Aleatorika
Aleatorika je muzički pravac 20. veka. Ime je nastalo od latinske reči 'aleo' sto znaci kocka. U izvođenju ove vrste muzike najbitniji deo je improvizacija koju izvođač sam osmišlja. Kao kada bacite kocku ne znate koji ce broj ispasti, tako je u aleatorici kraj kompozicije uvek različit. Najpoznatiji kompozitor ovog pravca je John Cage.
Aleatorika u muzici je tehnika u kojoj je određen dio procesa stvaranja muzičkog djela, a rad elemenata i parametara prepušten je manje ili više slučajnosti. Time je postignuta velika sloboda u stvaralaštvu skladatelja. Klice aleatorike leže u melizmima, ukrasima i s njima povezanim osobitostima uobičajnog notnog pisma. Relativno i promjenjivo značenje imaju i oznake dinamičkih stepena i odnosa, obilježja tempa, izvođenje glisanda, itd. Rodonačelnik aleatorijske muzike je John Cage, koji je već oko 1952. godine primjenjuje u svojim skladbama, npr. U klavirskom koncertu „Muzika promjena“. Prijelomni trenutak u širenju takvih metoda skladanja bio je koncert američkog pijanista Pola Džekobsa u Darmstatu, 28.7.1957. godine u kojem je na kraju prvog dijela izveo pravu verziju Stochauzerova „Klavirskog komada XI“ te odmah poslije po drugi put ali potpuno drugačije.
U aleatorici treba razlikovati:
- apsolutnu aleatoriku, čistu,pravu, ortodosknu; - relativnu, dirigiranu aleatoriku.
U prvu spadaju estremni eksperimenti i zamisli, zasnovani na čistoj slučajnosti, bacanju kocke ili metalnog novca i slično.
Nadalje treba razlikovati: - aleatoriku stvaralačkog procesa; - aleatoriku izvođačkog i reprodukcijskog procesa. Oba ova postupka se većinom kombiniraju i primjenjuju istovremeno i izvode se eksperimenti koji ne spadaju u muzičku umjetnost nego u atrakcije koje se ne mogu nazvati muzičkim.
Pravi umjetnici se koriste isključivo relativnoj aleatorici u kojoj treba razlikovati: - aleatoriku spoljnog oblika (nazvana još i velika ili neograničena) - aleatorika unutarnjeg oblika (mala ili ograničena)
Pri upotrebi male,ograničene aleatorike skladatelj sebi ostavlja kontrolu nad dramaturgijom skladateljske cjeline.
U aleatorici postoje brojni postupci kao i kombinacije, ali najvažnija je sloboda skladatelja kao i izvođača.