Lillian Wald
| Lillian Wald | |
|---|---|
 Lillian Wald | |
| Rođenje | Greška u izrazu: Nije prepoznat interpunkcijski znak „{”.. 3. 1867. Cincinnati, Ohio, SAD |
| Smrt | 1. 9. 1940. (dob: 73) |
| Zanimanje | bolničarka, humanitanni aktivist |
| Poznat/a po | osnivanju Henry Street Settlement; pionirskom radu u brizi za nemoćne; aktivizmu za prava siromašnih |
Lilian D. Wald (10. mart 1867 - 1. septembar 1940) je bila američka medicinska sestra, humanista i autor. Bila je osnivač Američke zajednice medicinskih sestara i bila je poznata po doprinosu ljudskim pravima. Ona je osnovala Henry Street Settlement u Njujorku i bila je rana pristalica medicinskih sestara u državnim školama.
Nakon odrastanja u Ohaju i Njujorku, Wald je postala medicinska sestra. Kratko je pohađala medicinsku školu oi počela da predaje časove prve pomoći. Nakon što je osnovala Henri Strit, ona je postal aktivista za prava žena i manjina. Borila se za pravo glasa i rasnu integraciju. Učestvovala je u osnivanju NAACP.
Umrla je 1940. godine kada je imala 73 godine.
Rani život i obrazovanje[uredi | uredi kod]
Vald je rođena u nemačko-jevrejskoj porodici u Sinsinatiju u Ohaju. Njen otac je bio optičar. Sa porodicom se 1878. godine preselila u Rochester u državi Njujork. Pohađala je anglo-francuski intrernat Miss Cruttenden’s englesko-francuski internat i Dnevnu školu za mlade dame. Prijavila se za Koledž Vasar kada je imala 16 godina, ali je škola je mislila da je suviše mlada. Pohađala je Bolničarsku školu Njujorške bolnice. Diplomirala je 1891. godine i i onda je uzimala časove na Ženskom Medicinskom Koledžu.
Karijera medicinske sestre[uredi | uredi kod]
Wald je jedno vreme radila u Njujorškom omladinskom azilu (engl. New York Juvenile Asylum) (današnji Čildrenz Vilidž, sirotištu gde su uslovi bili jako loši. Do 1893. je napustila medicinsku školu,i počela da predaje kućne časove nege za siromašne porodice imigranata u njujorškoj četvrti Lauer Ist Sajd, u Hebrejskoj tehničkoj školi za devojčice. Nedugo potom je počela da se brine o bolesnim ljudima u Lauer Ist Sajdu kao patronažna sestra. Zajedno sa drugim medicinskim sestrama se preselila u skromnu sobu u blizinu svojih pacijenata kako bi što bolje mogla da se brine o njima. U to vreme, ona je napravila termin "Sestra javnog zdravlja" kako bi opisala medicinske sestre čiji rad je integrisan u javnu zajednicu.
Wald je osnovala Henry Street Settlement. Organizacija je privukla pažnju istaknutom jevrejskom čovekoljupcu koji je dao pare Wald tajno kako bi mogla efikasnije da pomogne "siromašnim ruskim Jevrejima" čija je nega bila obezbeđena. Od 1906. Wald je imala 27 medicinskih sestara i uspela je da privuče širu finansijsku podršku ljudi koji nisu bili Jevreji kao Elizabeth Milbank Anderson. Do 1913. godine broj osoblja je porastao na 92. The Henry Street Settlement je na kraju razvijen kao služba patronažnih sestara u Njujorku.
Wald se zalagala za negu u državnim školama. Njene ideje vodio je Njujorški odbor za zdravlje kako bi organizovao prvi sistem za negu u svetu. Bila je prvi predsednik Nacionalne organizacije za javno zdravlje. Postala je obrazovni partner za negu sa osiguravajućim društgvom Metropolitan Life Insurance Company koji je postao model za mnoge druge projekte. Predložila je nacionalni plan zdravstvenog osiguranja, a pomoglao joj je Columbia University School of Nursing. Bila je autorka 2 knjige za zdravlje: The House on Henry Street (1911) i Windows on Henry Street (1934).
Druge aktivnosti[uredi | uredi kod]
Wald je takođšer žene da kuvaju i šiju, pod uslovom rekreativne aaktivnosti za porodice, i učestvovala je u radničkom pokretu. Zbog interesa za ženske uslove rada pomagala je da se osnuje Ženska liga(1903) i kasnije je bila član izvšnog odbora Njujorške lige. Wald je 1910.godine otišla sa nekoliko njenih kolega na šestomesečnu turneju na Havaje, u Japan, Kinu i Rusiju.
1915. godine je osnovala Henry Street Neighborhood Playhouse. Bila je jedna od prvih vodja Dečijeg komiteta rada, koji je postao nacionalni dečiji komitet rada(NCLC). Organizacija je 1920. godine predložila amandman na Ustav SAD koji bi zabranio rad dece.
Kasniji život[uredi | uredi kod]
Umrla je zbog izliva krvi u mozak 1. septembra 1940. godine. Nedugo potom je održana memorijalna svečanost u Henry Street's Neighborhood Playhouse. Privatna služba je takodje održana u Waldinoj kući. Nekoliko meseci kasnije u Carnegie Hall se okupilo više od 2000 ljudi u čast Lillian Wald. Sahranjena je na groblju Mount Hope Cemetery u Ročesteru.
Spoljašnje veze[uredi | uredi kod]
- Visiting Nurse Service of New York
- The House on Henry Street Lillian Wald's 1915 memoir, H. Holt and company. (full text from Google Books.)
- Nursing Leaders Arhivirano 2006-05-02 na Wayback Machine-u (Santa Fe Community College)
- Women in the Progressive Era[mrtav link] (National Park Service)
- The National Women's Health Information Center na Wayback Machine-u (archived July 1, 2008)
- Lillian Wald Biography at the Jewish-American Hall of Fame
- PDF guide to the Wald papers
- Marjorie N. Feld, Biography of Lillian Wald, Jewish Women Encyclopedia
- National Women's Hall of Fame profile of Lillian D. Wald
- Finding aid for the Henry Street Settlement records in the Social Welfare History Archives, University of Minnesota Libraries.
