Korijen
Za ostala značenja, vidi Korijen (razvrstavanje).
Korijen (ijek.) ili koren (ek.), podzemni organ biljke čija je osnovna funkcija apsorpcija vode i mineralnih materija i pričvršćivanje izdanka za podlogu.
Razvija se iz klicinog korenka, prilikom klijanja semena.
Na korenu se morfološki razlikuje više delova (zona):
- zona korenske kape
- zona rastenja
- zona izduživanja
- zona apsorpcije
- zona provođenja
Deo korena sa kapom je zona korenske kape, čiji površinski sloj grade mrtve, osluznjavele ćelije koje se ljušte i tako smanjuju trenje pri rastu korena. Ćelije korenske kape se stalno obnavljaju deobama ćelija vegetacione kupe i istovremeno koren tim deobama raste. Zbog toga se taj deo vegetacione kupe naziva zona rastenja. Iznad nje nalaze se ćelije koje se izdužuju (rastu u dužinu) i čine zonu izduživanja. Sledeća je zona korenskih dlaka u kojoj površinske ćelije obrazuju dlake za upijanje vode iz zemljišta. Iznad ove zone je zona provođenja kroz koju se voda sa mineralnim materijama provodi do osnove stabla.
Koren je manje ili više cilindričnog oblika i radijalne simetrije. Raste vrhom, aktivnošću vegetacione kupe korena. Njegov rast je neograničen i odvija se u pravcu delovanja Zemljine teže. Morfološki se razlikuje od izdanka po tome što nikad ne nosi listove. Ima više funkcija, koje vrši istovremeno: on učvršćuje, ukorenjuje biljku za podlogu; vrši apsorpciju vode i mineralnih materija iz zemljišta; skladišti hranljive materije; sprovodi vodu sa rastvorenim mineralnim materijama iz zemljišta i uskladištenu hranu iz rezervi u izdanke.
Ako se u zoni korenskih dlaka napravi poprečan presek korena, uočiće se njegova primarna građa:
- Na periferiji korena je rizodermis (epiblem),
- višeslojna zona primarne kore i
- u centru je centralni cilindar.
Rizodermis je površinski sloj mladih, vršnih delova korena. Ćelije ovog tkiva obrazuju korenske dlake kojima se upija voda i u njoj rastvorene mineralne materije.
Primarna kora je građena od više slojeva parenhimskih ćelija. Poslednji sloj kore, koji je naslonjen na centralni cilindar, sadrži ćelije propusnice. One propuštaju vodu sa mineralnim materijama, koju su upile ćelije rizodermisa, u centralni cilindar.
Centralni cilindar se sastoji od provodnih elemenata ksilema i floema. Ksilem se nalazi u centru, a floem na periferiji centralnog cilindra. Ksilem ima oblik zvezde između čijih zrakova su umetnuti elementi floema.
Kod biljaka monokotila koren ima samo primarnu građu, dok kod dikotila i četinara dolazi do sekundarnog debljanja. Pri tome parenhimske ćelije postaju sekundarno meristemsko tkivo kambijum koji deobama dovodi do debljanja korena.
Korenov sistem predstavlja skup svih korenova jedne biljke. Koren koji nastaje od korenka klice naziva se glavni koren (pravi koren). Na izvesnoj udaljenosti od vrha on se grana i obrazuje bočne korenove, koji su obično slabije razvijeni od glavnog korena. Svi bočni korenovi zajedno sa glavnim grade korenov sistem nazvan osovinski. Ovaj tip korenovog sistema razvijen je kod golosemenica i dikotila.
Kada klicin korenak rano prestane sa rastom, onda sa stabla polaze korenovi koji se nazivaju adventivni (dopunski korenovi). Žiličast korenov sistem izgrađen je od velikog broja podjednako razvijenih adventivnih korenova i imaju ga monokotile. Adventivni korenovi se kod nekih biljaka obrazuju i na listovima koji su u dodiru sa podlogom.
Osim glavnih uloga, koren može da dobije i neku drugu funkciju. Tada se oblik i građa korena menjaju i on je metamorfoziran. Najčešća dodatna uloga korena je magacioniranje hranljivih materija:
- ako se hrana nagomilava u glavnom korenu, onda on zadebljava i preobražava se u repu (npr. šargarepa)
- kada se hranljive materije negomilavaju u bočnim korenovima, onda postaju krtole (npr. kod georgine)
- kod nekih tropskih biljaka koje žive na muljevitoj podlozi razvijaju se korenovi za disanje koji izbijaju iznad površine i snabdevaju podzemne organe vazduhom
- Kojić, M: Botanika, Naučna knjiga, Beograd, 1989.
- Kojić, M: Fiziološka ekologija kulturnih biljaka, Naučna knjiga, Beograd, 1987.
- Marinković, R, Tatić, B, Blaženčić, J: Morfologija biljaka, Beograd, 1979.
- Jančić, R: Sto naših najpoznatijih lekovitih biljaka, Naučna knjiga, Beograd, 1988.
- Jančić, R: Lekovite biljke sa ključem za određivanje, Naučna knjiga, Beograd, 1990.
- BioNet škola Arhivirano 2009-04-26 na Wayback Machine-u