Imre Nagy

Imre Nađ (mađ. Nagy Imre) (7. jun, 1896. – 16. jun 1958.) je bio mađarski političar, koji je bio premijer Mađarske u dva navrata.

Biografija

Nađ je rođen u Kapošvaru, u seljačkoj porodici, i učio je za bravara, pre nego što je postao pripadnik Austrougarske armije tokom Prvog svetskog rata i služio na Istočnom frontu. Zarobljen je 1915. Tada je postao član ruske komunističke partije, i stupio u Crvenu armiju. 1918, je postao deo odreda koji je čuvao zarobljenog ruskog cara, Nikolaja II i njegovu porodicu u Jekatarinburgu. Prema dokumentima Čeke, Nađ je sudelovao u egzekuciji ruske carske porodice, 17. jula 1918, ali neki istoričari veruju da je ovo priča koju su isfabrikovali sovjetski obaveštajci nakon njegovog raskida sa Moskvom, 1956.

Nađ se vratio u Mađarsku nakon Prvog svetskog rata, i služio u kratkotrajnoj boljševičkoj vladi Bele Kuna. 1929. je otišao u Sovjetski Savez, gde se bavio poljoprivrednim istraživanjima, i takođ radio u mađarskom odeljku Kominterne.

Tokom Nađevog boravka u SSSR, sovjetska vlada je uhapsila, zatvorila ili ubila mnoge ne-ruske komuniste. Na primer, Bela Kun, koji je predovdio Mađarsku Sovjetsku Republiku, je nestao sredinom 1930-ih. Ovaj incident je raširio paniku među mađarskim komunističkim emigrantima, što je dokumentovano u Julius Hajevom delu Rođeni 1900..

Statua Imre Nađa u Budimpešti.

Nakon rata, Nađ se vratio u Mađarsku, i služio u komunističkoj vladi, kao ministar poljoprivrede, i na drugim dužnostima.

Nakon dve godine na mestu premijera, (1953. – 1955.), tokom kojih je promovisao svoj "novi kurs" u socijalizmu, Nađ je pao u nemilost sovjetskog Politbiroa. Razrešen je pozicija u mađarskom Centralnom komitetu, Politbirou, i svih ostalih partijskih funkcija, i 18. aprila 1955. je otpušten sa mesta premijera.

Nađ je ponovo postao premijer, ovaj put na zahtev naroda, tokom anti-sovjetske revolucije 1956.

31. oktobra, Imre Nađ je najavio povlačenje Mađarske iz Varšavskog ugovora, i 1. novembra, je preko UN apelovao na velike sile, kao što su SAD i Velika Britanija, da priznaju status Mađarske kao neutralne države.

Kada su Sovjeti izvršili invaziju na Mađarsku, i slomili revoluciju, Nađ je sa nekolicinom drugih, dobio azil u ambasadi Jugoslavije u Budimpešti. Uprkos pismenim garancijama o bezbednom prolazu, koje je izdao Janoš Kadar, autobus u kome su se nalazili azilanti je 22. novembra skrenut sa putanje, i Nađa su uhapsile sovjetske snage. Nađ je odveden u Rumuniju, a kasnije je vraćen u Mađarsku, gde je tajno optužen za organizovanje svrgavanja mađarske narodne demokratske države, i za izdaju. Suđeno mu je tajno, proglašen je krivim, osuđen na smrt, i presuda je izvršena juna 1958. Suđenje i egzekucija su obznanjeni tek kada je kazna izvršena.

Sahranjen je u udaljenom kutku opštinskog groblja izvan Budimpešte.

Tokom vremena kada je komunističko vođstvo Mađarske nije dozvoljavalo obeležavanje ili pristup njegovom grobu, u njegovu čast je podignut spomenik na groblju u Parizu. 1989, Imre Nađ je rehabilitovan, i njegovi ostaci su ponovo sahranjeni u sahrani koju su delom organizovali protivnici komunističkog režima. Procenjuje se da je na ovoj ponovnoj sahrani prisustvovalo 100.000 ljudi.

Sabrana dela Imre Nađa, od kojih je većina napisana nakon što je razrešen dužnosti premijera aprila 1955, su prokrijumčarena iz Mađarske, i objavljena na zapadu pod naslovom "Imre Nađ o komunizmu".

Izvori

Imre Nagy na Wikimedijinoj ostavi