Sjemeni zametak
Sjemeni zametak (lat. lat. ovulum) je ženski reproduktivni organ sjemenjača koga čine megasporangija i njezin omotač, a razvija se na megasporofilima. Razviće megaspora, razviće ženske gametofit generacije, oplodnja i razviće embrija dešavaju se unutar sjemenog zametka. Embrij i tkiva sjemenog zametka grade sjeme.
Građa sjemenog zametka[uredi | uredi kod]
Sjemeni zametak izgrađen je iz megasporangije, koja se naziva i nucelus, i jednog ili dva listolika omotača — integumenta. Nucelus može biti dobro razvijen kao kod krasinucelatnog zametka, ili u određenoj meri redukovan kao kod tenuinucelatnog. Unutar nucelusa razvija se diploidni megasporocit, jedinstvena ćelija od koje mejozom nastaje haploidna megaspora.
Kod sjemenih paprati i većine golosjemenjača oko nucelusa se nalazi samo jedan integument, dok se kod skrivenosjemenica nalaze dva integumenta. Kod cikasa postoje tri integumenta oko nucelusa. Kod izvedenijih grupa skrivenosjemenica dolazi do redukcije jednog od omotača, pa se oko zrelog nucelusa nalazi samo jedan integument.
Pozicija na biljci i placentacija[uredi | uredi kod]
Kod skrivenosjemenica razlikuje se položaj za koji se unutar megasporofila sjemeni zametak vezuje za placentu. Tako, u odnosu na položaj placente na lisnoj ploči megasporofila razlikuju se:
- laminarna placentacija — placenta se ne nalazi na rubu megasporofila;
- marginalna placentacija — placenta se nalazi na samom rubu megasporofila.
Na osnovu položaja placente u plodniku razlikuju se sledeći tipovi placentacija:
- bazalna placentacija — placenta se nalazi u dnu plodnika;
- apikalna placentacija — placenta se nalazi pri vrhu plodnika;
- parijetalna placentacija — placenta se nalazi u zidu složenog plodnika;
- aksilarna placentacija — placente se nalaze centralno, u zasebnim karpelama složenog plodnika;
- centralna placentacija — placente se nalaze centralno u jedinstvenoj šupljini složenog plodnika.
Razviće embriona[uredi | uredi kod]
Tokom sporogeneze kod viših biljaka, megasporocit se mejotički deli i daje četiri haploidne ćelije. Tri ćelije često degenerišu (ne degenerišu npr. kod Lilium tipa razvića), a preostala ćelija raste i postaje megaspora. Megaspora se mitotički deli i daje megagametofit. Megagametofit se kod sjemenih paprati i golosjemenjača sastoji iz velikog broja ćelija i jedara (do 2000). Megagametofit skrivenosjemenica, koji se naziva i embrionova kesica, sadrži mnogo manji broj ćelija i jedara.
Embrionova kesica većine skrivenosjemenica sadrži 8 jedara u 7 ćelija. Ćelije embrionove kesice Polygonum tipa nastaju kroz tri mitotičke deobe megaspore. Ćelija koja je najbliža mikropili postaje jajna ćelija, oko nje se nalaze dve ćelije sinergide. Na suprotnom kraju embrionove kesice nalaze se tri ćelije antipode koje najčešće degenerišu. U samom središnjem delu embrionove kesice nalazi se jedna centralna ćelija sa dva (polarna) jedra.