Masakr u Voćinu (1942)

Stradanje stanovnika sela Kometnik pokraj Voćina u Slavoniji, predstavlja primer masovnog zločina ustaša nad srpskim civilnim stanovništvom u kontekstu genocida koji je sprovodila Nezavisna Država Hrvatska tokom Drugog svetskog rata.

Zločin nad stanovništvom Kometnika izvršen je 13-14. januara 1942. u obližnjem Voćinu od strane ustaša iz Podravske Slatine i drugih delova Slavonije. Toga dana pobijeno je oko 200 muškaraca iz Kometnika i susednog zaseoka Dobrić. Ovaj zločin predstavlja jedan od prvih masovnih zločina ustaša nad celokupnim stanovništvom nekog seoskog naselja u Slavoniji.

Geografski položaj

Selo Kometnik smešteno je 3 km od varošice Voćin, na severozapadnim obroncima planine Papuk, na prostoru nekadašnje opštine/kotara Podravska Slatina u Republici Hrvatskoj. Selo je bilo nastanjeno srpskim stanovništvom još u doba turske vladavine Slavonijom. Selo je poznato i pod nazivima dva zaseoka: Kometnik-Zubići i Kometnik-Jorgići.

Zločin u Voćinu

Zločin nad stanovništvom Kometnika 13-14. januara 1942. posledica je okršaja između partizana i ustaša u ovom selu koji se dogodio prethodnog dana, kada je poginula petorica ustaša prilikom ustaškog napada na partizansku četu koja je došla u selo. Kako bi iskalili bes zbog pogibije svojih saboraca i kako bi zastrašili lokalno srpsko stanovništvo da ne podržava partizane, ustaše su odlučile da izvrše zločin nad stanovništvom sela Kometnik i obližnjeg zaseoka Dobrić.

Još istog dana započele su pripreme za odmazdu nad nedužnim stanovništvom Kometnika. Lokalne ustaše su dobile pojačanje iz Osijeka, Valpova i Belišća (oko 300 ustaša). Sutradan su ustaše ušle u selo u kom nije bilo naoružanih stanovnika s obzirom da su se partizani povukli kako bi izbegli verovatni poraz u sukobu sa mnogo brojnijim neprijateljom. Ustaše su znali da ulaze u selo u kom nema naoružanih lica i da partizanska četa sa kojom su se sukobili nije bila sastavljena od stanovnika Kometnika već uglavnom od stanovnika sela Lisičine. Naime, borci ove čete su pokušali da se preko Kometnika domognu planine Papuk gde bi se spojili sa tamošnjim partizanima.

Na licu mesta, u selu Kometnik, ubijeno je oko 28 stanovnika, dok su ostali stanovnici isterani iz sela. Muškarci iz Kometnika i Dobrića (174 iz prvog i 32 iz drugog sela) oterani su u improvizovani zatvor u Voćinu, dok su žene sa decom (pominje se brojka od 190) odvedene u Zdence, selo između Podravske Slatine i Našica, gde su izolovane u privremenom logoru. Nakon odvođenja stanovništva, njihova celokupna imovina je opljačkana.

O tome šta se dešavalo sa muškarcima zatvorenim u Voćinu, svedočio je 1946. preživeli stanovnik Kometnika Nedeljko Jorgić. On je svedočio da se u podrumu od nedostatka vazduha ugušilo oko 25 zatočenika, a da su ostali ubijeni iz pušaka 14. januara 1942. nakon izvođenja iz podruma ispred opštinske zgrade. On i još sedmorica zatočenika nisu ubijeni jer su ostavljeni da pokopavaju ubijene komšije.

Ustaše su sve otvore kao i vrata na ulazu u podrum tako zatvorili da sa ni jedne strane nije moglo dolaziti zraka, a zatvor je bio toliko pun da nitko nije mogao sjesti ili leći, veæ su svi stajali stojeći, strahovito zbijeni i pognuti jer je podrum bio toliko nizak da se nije moglo u njemu stajati ispravljeno.

Prema njegovom svedočenju, ustaše uopšte nisu sprovele bilo kakvu istragu pre zločina kako bi utvrdili da li je neko od uhapšenih seljaka učestvovao u borbi.

Prema podacima Zemaljske komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njegovih pomagača utvrđena su imena 175 stradala stanovnika Kometnika 13-14. januara 1942. Ovaj spisak nije konačan. Zatočene žene sa decom su nakon određenog vremena puštene iz privremenog logora u Zdencima i vraćene su kućama.

Najznačajnija posledica ovog zločina bila je sve veće omasovljenje partizanskog pokreta na području Voćina i Podravske Slatine. Vlasti NDH postigle su upravo tim pokoljem suprotan efekt od željenog. Iako 1941. i početkom 1942. nije bilo mnogo onih koji su pristajali na aktivan otpor, osećajući sve više egzistencijalnu ugroženost, veliki broj Srba iz potpapučkih sela priključio se partizanskim jedinicama.

Već maja 1942. partizani su postali nekoliko puta brojnija snaga nego početkom godine, u stanju da napada ustaške posade u mnogim mestima u kotaru Podravska Slatina. Svaki ovakav napad donosio je novo zarobljeno oružje kojim je bio naoružavan sve veći broj novih boraca. Ovakav razvoj događaja sprečio je ustaše da vrše masovne zločine nad srpskim seoskim stanovništvom u onoj meri u kojoj su to radili u nekim delovima Slavonije 1942, kao i na području čitave NDH 1941-1942.

Literatura

• Škiljan, Filip (2010). „Stradanje Srba, Židova i Roma u virovitičkom i slatinskom kraju tijekom 1941. i početkom 1942. godine”. Scrinia Slavonica (Slavonski Brod: Hrvatski institut za povijest - Podružnica za povijest Slavonije, Srijema i Baranje) X, 1: 360-362. ISSN 1848-9109.