Beč

Beč Wien
Kolaž atrakcija grada
Osnovni podaci
Država	Austrija
Pokrajina	Beč
Stanovništvo
Stanovništvo	1 714 142 (2011.)
Gustina stanovništva	4 002.2 st./km²
Geografija
Koordinate
Vremenska zona	UTC+1, leti UTC+2
Nadmorska visina	151 – 542 m
Površina	414.65 km²
Beč Beč (Austrije)
Ostali podaci
Veb-strana	www.wien

Beč (njemački Wien [viːn], češki Vídeň, mađarski Bécs, slovenski Dunaj), glavni i najveći grad Austrije od 1 714 142 stanovnika , istovremno je i jedna od devet Austrijskih saveznih zemalja.

Historijski centar grada je zbog svojih brojnih spomenika uvršten na UNESCO-vu Listu mjesta svjetske baštine u Evropi 2001. Pored samog centra grada i dvorci Belvedera i Schönbrunn su takođe uvršteni na Listu mjesta svjetske baštine u Evropi.

Beč je sjedište nekoliko međunarodnih organizacija: OPEC-a (Organizacije zemalja izvoznica nafte), IAEA (Međunarodne agencije za atomsku energiju) i UNIDO-a (Organizacije za industrijski razvoj Ujedinjenih naroda).

Geografske karakteristike

Beč leži u sjeveroistočnom uglu Austrije, između Alpa i Karpata (40 km od granice sa Slovačkom), gdje je Dunav probio svoj put prema moru kroz planine. Grad leži pretežno sa desne obale rijeke, sve do obronaka Kahlenberga. Bečka kotlina je od neolita bila važni prometni pravac, kojom su se kretali trgovci i vojske, preko nje je išao jantarni put od Baltika na evropski istok uz Dunav. Zbog svog izuzetnog strateškog položaja Beč je od davnina dominirao okolnim regijama, i to ne samo Austrije, već i Slovačke, Češke i Mađarske. Beč je administrativno podijeljen na 23 okruga (njem. Bezirk), sam grad se prostire na 415 km², a gradsko područje na 3 862 km².

Kratki opis grada

Beč je u svojoj dugoj historiji doživio nekoliko padova i ponovnih procvata. Od 1558. do 1918. bio carski grad, i sve do 1806. prijestolnica Svetog Rimskog Carstva, a nakon tog glavni grad Austro-Ugarske Monarhije sve do 1918. kad je postao glavni grad puno manje Republike Austrije. Od 1938. do 1945. bio je Veliki Beč ali samo kao dio Hitlerovog velikog njemačkog Reicha. U prvom desetljeću nakon Drugog svjetskog rata, Beč je bio podijeljeni grad sa britanskom, francuskom, američkom i sovjetskom okupacionom zonom i jednom internacionalnom koja je obuhvaćala uži centar grada - Innere Stadt. Od 1955. kad je potpisan Austrijski državni ugovor, Beč je ponovno glavni grad nezavisne Austrije.

Po mnogim anketama Beč je najugodnija velika evropska metropola za život, jer je najmanje zagađen i najmanje izmjenjen. Uži centar grada - Inner Stadt, još uvijek je moguće obići pješice i javnim prijevozom. U gradu poznatom po svojoj arhitekturi, mnogi dijelovi ostali su isti kako su ih projektirali tokom vijekova carski vrtlari i arhitekti. Vizurom grada još uvijek dominira toranj Stephansdoma i divovski panoramski kotač Riesenrad u gradskom parku Prateru. Beč je pretrpio teška razaranja posljednjih mjeseci Drugog svjetskog rata, tako da je dugi niz godina bio obnavljan, ali je usprkos svim tim nevoljama u cjelini ostao isti kao prije 1914.

Bečki način života - Lebenskunst preživio je brojne vladare i vremena, tako da se u Beču, živi na gotovo isti način i istim tempom kao prije jednog vijeka, jer se svira ista muzika u istim (obnovljenim) koncertnim dvoranama, a teatarske i operne premijere su i danas predmet razgovora. Po bečkim heurigerima po periferiji se još uvijek piju špriceri od istih kiselkastih lokalnih vina, jedu se isti kolači sa šlagom kod Sachera i Demela i piju iste vrste kave u bezbrojnim kavanama. Još uvijek je moguće vidjeti muškarce odijevene u tradicionalne sivo zelene debele vunene kapute i žene sa šarenim dirndl haljinima, a po Ringu još uvijek voze fijakeri sa dva konja i kočijašem.

Beč je barem dosad uspio izbjeći - financijsku krizu, društvene potrese i urbano propadanje, koji pogađaju druge evropske metropole. Njegovi stanovnici uživaju ​​još uvijek u dobro organiziranom sistemu medicinske i socijalne zaštite, koji svoje korijene vuče od reformi carice Marije Terezije i njenog sina Josipa II u 18. vijeku. Beč je grad brojnih parkova s ribnjacima, kavanama i raskošnim trgovinama.

Beč kao grad svjetske baštine

Historijsko središte Beča
Svjetska baština – UNESCO
Austrija
Registriran:	2001. (25. zasjedanje)
Vrsta:	Kulturno dobro
Mjerilo:	ii, iv, vi
Ugroženost:	ne
Referenca:	UNESCO

Historijski centar grada - Inner Stadt uvršten je Listu mjesta svjetske baštine zbog brojnih arhitektonskih spomenika, posebno - baroknih palača i parkova, kao i zbog monumentalnih palača na Ringstrasse iz 19. vijeka.

Historija

Antika

Tragovi ljudskih staništa na mjestu današnjeg grada datiraju još iz paleolitika. Prvi znani stanovnici bili su Iliri, a nakon njih Kelti, njihovo naselje Vindobonu (na keltskom Bijelo polje), iz kojeg je izrastao Beč) zauzeli su Rimljani u 1. vijeku. Oni su pretvorili Vindobonu u svoj castrum, (on se nalazio kod današnje tržnice Hoher) koji je vremenom postao grad od 15 000 stanovnika. Car Marko Aurelije umro je u Vindoboni 180. za vrijeme pohoda na germanska plemena. Nakon Rimljana koji su nestali u metežu 5. vijeka Vindobonu su zauzeli Bavarci, 881. je ime grada zabilježeno kao Wenia, a 1030. kao Wienis.

Srednji vijek

Kneževi franačke dinastije Babenberg, bili su gospodari Beča od 1156. do 1246. Grad se razvio u važno trgovačko središte, u kom su Križari na svojim pohodima prema istoku kupovali opremu i provijant. U 13. vijeku izgrađene su prve gradske zidine, unutar kojih je Beč ostao sve do 1700. Babenbergovci su imali sjajan dvor i bili mecene umjetnosti, na njihovom dvoru često je gostovao trubadur Walther von der Vogelweide.

Posljednji muški nasljednik dinastije Babenberg umro je 1246., u borbi za dominaciju nad gradom i Austrijom, pobjedio je češki kralj Otakar II. On se 1276. zaratio s njemačkim kraljem Rudolfom Habsburškim kad je Otakar poginuo u bitci 1278. - Habsburzi su preuzeli sve njegove domene i zadržali ih pod svojom vlašću za više od 600 godina. Od tad je Beč procvjetao, trgujući sa Trstom, Venecijom i Ugarskom, no nakon tog perioda, brojni sporovi oko nasljedstva među Habsburzima prouzročili su ekonomsko nazadovanje grada. Ugarski kralj Matija Korvin je 1485. navalio na Beč, koji su mu gradski oci predali bez borbe u nadi da će on poboljšati njihov status, ali kad je Korvin umro pet godina kasnije, Beč se vratio pod vlast cara Friderika Habsburškog

Ulica Graben, centar Beča

Za renesanse, Beč je bio lider u nauci i umjetnosti, tad je osnovan univerzitet - 1365. koji je postao središte humanizma. Kad je Karlo V Habsburški postao car Svetog Rimskog Carstva u 16. vijeku, on povjerio svoje austrijske teritorije na upravljanje svom bratu, budućem caru Ferdinandu I., to je iskoristio tadašnji feudalni donjoaustrijski parlament i zatražio više prava za sebe i bolji ekonomski položaj. Ferdinand je na odgovorio osudom lidera ustanka na smrt, a 1526 izdao je edikt kojim je ukinuo sva prava koje je Beč dotad imao. Iste godine postao je kralj Češke i Ugarske, a time i zadatak borbe s Turcima, koji su dotad zauzeli velike dijelove Ugarske. Osmanska vojska je prvi put opsjedala Beč 1529., ali su uz pomoć lošeg vremena uspješno odbijeni. Kad je Ferdinand je okrunjen cara Svetog Rimskog Carstva - 1558., Beču su ponovno vraćena sva prava kraljevskog slobodnog grada, ​​te je ponovno postao prijestolnica brojnih kraljevstava koje su Habsburgovci naslijeđivali brojnim brakovima.

Reformacija se proširila Evropom tokom 16. vijeka, čemu se žestoko usprotivila katolička crkva. U pokušaju zaustavljanja sukoba između luterana i Katolika sklopljen je Augsburški mir - 1555., kojim su načelno priznata prava na postojanje luteranima, ali je istovremeno odlučeno da će regionalni vladari odlučiti koju će crkvu njihovi podanici morati slijediti, po principu cuius regio eius religio (čija je zemlja, onoga je i vjera). Budući da su Bečani morali ostati rimokatolici brojni protestanti, morali su napustiti grad. To je razdoblje u kom su izgrađene nove gradske zidine, koje su zamijenile stare srednjovjekovne, tad je i carski dvor Hofburg proširen novim krilima. Tad su izgrađene i neke veličanstvene svjetovne barokne građevine, koje su potvrdile status Beča kao carske rezidencije i jednu od velikih svjetskih metropola.

Kuga je pogodila grad - 1679., usmrtivši gotovo trećinu stanovnika. U ljeto 1683, Beč je doživio Drugu tursku opsadu, koju je vodio veliki vezir Kara Mustafa. Branitelji Beča, zajedno s carskim vojnicima izdržali su dvomjesečnu opsadu, koju je nakraju razbio poljski kralj Jan III. Sobjeski i natjerao Osmanlije u bijeg. Ubrzo nakon toga princ Eugena Savojskog uspio je izbaciti Turke iz Ugarske.

Kärntnerstraße za Božić

Kad je nestala osmanska prijetna, uslijedio je nagli porast izgradnje, osobito u opustošenom predgrađima. Između 1700. i 1730. izgrađene su brojne gradske palače i veličanstvene građevine. Druga linija gradskih zidina - Linienwall (ravni bedem), sagrađena je od 1704.-1706. da pruži zaštitu podgrađu. U gusto izgrađenom Innerr Stadtu unutar gradskih zidina, puno je starih kuća srušeno (ili dograđeno novim katovima) u baroknom stilu. Hildebrandt, J.B. Fischer von Erlach i njegov sin Joseph Emanuel bili veliki bečki arhitekti tog vremena, a njihovi rezultati su još uvijek vidljivi u nekim od najljepših građevina.

Tokom tog razdoblja, u grad se slilo dosta novih stanovnika iz drugih dijelova carstva, tad je osnovano i puno manufaktura koje su označile prijelaz sa trgovine na proizvodnju. Umjetnost je također dobio svježu energiju, u liku glumca Josipa Antona Stranitzkog koji je izmislio lik - Hanswurst (Velika kobasica) na tragu talijanske commedie dell’arte, kojim je zabavljao građanstvo po sajmovima i tako pripremio teren za razvoj bečkog teatra.

Novo doba

Habsburgovci su po muškoj liniji izumrli sa Karlom VI. 1740., a on je vidjevši da nema šanse da dobije sina, donio Pragmatičnu sankciju kojom je omogućio svojoj kćeri Mariji Tereziji da ga naslijedi. Ona je vladala do 1780., za svoje duge i stabilne vladavine uvela je obavezno pohađanje osnovne škole, odvojila školsto od crkve i stavila ga pod državnu kontrolu, također se trudiila reorganizirati ekonomiju, vojsku i pravosuđe. Njezin sin i nasljednik Josip II, bio je tipični apsolutistički vladar prosvjetiteljskog doba i nastavio je sa započetim reformama. Njegov Edikt o vjerskoj toleranciji garantirao je vjersku slobodu protestantima i pravoslavcima - 1781, a Židovi su oslobođeni od niza diskriminacijskih ograničenja sljedeće godine. Josip II pokrenuo je mnoge humanitarne reforme, poboljšao administraciju i obrazovanje, i dao snažnu podršku razvoju umjetnosti. Neke od njegovih mjera, kao što je bila - ukidanje nekih crkvenih redova, dovela su ga u sukob s crkvom. U suštini njegova vladavina bila je dobra za grad, kad je umro 1790., Beč je imao 300 manufaktura, a broj stanovnika se popeo na 235 000, grad se povećao 10 puta od vremena turske opsade. To je bilo i vrijeme - prvog zlatnog doba bečke muzike kad su stvarali kompozitori Gluck, Joseph Haydn|Haydn]] i Mozart, koje su u slijedećem vijeku nastavili Beethoven i Schubert.

Franjo II proglasio se 1804., carem Austrijskog Carstva , a 1806. odrekao krune Svetog Rimskog Carstva i time dokinuo tu farsu, jer je to u suštini bila njemačka monarhija. Napoleonova vojska okupirala je Beč - 1805. i ponovno - 1809., nakon napoleonskih ratova uslijedilo je doba visoke inflacije i državnog bankrota. Ali u političkom pogledu, Beč je zadržao centralnu poziciju u preoblikovanju Evrope na Bečkom kongresu (1814.-1815.) pod vodstvom moćnog kneza Metternicha.

Do 1845. Beč je izrastao u grad od 430 000 stanovnika. To je bilo vrijeme kad su porasle težnje i interesi srednje klase, koja je postala dominantni sloj za koji su umjetnici stvarali, njihov stil je bio jednostavni bidermajer kod namještaja, a u muzici valcer kojeg su stvarali Joseph Lanner i Johann Strauss stariji. Bečka revolucija u martu 1848. srušila Metternichovu autoritativnu vladavinu. Drugi bečki ustanak u oktobru iste godine ugušila je carska vojska Franje Josipa.

Transformacija u modernu metropolu

Bečke unutrašnje zidine su srušene 1857., i zatrpani obrambeni jarci ispred njih, na tom prostoru izgrađena je široka kružna avenija Ringstrasse -1865. uz koju su kasnije izgrađene brojne reprezentativne zgrade i parkovi. Po drugim dijelovima grada, rušene su stare neugledne građevine i izgrađene nove monumetalnije. Izgrađen je novi vodovod, koji je doveo izvorsku vodu u centar grada, reguliran je Dunav, grad je plinificiran a kasnije i elektrificiran. Novi propisi iz 1859. potpuno su liberalizirali trgovinu, to je bio poticaj za rast bečke privrede, a time i porasta stanovništva.

Od 1861. Beč je dobio samoupravu, preko gradske skupštine čije su poslanike građani slobodno birali, - [[1890 u grad su inkoporirana i predgrađa. Tri godine kasnije srušen je vanjski obrambeni bedem Linienwall a na njegovom mjestu izgrađen drugi prsten oko grada - Gürtel. To je bilo doba ponovnog uzeta bečke muzike kad su stvarali Brahms, Bruckner, Hugo Wolf i Mahler. Opereta]] se ustalila kao karakteristična bečka umjetnička forma kroz muziku Straussa mlađeg, Suppea, Lehára i Kalmana.

Pogled na Naturhistorisches Museum na Trgu Marije Terezije

Na kraju 19. vijeka, Beč je bio grad od gotovo dva milijuna stanovnika s površinom od 272 km², koji se počeo širiti na lijevu obalu Dunava. Metropola koja je postala plodno tlo za kojekakve ideje, koje su najčešće pozitivno a ponekad i negativno oblikovale moderni svijet. Među hiljadama koji su pohrlili u Beč pronaći svoju budućnost, bio je i mladi Adolf Hitler, nakon razočaranja koje je doživio kad se dvaput nije uspio upisati na Akademiju primijenjene umjetnosti, ogorčeno se bacio na razvijanje teza njemačkog nacionalizma, pod uticajem pangermanizma i antisemitizma dvojice istaknutih Bečana; Georga Rittera von Schönerera i gradonačelnika Karla Luegera. Paradoksalno je da je u to isto vrijeme djelovao u istom gradu i Theodor Herzl, osnivač cionizma. Istovremeno u Beču su svoje ideje o psihijatriji razvijali Sigmund Freud i Alfred Adler.

Istovremeno to je bilo i vrijeme kad je bečka umjetnost dosegnula svoj vrhunac početkom 20. vijeka u arhitekturi, slikarstvu i dizajnu u stilu zvanom - secesija. Istaknuti arhitekti tog stila bili su; Otto Wagner, Adolf Loos i Josef Hoffmann a slikari; Gustav Klimt, Alfred Kubin, Oskar Kokoschka i Egon Schiele. Bečki muzičari tog vremena koji su nastavili sjajnu tradiciju bili su; Arnold Schönberg, Alban Berg i Anton von Webern. Utjecajni pisci tog razdoblja su; Arthur Schnitzler, Hugo von Hofmannsthal i Karl Kraus.

Pri kraju Prvog svjetskog rata broj stanovnika popeo se na 2 239 000 kad su se stale slijevati rijeke izbjeglica. Franjo Josip umro je 1916., a njegov sin Karlo I. Austrijski, bio je na kraju rata prisiljen odreći se krune, tako je propala Habsburška monarhija, nakon tog je proglašena u novembru 1918. Republika Austrija. Na izborima za gradsku skupštinu 1919. pobijedila je Socijaldemokratska partija. Ona je uvela brojne reforme u politici stanovanja, obrazovanja, javne zdravstvene i socijalne zaštite. Zbog takve otvorene pro socijalističke politike grad je tih godina imao nadimak Crveni Beč. Od 1922. Beč je postao jedna od austrijskih saveznih pokrajina, a gradonačelnik je ujedno postao guverner pokrajine.

Ekonomski i politički mlada republika Austrija, se od samog svog početka našla na klimavu terenu. Po bečkim ulicama vodile su se prave bitke između -paravojnih snaga austro-marksističkih socijaldemokrata i njihovih rivala - konzervativnih kršćanskih socijaldemokrata. Na masovne demonstracije, režim je odgovorio divljom represijom, sve je to dovelo do toga da je 1933 je austrijski kancelar Engelbert Dollfuss, raspustio parlament i postavio autoritarnu vladu. Njegova odluka da otvori vatru na bečke radnike, koji su branili svoje stambene blokove 1934. mnogi su vidjeli kao konačnu izdaju demokracije. Velik dio Bečana, razočaran promašajima Prve republike, ekonomskom krizom i velikom nezaposlenošću, počeo je sa oduševljenjem gledati na poteze svog zemljaka Adolfa Hitlera u susjednoj Njemačkoj, i tražiti ujedinjenje sa Njemačkom - Anschluss, kao jedino rješenje.

Njemačka vojska ušla je Austriju 12. marta 1938. Nekoliko dana kasnije Hitler je proglasio Anschluss, Beč je formalno postao Veliki Beč - njemačka pokrajina, u koju su uključeni brojni manji gradovi Donje Austrije. Većina Bečana dugo je podržavala nacističku politiku, ali je potiskivanje austrijskog identiteta i kulture, okrutnost i ratna razaranja, sa masovnim progonima i ubijanjem Židova i političkih neprijatelja doveo pri kraju rata do promjene raspoloženja i razočaranja sa nacizmom. U aprilu 1945. Beč su osllobodile jedinice Crvene Armije.

U ljeto 1945. Beč je kao i cijela Austrija, podijeljen na okupacijske zone od strane savezničkih sila (Francuska, Sovjetski Savez, Velika Britanija i Sjedinjene Američke Države). Gradsko takozvani prvi distrikt, koji sadrži većinu vladinih ureda, postao međunarodni zone, pokrenuti svaki okupacijska sila u zadanim vremenskim razdobljima. Za vrijeme desetljeća savezničke okupacije, intenzivirao se i hladni rat, pa je Beč postao centar svjetske špijunaže.

Beč je izašao iz rata, gadno razrušen, gotovo četvrtinu objekata bila je djelomično ili u potpunosti razrušena. Broj stanovnika je pao na 1 322 000. Veliki zadatak obnove grada, izveli su dva poslijeratna gradonačelnika (1945.-1951.) i Franz Jonas (1951.-1965.), oba su kasnije postali predsjednici republike. Austrijski državni ugovor potpisan je u dvorcu Belvedere 15. maja 1955., on je donio zemlji nezavisnost, -nakon tog su se povukle sve savezničke okupacijske snage.

Klimatske karakteristike

Beč ima tipičnu Kontinentalnu klimu po Köppenovoj klasifikaciji klime, sa toplim ljetima i hladnim zimama. Beč je zaštićen od naglih klimatskih promjena i snažnih vjetrova nizom brežuljaka i Masivom Wienerwald. Promjene dolaze kotlinom Dunava, kad dolaze sa sjevera u ljeto - donose svježinu, a u zimu zatopljenje. Ukoliko dolaze sa jugoistoka u ljeto donose valove vrućine, ali zimi velike hladnoće. Tako da Beč zahvate valovi saharskih vrućina, ali i magle usred ljeta, a zime znaju biti oštre sa snijegom i ledom, ali sve u svemu Beč ima ugodnu klimu sa prosječnom temperaturom iznad 10 ° C. Jedna od karakteristika Beča je lagani povjetarac (Lüfterl) koji puše sa sjeverozapada i donosi svježinu za vrućih ljetnih večeri. Na Beč ne pada previše oborina, prosječno 620 mm godišnje, i to najviše za ljetnih pljuskova.

Klimatološki medijani za Beč
Mjesec	jan-sij	feb-velj	mar-ožu	apr-tra	maj-svi	jun-lip	jul-srp	aug-kol	sep-ruj	okt-lis	nov-stu	dec-pro	godina
Srednji maksimum (°C)	2,9	5,1	10,3	15,1	20,5	23,4	25,6	25,9	20,3	14,2	7,5	4,0	14,57
Srednji minimum (°C)	−2	−0,9	2,4	5,8	10,5	13,5	15,4	15,3	11,7	7,0	2,4	−0,5	6,72
Precipitacija (mm)	37,2	39,4	46,1	51,7	61,8	70,2	68,2	57,8	53,5	40,0	50,0	44,4	6203
Izvor:

Privreda

Beč proizvodi više od polovice austrijskih kapitalnih dobara i gotovo pola robe široke potrošnje. Vodeće industrije grada su proizvodnja strojeva (prvenstveno električnih strojeva i transportne opreme), električnih uređaja, kemikalija, metalnih proizvoda. U predgrađu Beča - Schwechat, nalazi se velika rafinerija OMV-a, grad ima i veliku cementaru i ciglanu. Beč je napoznatiji po proizvodima od svile, baršunu, posteljini, keramici, nakitu, naučnim i muzičkim instrumentima, satovima, priboru za jelo, kožnoj galanteriji, namještaju, papirima i tepisima. Bankarstvo i sektor usluga su veliki poslodavac, a to je više od polovice svih zaposlenih Austrijanaca u tom sektoru.

Iako trgovina i industrija čine bazu bečke privrede, najveći poslodavac u austrijskoj prijestolnici je država, samo po državnim teatrima i operama radi nekoliko hiljada ljudi.

Turizam je također važna privredna grana, jer Beč godišnje posjeti 2 000 000 posjetioca, tako da on donosi gotovo trećinu bruto nacionalnog proizvoda.

Bečki međunarodni sajam, koji se održava dva puta godišnje, u martu i septembru, od posebnog je značaja za privredu Austrije. Sa brojnim izlagačima iz evropskih i prekomorskim zemalja i nekoliko stotina hiljada posjetitelja godišnje. Beč je grad koji je odabralo nekoliko stotina američkih, njemačkih, japanskih, britanskih kompanija, kao i brojne kompanije iz istočne Evrope, kao sjedište za taj dio Evrope i globalno trgovanje.

Život u gradu

Stanovnici

Bečani su proizvod vjekovne miješavine raznih naroda iz planina i ravnica, od Balkana do njemačkih nizina. Najbolji dokaz za to je bečki telefonski imenik u kom se jasno vidi, da je jedna trećina Bečana češkog porijekla, jedna petina mađarskog, jedna sedmina poljskog, a jedna osmina balkanskog, oni zajedno s onima koju vuku porijeklo iz Njemačke i drugih dijelova Austrije, čine mješavinu koju zovemo Bečani. Od 1990. opet je porastao priliv imigranata, tako da je danas gotovo jedna petina stanovnika Beča rođena u inozemstvu.

Bečani govore - svojim dijalektom - Wienerisch, u kom ima puno riječi i izraza od južnih susjeda Talijana, Španjolaca, Francuza, Mađara, Turaka, Slavena i Židova, koje su danas toliko iskrivljene da je njihov izvor neprepoznatljiv.

Beč je sjedište rimokatoličkog nadbiskupa i protestantskog biskupa. Dvije trećine gradskog stanovništva su rimokatolici, uz nešto malo protestanata, sve veći broj građana su ateisti. Kako praktičnih vjernika ima sve manje, i Beč poput drugih suvremenih metropola, sve više svjetovan.

Prije Drugog svjetskog rata u Beču je živjela značajna židovska zajednica, od 160 000 pripadnika, koja je imala važnu ulogu u kulturi i ekonomiji grada. Procjenjuje se da je dvije trećine svih Židova emigriralo, bježeći od nacista. Većina onih koji su ostali su pobijeni u koncentracionim logorima, tako da ih danas ima manje od 1 %.

Medicinska i socijalna zaštita

Bečke bolnice i školovanje medicinskog kadra su naširoko cijenjeni već od sredine 18. vijeka. Car Josip II osnovao je Opću bolnicu - 1784, te je u 19. vijeku bečka medicina bila vodeća u svijetu. Tad je u Beču djelovalo nekoliko poznatih naučnika na polju medicine, među njima Ignaz Philipp Semmelweis, koji je otkrio uzrok babinje groznice, Theodor Billroth, pionir abdominalne kirurgije, Karl Landsteiner, otkrivač krvnih grupa i Sigmund Freud, osnivač - psihoanalize.

Zbog više razloga se bečki sistem javnog zdravstva smatra jednim od najboljih na svijetu. Broj liječnika u omjeru na stanovništva je visok, grad ima više od 40 općih i specijalnih bolnica i brojne gerijatrijske ustanove.

Kavane i taverne

Kavane su bečka institucija već tri vijeka. Prema legendi, prvi takav objekt otvoren je od zapljenjene turske [[Kava|kave, za vrijeme Opsade Beča 1683. Kavane su neka vrsta drugog dnevnog boravka za Bečane, gdje oni ne jedu samo kolače i piju piće, već čitaju časopise, igraju karte i ćaskaju s prijateljima.

Posebnost Beča su njegove taverne (Heurigeri) u kojima se toči mlado, kiselo vino. Neki od najpoznatijih taverni nalaze se u predgrađu, kao što je Grinzing, Nussdorf i Sievering, u njima sviraju i mali orkestri sastavljeni od violinista, harmonikaša, gitariste, ili citraša.

Palača Bečke državne opere

Kultura

Dvije glavne operne kuće su Državna i Narodna opera (Volksoper), a dva vodeća teatra Burgtheater i Akademski teatar (Akademietheater), oni rade pod patronatom austrijske savezne vlade. Državna opera je jedna od vodećih opernih kuća u svijetu, u kojoj su Verdi i Wagner dirigirali a Gustav Mahler bio direktor. Opera je otvorena 1869. izvedbom Mozartova- Don Giovannija. Zgrada opere je za Drugog svjetskog rata teško oštećena, ponovo je otvorila vrata publici - 1955. nakon obnove. Burgtheater, osnovan 1776. je jedan od najcijenjenih njemačkih teatara. Pored nekoliko velikih teatara, Beč ima brojne male teatre i kabareje, koji daju avangardnije komade i lakša djela.

Zgrada austrijskog parlamenta

Muzeji, galerije i biblioteke

Beč ima široku paletu muzeja i memorijalnih objekata. Među njima se ističe Albertina, sa svojom ogromnom zbirkom grafika, u kojoj su i gravure Dürera i Rembrandta, Kunsthistorisches Museum, s najvećim brojem Bruegelovih slika izvan Holandije, Akademija likovnih umjetnosti, sa vrhunskom habsburškom kolekcijim starih majstora, osobito je bogata flamanskim i holandskim slikarima, Carska riznica iz Hofburga s carskom krunom i odorama careva Svetog Rimskog Carstva i kuće Habsburg. Vrijedni su; prirodoslovni, etnološki, vojni, tehnički, gradski muzek i Muzej satova.

Osim svojih muzeja i građevina, Beč je poznat i po svojim bibliotekama; Nacionalna, Univerzitetska i Gradske te biblioteke Prirodoslovnog muzeja i Akademije nauka.

Muzika

Beč je neosporno kulturno središte Austrije i jedna od svjetskih muzičkih metropola, jer i festivali u Salzburgu i Bregenzu ovise o bečkim orkestrima, muzičarima i redateljima. Opere, koncerti i kazališne predstave igrali su veliku ulogu u bečkom života od davnina, a mnogi svjetski poznati kompozitori živjeli su i radili u Beču. Poznato Društvo prijatelja muzike (Gesellschaft der Musikfreunde in Wien), osnovano - 1812, pomaže gradu da ima vodeći status u svijetu.

Zbor - Bečki dječaci osnovan 1498. (Haydn i Schubert bili su njegovi najpoznatiji članovi), pjeva svake nedjelje na jutarnjoj misi u kapeli u Hofburgu. Bečka filharmonija daje često javne koncerte subotom popodne i nedjeljom ujutro, ona inače redovno nastupa tokom tjedna u zgradi Državne opere. Beč inače ima sedam koncetnih dvorana. U bečkom koncernom kalendaru se posebno ističu dva; gala koncert na Staru godinu sa izvedbom operete]] Johanna Straussa Šišmiš i novogodišnji gala koncert Bečke filharmonije, koji prenose brojne televizije svijeta.

Obrazovanje

Bečki univerzitet

Beč ima puno veći udio u srednjoškolaca i studenata od bilo kog drugog austrijskog grada. Od 12 austrijskih univerziteta, pet ih se nalazi u Beču: Bečki univerzitet, Tehnološki univerzitet, Poljoprivredni univerzitet, Veterinarski univerzitet i Ekonomski univerzitet. Druge značajne obrazovne institucije grada su Akademija muzike i dramske umjetnosti, Akademija likovnih umjetnosti i Akademija primijenjene umjetnosti, uz to djeluje i Katolička akademija, te nekoliko naučnih instutucija poput Austrijske akademije nauka i brojni istraživački instituti. Bečki konzervatoriji, kao i fakulteti; medicine, prava i umjetnosti privlače brojne strane studente, koji čine oko 10 % svih studenata.

Gradovi prijatelji

Beč je zbratimljen sa slijedećim gradova;

Mađarska, Budimpešta od 1990. Rusija, Moskva od 1991. Ukrajina, Kijev od 1991. Slovačka, Bratislava od 1993.

Hrvatska, Zagreb od 1994. Češka, Brno od 1998. Poljska, Varšava, od 2001.

Srbija, Beograd od 2003. Izrael, Tel Aviv, od 2005. Turska, Istanbul od 2010.

Panorama grada sa Belvedera

Vanjske veze

Beč na Wikimedijinoj ostavi

• Vienna na portalu Encyclopædia Britannica Online ((en))