Hipobarija

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Hipobarija, hipobarizam, dizbarizam
Od morskih dubina do krajnjih granica zemljine atmosfere, promene u hipobariji mogu isponjiti direktan uticaj na organizam ronilaca u toku izrona i pilota u toku letenja na velikim visinama
SpecijalnostUrgentna medicina, podvodna medicina
Klasifikacija i eksterni resursi
ICD-10T70
ICD-9993
DiseasesDB3491
eMedicineemerg/154

Hipobarija, hipobarizam ili dizbarizam je skup poremećaja, bez hipoksije, koji nastaje kao posledica uticaja sniženog barometarskog pritiska sredine na telo čoveka, u kome se zbog većeg pritisak gasa u telesnim šupljinama i telesnim tečnostima, gasovi šire u šupljinama tela (vršeći pritisak na njihove unutrašnje zidove) i stvaraju gasni mehurići u tkivima zbog težnje gasova rastvorenih u telesnim tečnostima da izađu iz rastvora.[1][2]

Patofiziologija[uredi | uredi kod]

U hipobariji efekti povećanja pritiska javljaju se samo na stišljivim supstancama u telu. Kako se ljudsko telo najvećim delom sastoji od vode, koja je nestišljiva, promeni atmosferskog pritiska mogu da budu izloženi:

  • gasovi u šupljinama tela i viskoznim organima,
  • gasovi rastvoreni u krvi.

Fizičke karakteristike gasova i promene u telu koje se dešavaju u hipobariji najbolje se mogu opisati uz pomoć osnovnih gasnih zakona od kojih je su najznačajniji:

Bojlov zakon

PV = K

(P = pritisak, V = zapremina, K = konstanta)

Na konstantnoj temperaturi, zapremina gasa varira i obrnuto je proporcionalna pritisku. Slično tome, za koliko puta povećamo pritisak gasa, toliko puta ćemo smanjiti zapreminu i obrnuto, uz uslov da je tempertura konstantna. Pritisak varira inverzno sa zapreminom (volumenom). Jednostavno rečeno, to znači da ako se pritisak udvostruči obim je prepolovljen, i obrnuto.

• U hipobariji sa visinom pada pritisak a raste zapremina gasa u zatvorenoj šupljini, što dovodi do pucanja njenih zidova.<br)>• Isto se dešava i sa gasom zarobljenim u telesnim šupljinama, ukoliko iz njih kroz telesne otvore ne izađe višak gasa. • U hipobariji sa visinom pada pritisak a raste zapremina gasa u zatvorenoj šupljini, što dovodi do pucanja njenih zidova.<br)>• Isto se dešava i sa gasom zarobljenim u telesnim šupljinama, ukoliko iz njih kroz telesne otvore ne izađe višak gasa.
• U hipobariji sa visinom pada pritisak a raste zapremina gasa u zatvorenoj šupljini, što dovodi do pucanja njenih zidova.<br)>• Isto se dešava i sa gasom zarobljenim u telesnim šupljinama, ukoliko iz njih kroz telesne otvore ne izađe višak gasa.

Posledice[uredi | uredi kod]

Nakon naglog izlaganja niskom atmosferskom pritisku ili hipobariji, u organizmu čoveka nastaje po život više opasnih posledica, pre svega na: plućima, srcu i mozgu, ali i ne manje značajene u telesnim šupljinama, mišićima i potkožnom tkivu.

Ulaskom gasa u cirkulaciju pri nagloj hipobariji, usled cepanja plućnog parenhima i alveola, kao posledica nastaje gasna embolija u telu.
Pojava gasnih mehurića u telu u hipobariji, posledica je težnje gasova rastvorenih u telesnim tečnostima da izađu iz rastvora
  • Oštećenje pluća u hipobariji može nastati u brzoj ili eksplozivnoj dekompresiji a javlja se prvenstveno zbog velike razlike između natpritiska koji vlada u plućima i niskog pritisak u spoljašnjoj sredini, ili diferencijalne razlike od oko 80 mmHg, koja je dovoljna da izazove cepanje (rupturu) plućnog parenhima i rupturu alveola [3]; krvarenje u plućima (u rasponu od petehijalnog do kontinuiranog krvarenja u zavisnosti od veličine i brzine dekompresije)[4]. U plućima vrlo brzo nastaju i emfizematozne promene koje su posebno izražene u gornjim partijama, i atelektaza i edem u donjim partijama pluća.[5]
  • Kardiovaskularna oštećenja i promene u srčanom mišiću povezana su sa pojavom gasnih mehurića (ebolusa) koji izazivaju istezanje miokarda pre svega zbog nedostatka kiseonika (hipoksija).[6] Puls raste prvih 20 sekundi, zatim nakon šezdeset sekundi opada na 40% od osnovne vrednosti.[7] Nakon oko dva minuta arterijski krvni pritisak pada na nulu a pulsni talas se gubi[8], ali se kontrakcije srca održavaju najmanje još 5 do 7 minuta.[9]
  • Centralni nervni sistem, u brzoj ili eksplozivnoj dekompresije iznad 19.000 metara, trpi najveća oštećenja. Ona su pre svega posledica hipoksije zbog nedostatkom kiseonika u moždanom tkivu, kao posledica smanjenog protoka krvi kroz mozak izazvanog cerebralnom ili globalnom ishemijom [10]
  • U koži i mišićima nakon dekompresije promene su najizraženije, iako direktno ne ugrožavaju život. Promename su u vidu gomilanja gasnih mehurića ili embolusa (izazvanih hladnim ključanjem tečnosti), koji se manifestuju potkožnim otokom i bolovima u mišićima.[11] Ove promene mogu vrlo brzo „naduvati“ telo čija se zapremina može uvećati i do dva puta od normalne.[12]

Mere prevencije[uredi | uredi kod]

Redovna procena zdravlja treba da se sprovede kod svakog radnika, pre zapošljavanja, na radnim mestima na kojima je radnik:

  • izložen velikim visinama u toku rada duže od šest meseci,
  • boravi u uslovima hipobarije najmanje 30% radnog vremena, isprekidano, sa sistemom zaštite.
  • boravi naizmenično na velikim i malim visinama bez prethodnog iskustva u boravku na velikim visinama

Vanrednim pregledima podležu radnici nakon što su imali zdravstvene probleme u toku boravaka u uslovima hipobarije. Zdravstvene procene za boravak u uslovima hipobarije plaća poslodavac, odnosno kompanija koja ima potrebu da zaposlene izlaže uslovima hipobarije.

Vidi još[uredi | uredi kod]

Izvori[uredi | uredi kod]

  1. ↑ Hypobaria, Encyclopedia on line, Pristupljeno 29. 4. 2013.
  2. ↑ Hypobaria-->hypobarism Hypobaria definition in medical dictionary Arhivirano 2011-11-07 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 29. 4. 2013.
  3. ↑ Hall, WM and EL Cory. Anoxia in Explosive Decompression Injury, American Journal of Physiology, 1950, 160:361-365.
  4. ↑ Edelmann A, WV Whitehorn, A Lein, FA Hitchcock, Pathological Lesions Produced by Explosive Decompression, WADC-TR-51-191.
  5. ↑ Dunn JE, RW Bancroft, W Haymaker, DW Foft, Experimental Animal Decompressions to Less Than 2 mmHg Abs. (Pathological Effects), Aerospace Medicine, 1965, 36:725-732.
  6. ↑ Burch BH, JP Kemp, EG Vail, SA Frye, FA Hitchcock, Some Effects of Explosive Decompression and Subsequent Exposure to 30 mmHg Upon the Hearts of Dogs, Journal of Aviation Medicine, 1952,23:159-167.
  7. ↑ Cooke JP, RW Bancroft, Some Cardiovascular Responses in Anesthetized Dogs During Repeated Decompressions to a Near-Vacuum, Aerospace Medicine, Nov. 1966, 37:1148-1152.
  8. ↑ Casey HW, RW Bancroft, JP Cooke, Residual Pathological Changes in the Central Nervous System of Dogs Following Rapid Decompression to 1 mmHg, Aerospace Medicine, 1966, 37:713-718.
  9. ↑ Kolesari GL, EP Kindwall, Survival Following Accidental Decompression to an Altitude Greater Than 74,000 Feet (22,555 m), Aviation, Space and Environmental Medicine, Dec. 1982, 53(12):1211-1214.
  10. ↑ Boyce J, (Moderator), Ad Hoc Space Station Hyperbaric Treatment Facility Design Safety Committee, Nov 30, 1987, NASA Johnson Space Center, Houston TX.
  11. ↑ Ivanov PN, AG Kuznetsov, VB Malkin, YO Popova, Decompression Phenomena in the Human Body in Conditions of Extremely Low Atmospheric Pressure, Biophysics (USSR), 1960, 5:797-803.
  12. ↑ Parker JF and VR West (editors), Bioastronautics Data Book, 2nd edition, NASA SP-3006, 1973, pp. 5.

Literatura[uredi | uredi kod]

  • Barcroft J. (1925) Respiratory Function of the Blood. Part I. Lessons from High Altitude. (Cambridge Univ. Press, New York). Search Google Scholar
  • Bert P. (1978) Barometric Pressure. (Undersea Med. Soc. Bethesda, MD). Search Google Scholar
  • Chryssanthou C., Palaia T., Goldstein G., Stegner R. (1987) Increase in blood-brain barrier permeability by altitude decompression. Aviat. Space Environ. Med. 58:1082–1086.
  • Hackett P. H., Roach R. C. (1995) High-altitude medicine. in Wilderness Medicine, ed Auerbach P. A. (Mosby, St. Louis, MO), pp 1–37.
  • Haldane J. S. (1927) Acclimatization to high altitudes. Physiol. Rev. 7:363–383.
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Hipobarija&oldid=41337025