Izvorni kod stranice Uvac (reka)

{{Koordinate|43_20_58_N_19_58_13_E_type:waterbody_region:RS|43° 20' 58" SG Š, 19° 58' 13" IGD}}
{{drugo značenje2|Uvac}}

'''Uvac''' je snažna [[Nova Varoš|Novovaroška]] [[rijeka]]{{efn|Mada izvire zapravo u selo Caričine koje pripada teritoriji opštine Sjenica te je prema tom parametru zapravo Sjenička rijeka.}} dubokog korita i prelijepih [[kanjon]]a i [[klisura]]. On predstavlja južnu granicu [[Zlatibor]]a. Na njemu su izgrađene [[HE Kokin brod]] (20 MW) i [[HE Uvac]] (31 MW). Izvire jugoistočno od [[Ozren-Jadovnik|Jadovnika]], a na Zlatibor dolazi kod sela Ojkovice, gdje prima pritoku Tisovicu. Odatle teče pored sela Negbine, Burađe, Sjeništa, Dobroselice i Jablanice, primajući mnoge pritoke. Veće su: Šupljica (uliva se u Uvac u Negbini), Rasnički potok (uliva se u Rasnici) i Dobroselički i Šaranski potok (ulivaju se u Dobroselici). 

Osim reke i njenih meandara rezervat obuhvata i tri veštačka akumulaciona jezera: Uvačko, Zlatarsko (ili jezero Kokin Brod) i Radoinjsko. Ova jezera nastala su kao posledica izgradnje brana neophodnih za funkcionisanje hidroelektrana Uvac i Kokin brod što je dovelo do potapanja doline Uvca i nastanka ovih jezera. Jezero Kokin Brod je nastalo pregrađivanjem zemljanom branom visine 83 m. i zbog nje nivo jezera varira i do 45 m. Sjeničko jezero je dugo 25 km. sa maksimalnom dubinom 108 m.<ref name="Uvacjez">{{Cite web |url=https://www.panacomp.net/reka-uvac-specijalni-rezervat-prirode-uvac/ |title= Reka Uvac - Specijalni rezervat prirode Uvac |work=Lufthansa City center - www.panacomp.net |accessdate= 9. 12. 2021}}</ref>

Zbog svojih uglavnom nepristupačnih kanjona, u selu Uvcu se nalaze mnogi manastiri. Tu su nedavno „vaskrsli“ [[manastir Uvac]] i [[manastir Dubrava]], ali bilo je i mnogih drugih, kojih danas nema, kao što je legendarni manastir Janja, opjevan u narodnoj pjesmi „Miloš u Latinima“ kao jedna od najvažnijih [[dinastija Nemanjića|nemanjićkih]] zadužbina. Vjeruje se da se današnji manastir Uvac nalazi na Janjinom mjestu.

Uvac je glavna pritoka reke [[Lim]]. Nekoliko zadnjih kilometara, Uvac predstavlja granicu između [[Srbija|Srbije]] i [[Bosna i Hercegovina|BiH]] odnosno [[Republika Srpska|Republike Srpske]], tj. granicu opština [[Priboj]] i [[Rudo (BiH)|Rudo]]. Deo [[Pruga Beograd-Bar|pruge Beograd-Bar]] prolazi rekom Uvac, taj deo je inače sporan i pripada [[Bosna i Hercegovina|BiH]]. 

Na samom Uvcu se nalaze i selo [[Štrpci]] u blizini graničnog prelaza Uvac. U narodu je odavnina Uvac bio poznat kao granica Srbije i Turske, tuda su u vreme [[Miloš Obrenović|Miloša Obrenovića]] postavljeni „uduti“ koji će ostati do završetka Prvog balkanskog rata i [[1912]]. godine. Istorijski je poznato da su zbegovi [[1690]]. godine prelazili preko [[Pribojska Banja|Pribojske Banje]], zatim se spuštali preko Crnog Vrha do prelaza na Uvcu a dalje prema [[Zlatibor]]u i severu. Mnogo vremena su šume bile pune [[hajduci|hajduka]] „narodnih branilaca“, a kasnije razbojnika i ubica, koji su uništeni odlučnim akcijama serdara [[Jovan Mićić|Jovana Mićića]] i narodne vlasti.

{{Infokutija Zaštićeno područje
| ime                  = Specijalni rezervat prirode Uvac
| izvorni_naziv        = 
| iucn_kategorija      = 
| slika                = File:Meandri Uvca 03.jpg
| širina_slike         = 
| opis_slike           = I kategorija, zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
| karta                = 
| lokacija             = 
| najbliži_grad        = [[Nova Varoš]], [[Sjenica]] {{flag|Srbija}} 
| koordinate           = 
| površina             = 75.43
| oznaka               = režimi zaštite II i III stepena.
| ovlaštenje           = 
| osnivanje            = 2019. god.Uredba o zaštiti Specijalnog rezervata prirode Uvac („Službeni glasnik RS“, br. 25/2006 i 110/2006).<ref name="Uvac">{{Cite web |url=https://www.uvac.org.rs/specijalni-rezervat-prirode-uvac |title= Specijalni rezervat prirode Uvac |work=Rezervat Uvac d.o.o. - www.uvac.org.rs |accessdate= 9. 12. 2021}}</ref>
| utemeljenje          = 
| imenovanje           = 
| posjetitelji_br      = 
| posjetitelji_god     = 
| posjetitelji_ref     = 
| upravljačko tijelo   = 
| administrator        = 
| upravitelj           = Privredno društvo SRP Uvac 
| vlasnik              = 
| svjetska_baština     = 
| url                  = 
}}
== Specijalni rezervat prirode Uvac ==
Specijalni rezervat prirode Uvac je naziv [[Zaštićena područja u Srbiji|zaštićenog područja]] okruženog planinama Zlatar, Murtenica, Čemernica, Javor, i Jadovnik. Obuhvata deo klisure reke Uvac i njenih pritoka Veljušnice, Kladnice i Tisovice. Prostire se na površine od 7543 ha. Oko 2/3 rezervata se nalazi na teritoriji opštine Nova Varoš.dok se 1/3 nalazi na teritorije opštine Sjenica. Minimalna visina rezervata je 760 m, а maksimalna 1322 m.<ref name="Uvac"/>

Ovo je prostor očuvanih [[Geomorfologija|geomorfoloških]] fenomena, odnosno reprezentativnih oblika [[kraš]]kog i fluviokraškog reljefa – jedinstveno po uklještenim meandrima Uvca i njegovih pritoka, kao i po velikom broju podzemnih oblika kraškog reljefa (potkapina, [[pećina]] i [[jama]]). Posebno se ističe Ušački pećinski sistem, najduži pećinski sistem u Srbiji (6.185 m), koga čine Ušačka pećina, Ledena pećina i Ušački bezdan. Na ovom prostoru su i Tubića (798 m) i Baždarska pećina (617 m). Ulaz u pećine je često potopljen, ali se može prići čamcima. 

Uredba o zaštiti Specijalnog rezervata prirode Uvac („Službeni glasnik RS“, br. 25/2006 i 110/2006). područje je dobilo status [[Zaštićeno područje|zaštićenog područja]] - Specijalni rezervat prirode. Ukupna površina iznosi 7.543 ha. 
[[File:Gyps fulvus at zoo Salzburg in fligt 09.jpg|mini|200px|levo|Beloglavi sup]]
=== Beloglavi sup ===
Prirodna celina klisure reke Uvca predstavlja stanište jedne od najređih vrsta lešinara kod nas, [[Beloglavi sup|beloglavog supa]] ([[Gyps fulvus]]), jedne od 140 vrsta ptica koje nastanjuju oblast rezervata i zaštitni znak uvačke doline. Raspon krila mu je i do 3 m. što ga čini moćnim letačem čiji let su istraživali i aeronautičari i primenjivali pri konstrukciji letelica. Njegova u lancu ishrane je jedinstvena i nezamenljiva. Isključiva hrana su mu uginule životinje, čime sprečava širenje zaraze i na taj način čini prirodnu reciklažu. Krajem XX veka godina vrsta je bila pred izumiranjem na teritoriji Srbije. Fond za zaštitu ptica „Beloglavi sup“ omogućio je stvaranje hranilišta na koja se iznosi uginula stoka i time omogućava opstanak i povećanje broja jedinki ove jedinstvene ptice kojih sada ima oko 300, što predstavlja najveću reproduktivnu grupu ove vrste na [[Balkan]]u. Beloglavi supovi su uspeli da se održe u refugijalnim staništima [[kanjon]]skih i [[klisura]]stih delova reke Uvac i njenih pritoka.

Na područje rezervata vratile su se i dvije vrste orlova lešinara koje su nekada nastanjivale ovo područje: crni lešinar sup starešina  (''Aegypius monachus'') i bela kanja (''Neophron percnopterus'').<ref name="Uvacc">{{Cite web |url=http://www.serbia.com/srpski/posetite-srbiju/prirodne-lepote/jedinstvena-priroda/uvac-remek-delo-prirode/ |title= Uvac, remek delo prirode |work=Srbia.com - www.serbia.com |accessdate= 9. 12. 2021}}</ref>  

Na ovom području gnezde se i sreću i druge retke i ugrožene ptice: suri [[orao]] (''Aquila chrysaetos''), orao zmijar (''Circaetus gallicus''), sivi [[soko]] (''Falco peregrinus''), veliki ronac (''Mergus merganser'') čije je stanište najveće na Balkanu, drpavac (''Crex crex''), [[sova]] buljina (''Bubo bubo'') i druge. Od predstavnika faune prisutni su: [[ris]] (''Lynx lynx''), [[vidra]] (''Lutra lutra''), i [[Slepi miš|slepi miševi]]. Pećine Uvca su stanište endemičnih vrsta [[Insekt|insekat]]a iz roda ''Remyella i Duvalius''.

== Bilješke ==
{{notelist}}

== Reference ==
{{reference}}

{{Commonscat|Uvac}}
== Vanjske veze ==
* [http://www.uvac.org.rs Specijalni rezervat prirode Uvac] 
* [http://www.discoverserbia.org/sr/jugozapadna-srbija/uvac Rezervat prirode Uvac], Discoverserbia.org
* [http://www.ilustrovana.com/tekst.php?broj=2578&tekst=04 Članak o Uvcu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080801071414/http://www.ilustrovana.com/tekst.php?broj=2578&tekst=04 |date=2008-08-01 }}, Ilustrovana Politika, 14. avgust 2008.

[[Kategorija:Rijeke u Srbiji]]
[[Kategorija:Zlatibor]]
[[Kategorija:Specijalni rezervati prirode u Srbiji]]
[[Kategorija:Nova Varoš]]