Garažni film
Garažni film je filmski pokret osnovan u Srbiji 2015. godine kada se grupa autora udružila na osnovu povezanosti većine svojih dotadašnjih filmova. Pored gotovo redovne saradnje u stvaranju filmova, rad ove grupe zasniva se na snimanju sa malom ekipom, minimalnim finansijskim i tehničkim sredstvima, ali sa neograničenom autorskom slobodom. Garažni film je ime dobio po uzoru na garažni rok.
Slično odnosu koji garažni rok ima prema tradiciji pop muzike, autori garažnih filmova, često veoma vidljivo, pokazuju respekt prema klasičnoj i avangardnoj filmskoj umetnosti, postavljajući svoja dela kao neku vrstu konstantnog preispitivanja panteona filmskih velikana.
Za sada postoji 12 garažnih filmova.
Prvi je Zemlja istine, ljubavi i slobode (2000) koji je dobio nagrade Rajner Verner Fazbinder na festivalu u Manhajmu i Gran pri na Festivalu autorskog filma u Beogradu. Iako je ovaj film izazvao veliku pažnju trebalo je više od deset godina da produktivnost ovakvog odnosa prema stvaranju filmova rezultuje značajnijom grupom dela. Jelena Marković je debitovala filmom Connections 2003. godine, u kom dokumentarni žanr koristi kao realno utemeljenje za filmsku auto-refleksiju imanentnu igranoj formi, Saša Radojević 2004. snima ljubavni filmski esej, film Poljupci, a Tamara Drakulić se uključuje 2012. Ljuljaškom, roud muvijem koji u potpunosti zaokružuje i definiše stav garažnog filma.
Na beogradskom filmskom festivalu FEST, u martu 2015. godine, prikazani su novi garažni filmovi – Okean Tamare Drakulić, Unutra Jelene Marković i Mirka Abrlića, PetljaMilutina Petrovića i Žigosana Saše Radojevića.
Kao zajednički imenitelji ovog “benda” filmskih stvaralaca ipak se mogu označiti specifičnosti koje se pojavljuju u više ostvarenja garažnog filma:
- beskompromisnost u odbrani apsolutne stvaralačke slobode – u pristupu stvaranju, izboru tema i odsustvu određenih "obaveznih" sastojaka filma
- bavljenje podžanrom "filma o filmu", u teoriji poznatom kao meta film
- intimistički pristup naraciji, koji se naglašava pojavljivanjem autora u glumačkim ulogama
- često su to svojevrsni filmski eseji o pojednim žanrovima (triler, roud muvi, muzički film)
- garažni filmovi imaju složenu pripovedačku strukturu u koju se u kreiranu fikciju ugrađuju i tradicija, već postojeća dela i kućni filmovi
- neki od garažnih filmova (Jug-jugoistok, Država i Petlja) bave se i estetizacijom politike, odnosno demontiranjem funkcionisanja mehanizama skrivenih centara društvene moći
- u garažnim filmovima glumačku igru uglavnom odlikuje prigušena ekspresivnost
I pored velikih sličnosti po senzibilitetu i civilizacijskim nazorima, autori garažnih filmova imaju izražen individualistički stav prema svom radu. Tako su i definicije garažnog filma različite:
Tamara Drakulić – garažni film po meni određuje stav a ne estetika. Garažni film je istraživanje filmske forme unutar datih okolnosti i ličnih mogućnosti pri čemu, prilagođavajući im se, sve prednosti i mane istih okrećeš u svoju korist.
Saša Radojević – garažni film je mogućnost da se izgradi “privatni Holivud”. To je i šansa da se na filmu prikažu različite tačke na socijalnoj lestvici, te odbačeni i zaboravljeni ljudi i ambijenti. I misteriozni osmesi, pre svega.
Milutin Petrović – garažni film je stadijum razvoja filmske produkcije i estetike sličan onom koji se slikarstvu desio krajem devetnaestog veka. Današnje filmadžije postaju preditori (miks producenta, montažera, pisca i reditelja) koji rade slobodno kao slikar u polju suncokreta ili u svom ateljeu ispred stola na kome su tri jabuke.
Jelena Marković – garažni film je subjekat koliko i objekat. U procesu nastajanja spaja lične okolnosti autora sa onim koje su spoljne, uključuje autorefleksiju, mnoštvo aspekata i uzbuđenje. Drzak je po idejnoj i estetskoj nepredvidivosti.
Zbog produkcione mikrobudžetne formule pravljenja garažnih filmova, svako ko je u njima bio autor, saradnik ili glumac imao je važnu ulogu u nastajanju ovih dela. Zato spisak ljudi koji su radili na ovim filmovima nije obično nabrajanje imena na špici, več estetički i moralni stav.
U garažnim filmovima do sada su se pojavljivali profesionalni glumci - Sonja Savić, Rade Marković, Boris Milivojević, Amra Latifić, Ana Stefanović, Ljuma Penov, Bojan Žirović, Andrijana Đorđević, Hana Selimović, Boda Ninković, Ivan Zarić, Milutin Milošević, Tatjana Venčelovski, Mirela Pavlović, Biljana Mišić, Marija Đurić, Vladislava Đorđević, Vlasta Velisavljević, Nikola Đuričko, Maja Sabljić, Nenad Nenadović...
Po nepisanom pravilu uloge imaju i ličnosti iz drugih umetnosti.
Likovni umetnici - Marina Marković, Marija Jelesijević, Dragana Žarevac, Kosta Bunuševac, Zoran Popović. Dizajneri - Jelena Šušnjar, Ana Kraš, Suna Kažić, Mane Radmanović...
Rok poslenici - Jack Oblivian, Ana Marija Cupin, Milena Milutinović, Daniel Kovač, Boris Vlastelica, Đorđe Anđelić, Dalibor Antonović Gru, Saša Delibašić, John Poul Kit...
Pozorišni reditelj Miloš Lolić.
Dramaturzi - Biljana Srbljanović, Ana Ivanović, Periša Perišić, Božo Šibalić...
Ulični artista Alex Tzimerlis.
Ličnosti iz političke javnosti - Miroslav Hristodulo, Ivan Andrić i Nenad Janković.
Kao glumci specijalno se pojavljuju režiseri – pored četiri autora, nosioca garažnog filma koji su gotovo uvek tu (Saša Radojević, Tamara Drakulić, Jelena Marković, Milutin Petrović), u garažnim filmovima glume ili se samo pojavljuju i Ljubomir Šimunić, Miloš Radivojević, Puriša Đorđević, Raša Andrić, Srdan Golubović, Nedeljko Despotović, Dinko Tucaković, Kosta Đorđević, Stefan Arsenijević, Maja Miloš, Mina Đukić, Nikola Ležajić...
Ljudi koji su "iza kamere" u garažnim filmovima su – Predrag Bambić, Petar Jakonić, Ksenija Livada, Ana Božinović, Andra Leko, Zoran Petrović, Dalibor Tonković, Ivan Kadelburg, Milan Jakonić, Nikola Dragović, Dobrica Višnjić, Vlada Živković, Petar Jevtić, Filip Ćetković, Vladimir Tričković, Mirko Abrlić, Miodrag Medenica, Ana Rodić, Tanasije Kunijević, Branko Neškov, Sandra Rančić, Zoran Solomun.
Za estetiku garažnog filma je podjednako važan i "spisak" ljudi koji se nikada neće pojaviti u ovakvim filmovima.
Početkom devedesetih godina prošlog veka, u vreme velike inflacije i ratova, Saša Radojević je živeo u garaži. Tada je napisao scenario Zli zvuk, a film je trebalo da režira Milutin Petrović. Da je ta priča o istraživačkoj stanici Petnici snimljena, garažni film bi i doslovno bio začet u garaži.
U septembru 1995. godine, nekoliko meseci pre osnivanja danske DOGME, sa praktično identičnim estetskim pravilima, Milutin Petrović je sa Banetom Antovićem i Miloradom Milinkovićem snimio omnibus koji nikada nije završen. U proleće 2000. godine od materijala njegovog segmenta, snimljena je Zemlja istine, ljubavi i slobode uz scenarističko uključivanje Saše Radojevića i Petra Jakonića.
Film Connections Jelene Marković je prvi garažni film sa koprodukcijom (Ohne Gepaeck Berlin za ARTE/ZDF).
Ljuljaška, prvi film Tamare Drakulić, nastao je od emisije na internet radiju NRBG koji je puštao garažni rok. Na tom internet radiju sarađivali su i Milutin Petrović, Jelena Marković i Saša Radojević, kao i glumica u više garažnih filmova – Jelena Šušnjar.
Ljuljaška je diplomski film Tamare Drakulić sa kojim je završni ispit polagala kod svog profesora na filmskoj akademiji Milutina Petrovića.
Tamara Drakulić i Milutin Petrović su zajedno snimili LoFi blues/kantri album Blues singer in 8th Rounds pod imenom “Mylutin and His Paramount Folk Orchestra”.
Država Jelene Marković nastala je od delova njenog ispovednog filma Memoria i scenarija za igrani film Saše Radojevića. Zajedno su producenti Države, u kojoj Milutin Petrović igra jednu od glavnih uloga.
Grafički prikaz međusobnih veza autora garažnih filmova svojom složenošću podseća na natalnu kartu neke ličnosti.
- Zemlja istine, ljubavi i slobode (2000)
- Connections (2003)
- Poljupci (2004)
- Jug-jugoistok (2005)
- Narcis i Eho (2011)
- Ljuljaška (2012)
- Država (2013)
- Okean (2014)
- Žigosana (2015
- Petlja (2015)
- Unutra (2015)
- Porodica (2016)