Odumiranje države
Odumiranje države je marksistički koncept o nestanku države u komunizmu. Engels je verovao da će u besklasnom društvu doći do odumiranja države, jer aparat fizičke prinude neće biti potreban.
Teorija odumiranja države[uredi | uredi kod]
Prema učenju Marksa, Engelsa i Lenjina taj proces počinje s dolaskom proletarijata na vlast, i to prvo u oblasti privrednih funkcija države, ne odjedanput, već postepeno, da bi se otklonila opasnost od anarhije.[1]
Kada država najzad doista postane predstavnik cijelog društva, onda ona samu sebe čini izlišnom. Čim više ne bude ni jedne društvene klase koju treba ugnjetavati, čim bude uklonjena borba za individualni opstanak, uslovljena klasnom vladavinom i dosadašnjom anarhijom u proizvodnji, kao i sukobi i ekscesi koji iz te borbe proistječu, tada više ne će imati tko da bude ugnjetavan, radi čega je i bila potrebna naročita sila za ugnjetavanje — država. Prvi akt u kome država nastupa kao istinski predstavnik cijelog društva — uzimanje u svoje ruke, u ime društva, sredstva za proizvodnju — istovremeno je njen posljednji samostalan akt kao države. Miješanje državne vlasti u društvene odnose postajat će izlišnim u jednoj oblasti za drugom i prestat će samo od sebe. Mjesto vlade nad osobama dolazi upravljanje stvarima i rukovođenje procesima proizvodnje. Država se ne »ukida«, ona odumire.
– Fridrih Engels, Anti-Diring
Odumiranje države u samoupravljanju[uredi | uredi kod]
Socijalistička Jugoslavija je krenula putem radničkog samoupravljanja verujući da će jednoga dana slobodni proizvođači sami uređivati svoje odnose, “od mesne zajednice do federacije”.[2] Tito je prilikom uvođenja radničkih saveta izjavio da su se prethodno svi društveni procesi u „mladom jugoslovenskom revolucionarnom društvu" nalazili pod kontrolom države. Preispitivanjem dotadašnjeg puta izgradnje socijalizma, KPJ je zaključila da se mora suzbiti proces podržavljivanja društva.[1] Suština revolucionarnog zakona o samoupravljanju iz juna 1950, sastojala se u uviđanju da se proces odumiranja države ne može odlagati za budućnost, da KPJ ne sme izgubiti odlike revolucionarne partije i izroditi se u deo aparata vlasti, i da se državna svojina mora pretvoriti u društvenu, pod upravom neposrednih proizvođača.[1] Sa svakim ustavom sve SFRJ je više vlasti prenošeno na niže nivoe. Težnja ka „odumiranju države“ konceptualizovana je politikama decentralizacije, demokratizacije i debirokratizacije, postavši prepoznatljivo obeležje samoupravne teorije i prakse.[3]