Saborni hram Uspenja Presvete Bogorodice u Tuzli

Crkva Uspenja Presvete Bogorodice u Tuzli

Crkva Uspenja Presvete Bogorodice u opštini Tuzli pripada Srpskoj pravoslavnoj crkvi (Eparhija zvorničko-tuzlanska). Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 3. do 9. jula 2007. godine, donijela je odluku da se crkva proglasi za nacionalni spomenik BiH. Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović (predsjedavajuća), Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik. Nacionalni spomenik sačinjavaju: crkva, zbirka od 21 ikone koje su sastavni dio ikonostasa, Hristov grob, veliko raspeće i dva trona.

Lokacija

Smještena je u centralnoj gradskoj zoni Tuzle, u dijelu grada poznatom pod nazivom Srpska Varoš, u Ulici Đorđa Mihajlovića, istočno od Gradskog parka.

Historija

Reforme koje su u Osmanskom carstvu provedene sredinom XIX stoljeća olakšale su tuzlanskim kršćanima dobijanje dozvola (carskih fermana) za gradnju crkava (Tanzimat - gilhanski hatišerif iz 1839. godine o ravnopravnosti i slobodi svih vjeroispovijesti u Turskoj, te Hatihumajun iz 1856. godine, novi ustavni zakon za Bosanski vilajet, kojim se, između ostalog, kršćanska crkva u Turskoj stavlja pod zaštitu međunarodnih prava).

Uporedo s premještanjem sjedišta zvorničkog kajmekama (viši predstavnik turske vlasti) iz Zvornika u Tuzlu, godine 1852, episkopska stolica je iz Zvornika prenesena u Tuzlu, a eparhija promijenila naziv u Zvorničko-tuzlanska. Nova zgrada mitropolije podignuta je u proljeće 1869. godine. Nakon toga sagrađena je škola, a na fasadi je bio ispisan naslov „Srpsko narodno učilište 1873. godine“ (u toj zgradi je kasnije bila Sokolana).

Saborna crkva je građena u periodu od 1874. do 1882. godine. Stručni nadzor nad radovima su vršili vojni inžinjeri. Car Franjo Josip I priložio je za izgradnju 600 forinti. Svečani čin osvećenja temelja nove crkve obavljen je 6. maja 1874. godine. Obavio ga je mitropolit Dionisije II, u prisustvu mutesarifa Mustafa-paše i drugih zvanica. U jesen 1875. godine, prije nego što je neimar Risto uspio dovršiti zidanje velike kupole ,došlo je do rušenja kupole. Godine 1875, zbog izbijanja ustanka u Hercegovini, gradnja crkve je prekinuta.

Prva obnova Saborne crkve izvršena је 1909/1910. godine. Osvećenje novog ikonostasa obavljeno je u maju 1910. godine. Druga obnova crkve je izvršena 1925. godine, dok su naredne obnove izvršene 1968. godine, te 90-ih godina XX stoljeća.

Objekat je u građevinskom smislu u dobrom stanju, zahvaljujući kompliciranim sanacionim radovima na stabilizaciji i upravljanju procesom diferencijalnog slijeganja temelja crkve. Pokrov od bakarnog lima je djelimično oštećen u toku rata 1992-1995. godine. Malter na površinama vanjskih fasada je otpao na više mjesta.

Opis

Prema konceptu prostorne organizacije, Saborna crkva u Tuzli pripada tipu jednobrodne crkve s pripratom, naosom, oltarskim prostorom, polukružnom apsidom, prozorima postavljenim u jednom horizontalanom redu i zvonikom superpoiniranim iznad ulaza u crkvu. Visina vrha kupole zvonika iznosi cca 34,50 m.

U arhitektonskom smislu, crkva je građena u neoklasicističkom stilu, pravougaone osnove 28,64 x 13,55 metara s pet neobizantijskih kupola na tamburima. Četiri postavljene su na flankiranim ugaonim pozicijama, a peta, centralno postavljenom - iznad naosa, oslonjena je na četiri luka: dva postavljena u poprečnom smjeru i dva luka prislonjena uz lateralne zidove crkve.

Ikonostas u crkvi je rađen u periodu između 1909. i 1910. godine. Na ikonostasu je predstavljeno dvadeset ikona i Carske dveri sa scenom Blagovijesti. Ikone uradio je slikar Marko Gregović iz Mostara.

Zidovi crkve su ukrašeni različitom floralnom i geometrijskom ornamentikom u seko tehnici.

Vanjske veze

Saborni hram Uspenja Presvete Bogorodice u Tuzli na Wikimedijinoj ostavi

• Saborni hram u Tuzli Arhivirano 2020-08-12 na Wayback Machine-u
• Hram uspenja Presvete Bogorodice Arhivirano 2019-02-13 na Wayback Machine-u