijske mape i čestitke.

Zavičajna zbirka

Zavičajna zbirka Boška Karanovića u Bosanskoj Krupi proglašena je za nacionalni spomenik BiH. Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović (predsjedavajući), Ljiljana Ševo I Tina Wik na sjednici održanoj od 11. marta 2011. godine u Sarajevu. Zavičajna zbirka Boška Karanovića sadrži 110 grafika i smještena je u objekat Javne ustanove – Centar za kulturu, obrazovanje i informisanje Bosanska Krupa u ulici Trg Avde Ćuka bb u Bosanskoj Krupi.

Literatura

• Zoran Pavlović - Boško Karanović. Beograd: Programski savet Galerije Grafički kolektiv (ur. Ljiljana Ćinkul Krstić), 1983.
• Vojislav Vujanović - Bosanska Krupa, Likovna kolonija Krušnica. JU Centar za kulturu, obrazovanje i informisanje Bosanska Krupa, U.L.U. „Krušnica“ Bosanska Krupa, za izdavača: Salih Suljanović, „OKO“ Sarajevo, 2003. (Katalog izložbe).
• Isaković Alaga - Zavičajna zbirka grafika Boška Karanovića. JU Centar za kulturu, obrazovanje i informisanje Bosanska Krupa, U.L.U. „Krušnica“ Bosanska Krupa, za izdavača: Salih Suljanović, Zenica 2005. (Katalog izložbe)

Vanjski linkovi

• Drugi o Karanu
• Međunarodna likovna Kolonija Kruščica Arhivirano 2021-09-22 na Wayback Machine-u
• Dom kulture Bosanska Krupa Arhivirano 2020-06-05 na Wayback Machine-u
• Obnovljen mozaik na spomeniku žrtvama fašizma Arhivirano 2020-06-05 na Wayback Machine-u
• Kosmička inspiracija u djelima Boška Karanovića