Masovni mediji

Masovni mediji su pojam koji je ušao u upotrebu 1920-ih godina sa pojavom radija, štampe i kasnije TV-a. Pod njima se podrazumjevaju svi mediji koji su dizajnirani tako da ih “konzumira” široka publika, za koju se smatra da imaju zajednički interes. Masovni mediji su ujedno i podskup jednog šireg pojma, masovne komunikacije. Njihove osnovne odlike su da snažno utiču na formiranje „masovnog konzumentskog društva” koje je uglavnom u kontrastu sa samostalnim odlučivanjem. Masovni-globalni mediji nastali su dugo nakon pojave lokalnih i nacionalnih. U Evropi prvi masovni mediji bile su novine koje su dominirale tokom devetnaestoga vijeka. Na samim počecima razvoj masovnih medija je bio kolebljiv, novine i časopisi su bili pisani isključivo za domaće čitaoce, što je bilo kombinovano sa jezičkom barijerom uskraćivalo mogućnost izvoza. U suštini mediji funkcionišu na način na koji je odraz udruženih interesa moćnih društveni grupa koje su u položaju da vrše raspodjelu društvenih resursa. Uprkos ovim ograničenjima mediji igraju ključnu ulogu u svim modernim društvima. Štaviše ako je društvo otvorenije za svačiji glas to je uloga medija važnija da bi ta otvorenost bila dugotrajnija. Danas se u masovne medije ubrajaju štampa, radio, TV, muzika i video zapisi, film, štampani mediji, internet i kompjuterski softver. Jedno od najboljih objašnjenja i idefinicija masovnih medija dao je Denis Mekvej (Denis McQuail), njegovu definiciju možemo podijeliti u šest posebnih stavki. Masovni mediji:

jesu razlučiv skup aktivnosti (stvaranje medijskog sadržaja)
uključuju posebne tehnološke konfiguracije (radio, televizija, videoteks, novine, knjige)
vezani su za formalno konstituisane institucije ili medijske kanale (sistemi, stanice, publikacije)
operišu u skladu sa određenim zakonima, pravilima i shvatanjima (profesionalni kodeksi i praksa, publika, društvena očekivanja i navike)
produkt su lica koje zauzimaju izvesne uloge (vlasnici, regulatori, produccenti, distributeri, oglašivači, članovi publike)
prenose informacije, zabavu, slike i simbole do masovne publike.

Iz ove podjele možemo izvući još jednu od definica masovnih medija – masovni mediji su društvene institucije koje funkcionišu unutar određenih stega, pravila, prava i politike koje upošljavaju karakterističnu mešavinu kvalifikovanog osoblja, koji se drže određenih procedura u prikupljanju informacija, radi stvaranja građe za vizuelno, audiativno ili konceptualno usmjerene medije. Ukratko oni su učesnci u političkoj, ekonomskoj, socijalnoj i kulturnoj dinamici društvene moći.

Historija razvoja masovnih medija

Razvoj medija a samim tim i osnove za današnje masovne medije ovolikog obima nastao je u 15. vijeku kada je Johan Gutenberg izumio mašinu za štampanje sa pokretnim slovima, od tada njegov izum je sigurnim koracima nametao novi način komunikacije. Mogućnost proizvodnje većeg broja kopija, je dovelo do smanjenja njihove cijene, a tako i dostupnosti širem krugu čitalaca, samo je dio tog historijskog procesa, ali izuzetno značajna time što novootkriveni način komunikacije postao medij u kojem su se odvijale društvene „borbe“. Funkcije sredstava masovne komunikacije nisu uvijek bile jednake, historijski razvoj društva umnogome je uticao i na komunikacijska sredstva dajući im karakteristična obilježja vremena i društvene situacije u kojoj su nastale. Mediji su doživljavali sve društvene revolucije i ujedno bili bitan faktor u njihovom ostvarenju. Potencijal sredstava masovne komunikacije, uvidjeli su vlast i svi građani koji su imali šta da saopšte širem krugu ljudi, stvarala se publika koja postala i primalac i pošiljalac poruke što se komunikacijom prenosila. Mijenjanjem osobina publike mijenjali su se i prilagođavali masovni mediji (proces je uzajaman jer su masovni mediji i efikasno sredstvo odgoja sa velikim uticajem, pogotovo u savremenim društvima) te je danas, nekoliko vijekova nakon prvih štampanih novina, situacija bitno drugačija: tehnički razvoj doveo je do nastanka različitih oblika masovnih medija te njihove popularizacije, tako da korištenje (ali najčešće samo pasivno) nekog od njih više nije pitanje ni društveno - političke aktivnosti ni luksuza, već pitanje potrebe.

Jedan od teoretičara koji je dosta prostora u svojim istraživanjima posvetio masovnim medijima je Jirgen Habermas (Jurgen Habermas). Habermas uporedo analizira i razvoj sredstava masovne komunikacije. Procesi koji su kao posljedica industrijske revolucije doveli do temeljitih promjena u društvenoj strukturi stvorili su okolnosti u kojima se Gutembergov izum mogao u potpunosti iskoristiti. U samom početku komunikacija ja bila jednostrana, novine su služile kao informacija koje su nudile, omogućile stvaranje nečeg što je tek pod ovim uvjetom moglo postati – publike. Građani, ne više u smislu starih staleža zanatlija i sitnih trgovaca već novih kapitalista i staleža školovanih ljudi koji se formiraju kao publika nasuprot vlasti postaju svjesni vlastitog zajedničkog interesa i od klase po sebi postaju klasa za sebe. Vlast koja je stvorila novine kao instituciju nije mogla ni slutiti da bi se te iste novine a kasnije i druge modernije vrste medija mogle upotrijebiti kao efikasno oružje protiv nje same. je bilo samo prepoznati mogućnost političkog djelovanja pomoću novog medija i iskoristiti njegove prednosti. Današnji masovni mediji globalnog karaktera dobijaju svoje prave lice tokom devedestih godina. Tih godina kao nikada do tada razvijaju se nove tehnologije koje će u budućnosti višestruko promjeniti i poboljšati komunikaciju i omogućiti medijima sve veću masovnost. U kombinaciji sa satelitskom komunikacijom i optički povezanim komunikacijskim mrežama, masovne komunikacije postale su super brze trake za protok informacija. Kada tome dodamo još i razvoj CD diskova kao načina čuvanja i prenosa podataka možemo primjetiti koliko su mediji napredovali u tehničkom smislu.

Razvojem tih radikalno novih tehnologija uzdrmani su temelji dotadašnje industrije ali se sada otvaraju i mogućnosti za ulazak novih firmi na globalno tržište masovnih medija. Nastanak interneta i njegova sve masovnija upotreba je po većini teoretičara trebala da totalno promjeni medijsku sliku i potisne u drugi plan ostale medije ali to se nije dogodilo već upravo suprotno. Dotašanji mediji su se inegrisali iz već postojećih sistema u nove struje masovnih medija predvođene internetom i novim tehnologijama. Po većini teoretičara mediji još nisu dostigli svoj vrhunac, ono za šta oni smatraju da će dovesti medije do vrhunca je internet treće i četvrte generacije, televizijski program gdje nećete morati čekati svoju omiljenu seriju već ćete moći gledati kad želite i šta želite, razvoj novih tehnologija koji bi omogućio pristupanje medijima bez neke materijalne podrške (monitor, televizor, radio) u budućnosti bi trebala biti samo hologramska projekcija toga.

Disfunkcionalne posljedice masovnih medija

Pojam masovni mediji se na početku odnosio prvenstveno na „mase“ kako bi se opisali ljudi koji žive u zapadnim industrijskim zemljama. Taj pojam ima negativne konotacije u teoriji medija a znači nedefinisana grupa ljudi sa malom individualnošću koja pasivno prihvata i nekritična je prema medijskim praksama i porukama. Sa sve većim rastom i razvojem medija a samim tim i sve jačim uticajem javlja se još jedna negativna pojava a to je sve veće otuđenje ljudi između sebe u zajednici i gubitkom osjećaja za zajedništvo. Masovni mediji imaju veliki uticaj na formiranje javnog mnjenja i političku propagandu, oni su potpuno integrisani u moderno društvo i ono bez njih ne može. Mediji danas imaju osim informativne i veliku obrazovnu ulogu to jest moć da utiču na oblikovanje svijesti mladih ljudi. Uprkos velikoj moći koju imaju danas se velike firme sve više zbog nemilosrdne trke za profitom odlučuju za prikazivanjem lakih sadržaja, pretežno uvezenih sa zapada, koji obiluju sadržajima koji ciljaju na najniže ljudske emocije. Na taj način mediji utiču loše pretežno na mlade ljude koji su najpodložniji uticaju. U mnogim se zemljama putem masovnih medija šire sadržaji koji potiču iz industrijskih zemalja i koji izvještavaju o tamošnjem životu prije nego što ostali proizvodni potencijali (infrastruktura) zemalja-primatelja i približno odgovaraju rangu zemalja, na taj način se stvara neproporcijalnost između želja i mogućnosti. Mediji prikupljaju analiziraju i šire tekuće informacije. Pojedinci, društvene organizacije kao i biznis se u posljednje vrijeme sve više oslanjaju na masovne medije da bi ih ovi obavještavali o događajima u državi i svijetu uopšte, otuda masovni mediji čine vitalnu kariku u sistemu informisanja. Iz toga što su masovni mediji vitalna karika između vlade i običnih građana, što doprinose kako političkom životu tako i opštem karakteru društvu, iz toga slijedi da oni nisu neutralni u obavljanju svoga posla.

Globalni medijski sistem

Većina masovnih medija su u vlasništvu deset vertikalno integrisanih konglomerata od kojih većina ima sjedište u Sjedinjenim Američkim Državama. Ostalih trideset ili četrdeset važnijih firmi koje rade kao njihova podrška zaokružuju značajnije pozicije toga sistema. Glavne karakteristike masovnih medija i globalnog medijskog sistema su žestoko nadmetanje po netržišnim osnovama i brza komercijalizacija. Masovni mediji pripadaju globalnom sistemu koji je podjeljen u dvije lige, prva u koju spadaju najznačajnije grupacije firmi i druga finasijski slabija ali ne i puno manja značajna. Pet najvećih medijskih firmi u svijetu Time Warner, Disney, Bertelsman, Viacom i News Corporation one ujedno predstavljaju i naintegrisanije globalne medisjke gigante. Ostale firme koje pripadaju „prvoj ligi“ su: TCI, Poly Gram, Sony,General Electric, Seagram. Djelatnost ovih firmi je obično bazirana velim filmskim i televizijskim studijima i produkcijskim kućama. Firme iz druge lige su one koje na globalnom tržištu popunjavaju većinom regionalna tržišta. Njihovi najpoznatiji predstavnici su Kirch, Advance Publication, United Media,Thompson, Globo, Televisia, Westinghouse, Canal plus, Havas- sve ove firme imaju za cilj da prošire svoju djelatnost i uđu prvu ligu i postanu pravi medijski giganti. Kao i u prvoj ligi više od polovine firmi dolazi iz Amerike.

Povezano

Literatura

Edward S. Herman, Robert V. Mekčesni (2004) Globalni mediji- Clio
Rolend Lorimer.(1998) Masovne komunikacije- Clio
Miroljub Radojković, Branimir Stojković (2010) Informaciono komunikacioni sistemi-Clio
Fransis Bal (1997), Moć medija-Clio
Neda Todorović (2002), Interpretativno i istraživačko novinarstvo- Clio
Emil Vlajki (2007), Uvod u komunikacije posmodernizma- FPDN
Tatjana- Tapavički Duronjić (2008), Kompjuterska kultura i moderni mediji-Filozoski fakultet Banja Luka