Dražeta

Dražeta je srpsko i hrvatsko prezime. Prezime je dosta retko i izvorno ga nalazimo u pet mesta na području bivše Jugoslavije; u selima Mošorin i Stari Banovci (Vojvodina), selima Ivoševci i Hodilje (Dalmacija) i u gradu Jajcu (Bosna). Dražete u Mošorinu, Starim Banovcima i Ivoševcima su srpske narodnosti i pravoslavne vere, dok su Dražete u Hodilju i Jajcu hrvatske narodnosti i katoličke vere. Dražete pravoslavne vere za krsnu slavu imaju Svetog Stefana.

Nastanak prezimena

Pre nego što je postalo prezime, Dražeta je bilo lično ime, koje se na području bivše Jugoslavije pominje od 12. veka. Ime Dražeta je nastalo kao razvojni oblik imena Draže. Ime je slovenskog porekla i nastalo je od opisnog prideva "drag".

Ne možemo tačno reći kada je i gde nastalo prezime Dražeta. Prvi sigurni podaci o prezimenu potiču iz 18. veka. U selu Desići u Crnoj Gori je 1521. godine zabeležena osoba sa imenom Dražeta Radivoj, ali ne možemo tačno znati da li je toj osobi Dražeta bilo ime ili prezime.

Literatura:

1. Dr Velimir Mihajlović, Srpski prezimenik, Novi Sad, 2002.
2. Milica Grković, Rečnik imena Banjskog, Dečanskog i Prizrenskog vlastelinstva u 14. veku, Beograd, 1986.
3. Milica Grković, Imena u dečanskim hrisovuljama, Novi Sad, 1983.
4. Gordana Vuković - Ljiljana Nedeljkov, Rečnik prezimena Šajkaške (18. i 19. vek), Novi Sad, 1983.
5. Branislav Đurđev i Lamija Hadžiosmanović, Dva deftera Crne Gore iz vremena Skender-bega Crnojevića, druga sveska, Sarajevo, 1973.
6. Milica Grković, Rečnik ličnih imena kod Srba, Beograd, 1977.
7. Vuk Stefanović Karadžić, Srpski rječnik, u Beču, 1818.
8. Vuk Stefanović Karadžić, Srpski rječnik, u Beču, 1852.
9. Prof. dr Milan Bosanac, Prosvjetin imenoslov, Zagreb, 1984.
10. Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, u Zagrebu, 1884 - 1886.
11. Stojan Novaković, Srpski pomenici 15-18. veka, u Beogradu, 1875.

Poreklo prezimena

Porodično stablo familije Dražeta iz Mošorina

Porodično stablo familije Dražeta iz Starih Banovaca

Porodično stablo familije Dražeta iz Ivoševaca

Porodično stablo familije Dražeta iz Hodilja

Porodično stablo familije Dražeta iz Jajca

Prezime Dražeta se javlja u Mošorinu od 1783, a u Starim Banovcima od 1805. godine. Dražete u ova dva sela su jedni druge smatrali rođacima i u prošlosti su se često posećivali. Prema "Hronici Starih Banovaca" (Sremska Mitrovica, 1989), Dražete su se u Stare Banovce doselili sa područja današnje Hrvatske. U matičnoj knjizi umrlih u Mošorinu, zabeležen je 1783. godine Dražeta Marko, sin Grigorija "šijaka". Nazivom "šijak" su u to vreme označavani doseljenici iz Hrvatske. Pošto na području Hrvatske nalazimo prezime Dražeta u selu Ivoševci u severnoj Dalmaciji, možemo sa velikim stepenom verovatnoće tvrditi da su se Dražete u Mošorin i Stare Banovce doselile iz Ivoševaca. To potvrđuje i krsna slava, Sveti Stefan, koju slave Dražete u sva tri sela. Zanimljiv je i navod dr Dušana J. Popovića (Srbi u Vojvodini, knjiga druga, Novi Sad, 1990) da se u Mošorinu i Vilovu nalazilo naročito mnogo "šijaka" poreklom iz Dalmacije i Hrvatske.

Prilikom utvrđivanja porekla Dražeta iz sela Ivoševci, važno je osvrnuti se na srodničku vezu ove porodice sa porodicom Vujasinović. Naime, Dražete i Vujasinovići u Ivoševcima smatraju jedni druge rođacima, a o ovom srodstvu postoje dve različite priče. Prema jednoj priči Dražete potiču od Vujasinovića, odnosno, Dražeta je prvobitno bio porodični nadimak za jedne od Vujasinovića, a kasnije je postao posebno prezime. U prilog ovome govori i to što Dražete i Vujasinovići imaju za krsnu slavu Svetog Stefana, jer je kod Srba ranije postojao običaj da se prezime menja, ali krsna slava ne.

Prema drugoj priči, Dražete ne potiču od Vujasinovića, već su se i Dražete i Vujasinovići u Ivoševce doselili iz sela Lužaca kod Sanskog Mosta u zapadnoj Bosni, a srodstvo ove dve porodice dolazi odatle što se predak Vujasinovića oženio iz Dražeta. Prema nepotvrđenim pričama u okolini Prijedora u zapadnoj Bosni bilo je Dražeta muslimanske vere, što govori u prilog tvrdnji da Dražete vode poreklo sa ovog područja. U knjizi "Prezimena Srba u Bosni" (Đorđe Janjatović, Sombor, 1993), na području Prijedora i Sanskog Mosta nalazimo prezimena Vujasinović i Vujasin, a obe porodice za krsnu slavu imaju Svetog Stefana, što potvrđuje da Vujasinovići u Ivoševcima vode poreklo iz tih krajeva.

Prema knjizi "Antroponimija Bukovice" (Živko Bjelanović, Split, 1988), stanovništvo istočnog dela dalmatinske Bukovice, u kojem se nalaze Ivoševci, doselilo se na to područje iz zapadne Bosne krajem 17. veka. Ovo potvrđuje da Dražete vode poreklo iz zapadne Bosne, bez obzira da li su se u vreme doseljavanja u Ivoševce prezivali Dražeta ili Vujasinović. Prema knjizi "Prezimena Srba u Bosni", najveći broj prezimena kod Srba i Hrvata nastao je u 16. i 17. veku, a to je vreme kada su preci Dražeta verovatno živeli na području zapadne Bosne. To bi otprilike mogao biti vremenski i prostorni okvir u kome je nastalo prezime Dražeta.

U "Antroponimiji Bukovice" se navodi da je stanovništvo zapadne Bosne, Like i Dalmacije, doseljeno u te krajeve tokom 16. i 17. veka, direktan potomak naroda kojem kao izvor migracija možemo označiti Crnu Goru i Hercegovinu, posebno kraj između Pive, Tare, Lima i gornje Neretve. Upravo se na području Crne Gore, u selu Desići, 1521. godine pominje osoba sa imenom Dražeta Radivoj, ali ne možemo tačno znati da li je toj osobi Dražeta bilo ime ili prezime. U prilog formiranja prezimena Dražeta na ovom području, može da govori i nepotvrđena priča po kojoj je u Boki Kotorskoj u Crnoj Gori bilo Dražeta pravoslavne vere.

Što se tiče porekla Dražeta katoličke vere u Hodilju i Jajcu, ne možemo tačno reći da li su ove dve grupe u međusobnom srodstvu ili u srodstvu sa pravoslavnim Dražetama. Prema dr Nikoli Zvonimiru Bjelovučiću (Poluostrvo Rat (Pelješac), Naselja i poreklo stanovništva, knjiga 11, Beograd, 1922), Dražete su se u Hodilje doselili pre 100 godina (oko 1822) iz nepoznatog mesta. Postoji više priča o tome odakle su se mogli doseliti; pominju se Hercegovina, severna Dalmacija, Vojvodina, hrvatsko Zagorje, itd, a postoje i priče da su Dražete iz Hodilja ranije bili ili pravoslavne ili muslimanske vere. Ovo se svakako nadovezuje na priču po kojoj je u zapadnoj Bosni bilo Dražeta muslimanske vere. Takođe postoje priče da su se Dražete u Hodiljama ranije prezivali Delo ili Ruda. Za Dražete u Jajcu se ne zna kada su i odakle došli u to mesto, prema jednoj priči potiču iz južne Dalmacije (Hodilje), a prema drugoj iz Vojvodine. Verovatnija će biti tvrdnja da potiču iz južne Dalmacije, budući da su Dražete u južnoj Dalmaciji katoličke vere, isto kao i Dražete u Jajcu, dok su Dražete u Vojvodini pravoslavne vere.

Literatura:

1. Milorad Babić - Petar Vukelić - Sretenije Zorkić, Hronika Starih Banovaca, Sremska Mitrovica, 1989.
2. Gordana Vuković - Ljiljana Nedeljkov, Rečnik prezimena Šajkaške (18. i 19. vek), Novi Sad, 1983.
3. dr Dušan J. Popović, Srbi u Vojvodini, knjiga druga, Novi Sad, 1990.
4. Dušan J. Popović, Srbi u Sremu do 1736/7, Beograd, 1950.
5. Sreta Pecinjački, Stari Banovci do kraja 18. veka, Matica Srpska, Zbornik za društvene nauke 36, Novi Sad, 1963.
6. Leksik prezimena Socijalističke Republike Hrvatske, Zagreb, 1976.
7. Đorđe Janjatović, Prezimena Srba u Bosni, Sombor, 1993.
8. dr Nikola Zvonimir Bjelovučić, Poluostrvo Rat (Pelješac), Naselja i poreklo stanovništva, knjiga 11, Beograd, 1922.
9. Živko Bjelanović, Antroponimija Bukovice, Split, 1988.
10. Branislav Đurđev i Lamija Hadžiosmanović, Dva deftera Crne Gore iz vremena Skender-bega Crnojevića, druga sveska, Sarajevo, 1973.

Slična imena i prezimena

Postojanje ličnog imena Dražeta potvrđeno je u istorijskim izvorima od 12. veka, dok je postojanje od njega izvedenog imena ili prezimena Dražetin potvrđeno u istorijskom izvoru iz 14. veka. Lično ime Dražeta se danas retko koristi, ali nije potpuno iščezlo iz upotrebe; prema telefonskom imeniku Hrvatske za 2004. godinu u Kninu je živela osoba sa imenom Dražeta Davidović, dok se osoba sa imenom Dražeta Dražetić pominje kao autor stručnog rada u hrvatskom časopisu "Mljekarstvo" (broj 03. iz 2003. godine).

U matičnim knjigama u selu Mošorin prezime Dražeta je beleženo u četiri različite varijante: Dražeta, Dražetin, Dražetić i Dražetič, iako nema sumnje da je originalni oblik prezimena glasio Dražeta. Danas su se kod Dražeta poreklom iz Mošorina za prezime zadržali oblici Dražeta i Dražetin, dok su oblici Dražetić i Dražetič iščezli.

Prezime Dražetić nalazimo u selima Turbe i Imljani u Bosni, kao i u nekoliko mesta u Hrvatskoj, najviše na području Petrinje, Slavonske Požege, Siska, Velike Gorice i Zagreba, a ovo prezime je prvi put registrovano u Šibeniku 1386. godine. 1416. godine se pominje knez Grgur Dražetić, sused Dubrovčanima, kome su u području kojim je vladao bili Omišani. Prezime Dražetić se takođe pominje u Velikoj Pisanici u Slavoniji 1783. godine.

Nesporno je da je prezime Dražetić nastalo od imenske osnove Dražeta, ali ne možemo reći da li je Dražeta u ovom slučaju bilo ime ili prezime. Ukoliko je prezime Dražetić nastalo od prezimena Dražeta, postavilo bi se pitanje mogućeg srodstva Dražetića i Dražeta, pre svega onih iz Hodilja i Jajca, budući da su Dražetići katoličke vere, isto kao i Dražete u ovim mestima. Zabeleženi su i Dražetići pravoslavne vere u selu Golubinjak kod Daruvara u Slavoniji.

Prezime Dražetič, koje postoji u Sloveniji, najverovatnije je varijanta prezimena Dražetić, budući da slovenačka abeceda ne poznaje slovo "ć".

U Sarajevu je 1882. godine zabeleženo prezime Dražetović. Radi se o osobi ili osobama pravoslavne vere, koje su za krsnu slavu imale Svetog Savu. Ovo prezime nije izvedeno od imenske osnove Dražeta, već od imenske osnove Draže, od koje je izvedeno i samo ime Dražeta.

U Srpskom rječniku Vuka Stefanovića Karadžića (u Beču, 1852), zabeležen je izraz "dražetina", kao augmentativ od prideva "draga".

Literatura:

1. Dr Velimir Mihajlović, Srpski prezimenik, Novi Sad, 2002.
2. Milica Grković, Rečnik imena Banjskog, Dečanskog i Prizrenskog vlastelinstva u 14. veku, Beograd, 1986.
3. Milica Grković, Imena u dečanskim hrisovuljama, Novi Sad, 1983.
4. Pavle Ivić i Milica Grković, Dečanske hrisovulje, Novi Sad, 1976.
5. Gordana Vuković - Ljiljana Nedeljkov, Rečnik prezimena Šajkaške (18. i 19. vek), Novi Sad, 1983.
6. Leksik prezimena Socijalističke Republike Hrvatske, Zagreb, 1976.
7. Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, u Zagrebu, 1884 - 1886.
8. Velibor Lazarević, Srpski imenoslov, Zemun - Novi Beograd, 2001.
9. Đorđe Janjatović, Prezimena Srba u Bosni, Sombor, 1993.
10. Radojica Jovićević, O imenima, Beograd, 1995.
11. Vuk Stefanović Karadžić, Srpski rječnik, u Beču, 1852.
12. Đ. Daničić, Rječnik iz književnih starina srpskih, dio prvi, u Biogradu, 1863.
13. Knez Medo Pucić, Spomenici srbski od 1395. do 1423, u Beogradu, 1858.

Istorijski izvori o imenu Dražeta

Natpis iz Čičeva

Najstariji podatak o ličnom imenu Dražeta nalazimo na kamenom odlomku u crkvi Svetog Petra u Čičevu kod Trebinja, u današnjem selu Crnču. Natpis datira iz 12. veka (između 1177. i 1200. godine). Po svemu sudeći, radi se o tri brata koji sahranjuju majku. Natpis glasi:

• "Poleta, Drusan (Družan), Dražeta činu raku nad materiju (materom) u dani slavnoga kneza Hramka"

Literatura:

1. Marko Vego, Zbornik srednjovjekovnih natpisa Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1964.
2. Brankica Čigoja, Najstariji srpski ćirilski natpisi, Beograd, 1998.
3. prof dr Milorad Pavić, Stari srpski zapisi i natpisi, Beograd, 1986.

Bogomilski poglavar

Početkom 13. veka jedan od poglavara bosanskih bogomila zvao se Dražeta. O njemu govore dva istorijska izvora: "Bilinopoljska izjava" i "Popis bogomilskih vladara".

"Bilinopoljska izjava" je dokument u kojem su poglavari bosanske bogomilske crkve, pred izaslanikom rimskog pape, izjavili da se odriču svoje jeresi. Izjava je potpisana 8. aprila 1203. godine na Bilinom polju kod Zenice, a jedan od bogomilskih poglavara koji su je potpisali zvao se Dražeta. Ostali poglavari zvali su se: Dragič, Ljubin, Pribiš, Ljuben, Radoš i Vladoš. Dragič je tada bio poglavar ("djed"), dok su Ljubin i Dražeta bili njegovi pomoćnici ("gosti"), koji su posle postali njegovi naslednici. Posle potpisivanja izjave, Ljubin i Dražeta su otišli ugarskom kralju Emeriku i pred njim 30. aprila položili zakletvu da će se držati odluka iz izjave. Ova izjava bila je samo formalnog karaktera, jer su se bogomilski poglavari, uprkos potpisanoj izjavi, i dalje držali svoje vere.

Drugi izvor koji govori o Dražeti bogomilu je "Popis bogomilskih vladara", koji se nalazi u jevanđelju bosanskog tepačije Batala iz 1393. godine. U popisu se nalazi spisak bogomilskih poglavara od sredine 11. veka, pa sve do 1393. godine. Ovaj popis pokazuje da je, posle "djeda" Dragiča, "djed" bio Ljubin, a posle njega Dražeta. Dakle, Dražeta je bio vrhovni poglavar ("djed") bosanske bogomilske crkve. Smatra se da je Dražeta upravljao bosanskom crkvom između 1215. i 1220. godine.

Literatura:

1. Prof. dr Vasa Čubrilović, Popis bogomilskih vladara, Politika, 21.02.1965.
2. Ljub. Stojanović, Stari srpski zapisi i natpisi, knjiga 1, Beograd, 1902.
3. Vjekoslav Klaić, Poviest Bosne, Sarajevo, 1990.
4. Dr Vladimir Ćorović, Historija Bosne, Beograd, 1940.
5. Dr Franjo Rački, Borba Južnih Slovena za državnu neodvisnost - bogomili i patareni, Beograd, 1931.
6. Augustino Theiner, Vetera monumenta Slavorum meridionalium, Romae, 1863.
7. Svetislav Davidović, Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini (od 960. do 1930. god.), Novi Sad, 1998.

Zapis sa stećka

Na zapisu sa stećka iz mesta Gornje Hrasno kod Stolca, koji datira iz 1258. godine, pominje se klesar sa imenom Dražeta. Zapis je sledeći:

• "A se leži Ljubljen u Vrhbosni rožden u Vrhbosni zakopan na svojini na plemenitoj."
• "Ja bjeh onaj tkoji cijel život na raskrsnicam stajah, razmišljah, oklijevah."
• "Bjeh onaj tkoji se pitah kak to da nebo ne stari a iz njeg se stalno raždaju nova i nova godišnja doba."
• "I u sobi gde bjeh bješe prozor, a iza prozora beskraj. Al ja uporno gledah u pod."
• "I mišljah mojom smerti sve će to konačno stati. Al nije i moja smert sve starša i sve tješnja je."
• "Kam mi usječe Dražeta a zapis upisa Husan ne da pokažu da bjeh već da me višlje neima. Ljeta Gospodnjeg 1258."

Literatura:

1. Nenad Azizin Tanović, Stećci ili oblici bosanskih duša, Sarajevo, 1994.

Dečanske hrisovulje

Lično ime Dražeta, kao i ime ili prezime Dražetin pominju se u Dečanskim hrisovuljama, srednjovekovnim srpskim ispravama nastalim u vreme podizanja manastira Dečana u prvoj polovini četrnaestog veka. U hrisovuljama se nalazi popis stanovnika Dečanskog vlastelinstva, a među stanovnicima vlastelinstva popisane su i osobe koje su imale navedena imena. Dečanske hrisovulje su nastale oko 1330/1331. godine.

Lično ime Dražeta nalazi se u drugoj Dečanskoj hrisovulji, a popisano je u selu Dobra Reka, koje se nalazilo na području današnje opštine Andrijevica u Crnoj Gori. Zapis glasi:

• "Dragoje Hlapović a brat mu Dražeta"

U trećoj Dečanskoj hrisovulji nalazi se ime ili prezime Dražetin, koje je popisano u selu Vlasi Sremljane, koje se nalazilo na području današnje opštine Đakovica u Metohiji. Zapis glasi:

• "Bogoje i Dražetin"

Prema "Srpskom prezimeniku" (Dr Velimir Mihajlović, Novi Sad, 2002), Dražetin je ovde predstavljalo "očinstvo", odnosno prezime, dok ga Milica Grković (Imena u Dečanskim hrisovuljama, Novi Sad, 1983) smatra imenom.

Literatura:

1. Milica Grković, Rečnik imena Banjskog, Dečanskog i Prizrenskog vlastelinstva u 14. veku, Beograd, 1986.
2. Milica Grković, Imena u dečanskim hrisovuljama, Novi Sad, 1983.
3. Pavle Ivić i Milica Grković, Dečanske hrisovulje, Novi Sad, 1976.
4. Dr Velimir Mihajlović, Srpski prezimenik, Novi Sad, 2002.
5. Dimitrije Bogdanović, Kosovo u poveljama srpskih vladara, Banja Luka - Beograd, 2000.

Crnogorski defteri

U Crnogorskom haračkom defteru iz 1521. godine u selu Desići u Crnoj Gori pominje se osoba sa imenom Dražeta Radivoj. Iako je u Carskom defteru za Crnu Goru i nahije Grbalj iz 1523. godine ovo selo zabeleženo kao Lešnji Desići, a osoba kao Dražeta Radonja, nema sumnje da se radi o istom selu i istoj osobi. Međutim, ne možemo znati da li je ovoj osobi Dražeta bilo ime ili prezime.

Literatura:

1. Branislav Đurđev i Lamija Hadžiosmanović, Dva deftera Crne Gore iz vremena Skender-bega Crnojevića, druga sveska, Sarajevo, 1973.

Katastig Pećke patrijaršije

Ime Dražeta pominje se u mestu Berčul u Banatu 1660. godine, u "Svetom katastigu monastira svetie i velikie crkve patriarhie pekske". Katastig predstavlja popis u koji je beleženo šta je ko dao Pećkoj patrijaršiji. Prilikom posete patrijarhovih punomoćnika mestu Berčul 1660. godine, načinjen je sledeći zapis:

• "Pridoše k nam kmetovi Dražeta, Toma i Radoica i prinesoše ot sela milostinju 1.000 aspri. Paki Dražeta pisa sebe pros, dade 110 aspri; Toma pisa sebe pros, dade 83 aspre; Radoica pisa sebe pros, - osta, - reče vola. Radovan Ćurčija prinese lisicu na blagoslov. Blagoje pisa škopca, osta."

Ovde dakle vidimo da se starešina mesta ("kmet") zvao Dražeta, a sudeći prema količini datog novca, može se zaključiti da je bio i najimućniji domaćin u mestu.

Literatura:

1. D. J. Popović i S. Matić, O Banatu i stanovništvu Banata u 17. veku, iz Glasnika istoriskog društva u Novom Sadu, sveska 9 i 10, Sremski Karlovci, Srpska manastirska štamparija, 1931. - 343.