Izvorni kod stranice Parazit

'''Parazit''' ([[Grčki jezik|grč.]] ''para'' = "pored" i ''sitos'' = "hrana") je organizam koji se hrani na račun drugog organizma (nazvanog ''domaćin'') u toku dužeg vremenskog perioda. Kao posledica specifičnog načina života kod parazita se javlja niz [[adaptacija]] koje se ogledaju u tome da neki organi zakržljaju ili nestanu, dok se na njihov račun razvijaju drugi. Posledice prisustva parazita po domaćina mogu varirati od malih promena u [[ponašanje|ponašanju]], preko očitih [[patologija|patoloških]] promena u tkivima, do [[smrt]]i u nekim slučajevima.

Generalni ekološki odnosi parazita i domaćina se nazivaju '''[[parazitizam]]'''.

== Podela parazita ==

Prema broju domaćina u kojima parazitiraju, parazite možemo deliti na:
* monoksene (''monoxenes'') koji parazitiraju samo u jednoj vrsti domaćina (kakva je npr. [[čovečija glista]]);
* heteroksene (''heteroxenes'') koji žive na račan dva ili više domaćina pri čemu se razlikuju dva tipa domaćina:
** stalni (definitivni) u kome parazitiraju odrasle jedinke
** prelazni u kome žive larve;
* autoheteroksene koji ceo životni ciklus (jaje, larva, adult) provode u jednom domaćinu, kao što to čini npr. [[trihinela]]

Odnos parazita prema domaćinu može biti:
# uslovan (fakultativan) parazitizam kada mogu da žive slobodno ili parazitski i organizmu domaćina ne nanose niakkvu štetu:
# pravi (obligatni) parazitizam kada žive na račun domaćina.

U pogledu mesta u domaćinu u kome parazitiraju dele se na:
* [[ektoparazit]]e koji žive na površini tela ili u pristupačnim prirodnim dupljama (npr. [[šugarac]]);
* [[endoparazit]]e koji žive duboko u šupljinama organizma domaćina, u njegovom tkivu ili krvi.

Prema vremenu provedenom u domaćinu dele se na:
* permenentne koji veći deo ili čitav životni vek provode parazitirajući
* intermitentni (temporarni) koji u domaćinu provode samo određeno vreme potrebno da bi zadovoljili svoje potrebe 

== Adaptacije na parazitski način života ==
Parazitizam je evolucioni proces tokom koga su razvile određene osobine kao rezultat prilagođavanja na specifične uslove života:
* redukcija ili odsustvo organa bitnih kod slobodnoživećih organizama, kao što su:
** odsustvo creva kod [[pantljičara]]
** odsustvo očiju kod nekih [[vaš]]i, [[krpelj]]a i [[metilj]]a
* povećana funkcija organa važnih za parazitski način života, intenzivna [[ovogeneza]] i [[spermatogeneza]] 
* obrazovanje organa za pričvršćivanje, kao što su [[pijavke]], kukice, [[proboscis]]i
* promene u životnom ciklusu, kao što su veliki broj [[larva|larvenih]] stupnjeva, tzv. [[poliembionija]] kod [[metilj]]a.

== Parazitske bolesti životinja ==

Kada se kod inficiranih životinja klinički ispoljava parazitizam narušavanjem zdravstvenog stanjate životinje<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.vet.bg.ac.yu/~nenaaleksic/doc/DrNA_PARAZITSKE%20BOLESTI.txt |access-date=2008-07-17 |archive-date=2008-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080702224636/http://www.vet.bg.ac.yu/~nenaaleksic/doc/DrNA_PARAZITSKE%20BOLESTI.txt |dead-url=yes }}</ref>, onda govorimo o [[parazitske bolesti|parazitskim bolestima]].

Analogno zaraznim bolestima,prema broju životinja koje su obolele razlikuju se:
* [[enzootije]], kada su u pitanju pojedinačni slučajevi infekcije na ogranićenom prostoru;
* [[epizootije]], zahvataju veći broj životinja na području jedne države ili šire;
* [[panzootije]], kada su infekcijom zahvaćene životinje jednog kontinenta ili čak infekcija prelazi i na susedni kontinent; jako retko javljaju
{{poseban članak|parazitske bolesti}}

== Literatura ==
<references/>
* Aleksić, Nevenka: Praktikum iz parazitskih bolesti, Tehnika, Beograd 1999.
* Aleksić, Nevenka: Parazitske bolesti - sšecijalni deo, Autorovo izdanje, Beograd 2004.
* Biblioteka ''Planeta Zemlja i život na njoj'', Čovek i životinjski svet, ZUNS i Srpsko biološko društvo, Beograd, 1987.
* Brajković, M: Zoologija invertebrata I, Biološki fakultet, Beograd, 2006.
* Dogelj, V,A: Zoologija beskičmenjaka, Naučna knjiga, Beograd, 1971.
* Krunić, M: Zoologija invertebrata 1, Naučna knjiga, Beograd, 1977.
* Krunić, M: Zoologija invertebrata 2, Naučna knjiga, Beograd, 1979.
* Mariček, Magdalena, Ćurčić, B, Radović, I: Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1986.
* Radović, I, Petrov, Brigita: Raznovrsnost života 1 - struktura i funkcija, Biološki fakultet Beograd i Stylos Novi Sad, Beograd, 2001.
* Ratajac, Ružica: Zoologija za studente Poljoprivrednog fakulteta, PMF u Novom Sadu i MP ''Stylos'' Novi Sad, 1995.
* Petrov, Brigita, Radović, I,Miličić, Dragana, Petrov, I: Opšta i sistematska zoologija (praktikum), Biološki fakultet, Beograd, 2000.

== Spoljašnje veze ==
* [http://www.bionet-skola.com Bionet škola] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081006052822/http://bionet-skola.com/ |date=2008-10-06 }}
{{Commonscat|Parasites}}

[[Kategorija:Paraziti]]