Izvorni kod stranice Slobodna Država Rijeka

{{Okvir bivše zemlje svijeta
|ime                = Slobodna Država Rijeka
|hr_ime             = Slobodna Država Rijeka
|izvorno_ime        = {{small|''Stato libero di Fiume'' ([[Talijanski|ita.]])<br>''Fiumei Szabad Állam'' ([[mađarski|mađ.]])<br>''Freistaat Fiume'' ([[njemački|njem.]])}}
|genitiv            = Slobodne Države Rijeke
|kontinent          = Evropa
|regija             = Balkan
|država             = Hrvatska
|status             = 

|era                = [[Međuratni period]]
|godina_start       = [[1920.]]
|godina_kraj        = [[1924.]]
|datum_start        = [[12. studenog]] [[1920.]]
|datum_kraj         = [[22. veljače]] [[1924.]]
|događaj_start      = [[Rapallski ugovor]]
|događaj_kraj       = [[Kraljevina Italija|Talijanska]] [[aneksija]]
|događaj_prije      = 
|datum_prije        = 
|događaj1           = [[Krvavi Božić|Konsolidacija vlasti]]
|datum_događaj1     = [[30. prosinca]] [[1920.]]
|događaj2           = [[Fašizam|Fašistički]] puč
|datum_događaj2     = [[3. ožujka]] [[1922.]]
|događaj3           = [[Rimski sporazum (1924)|Rimski sporazum]]
|datum_događaj3     = [[27. siječnja]] [[1924.]]
|događaj4           = 
|datum_događaj4     = 
|događaj5           = 
|datum_događaj5     = 
|događaj6           = 
|datum_događaj6     = 
|događaj7           = 
|datum_događaj7     = 
|događaj8           =
|datum_događaj8     = 
|događaj9           =
|datum_događaj9     = 
|događaj10          =
|datum_događaj10    = 
|događaj_poslije    = 
|datum_poslije      = 

|p1                 = Italijanska uprava za Kvarner
|flag_p1            = Labaro Reggenza Italiana del Carnaro.svg
|p2                 = 
|flag_p2            = 
|p3                 = 
|flag_p3            = 
|p4                 = 
|flag_p4            = 
|p5                 = 
|flag_p5            = 
|p6                 = 
|flag_p6            = 
|p7                 = 
|flag_p7            = 
|p8                 = 
|flag_p8            = 
|p9                 = 
|flag_p9            = 
|p10                = 
|flag_p10           = 
|p11                = 
|flag_p11           = 
|p12                = 
|flag_p12           =
|p13                =
|flag_p13           = 
|p14                = 
|flag_p14           = 
|p15                = 
|flag_p15           = 

|s1                 = Kraljevina Italija
|flag_s1            = Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg
|s2                 = 
|flag_s2            = 
|s3                 = 
|flag_s3            = 
|s4                 = 
|flag_s4            = 
|s5                 = 
|flag_s5            = 
|s6                 = 
|flag_s6            = 
|s7                 = 
|flag_s7            = 
|s8                 = 
|flag_s8            = 
|s9                 = 
|flag_s9            = 
|s10                = 
|flag_s10           = 
|s11                = 
|flag_s11           = 
|s12                = 
|flag_s12           =
|s13                =
|flag_s13           =  
|s14                = 
|flag_s14           = 
|s15                = 
|flag_s15           = 

|zastava            = Flag of the Free State of Fiume.svg
|zastava_i          = 
|zastava_tip        = Zastava
|grb                = Coat of arms of the Free State of Fiume.svg
|grb_i              =
|grb_tip            = Grb
|geslo              = 
|himna              = 

|mapa               = German map of Fiume.png
|mapa_opis          = 

|glavni_grad        = [[Rijeka (grad)|Rijeka]]
|glavni_grad_egzil  = [[Kraljevica]] {{small|(1922–1924)}}
|jezik              = [[talijanski jezik]]<br>[[mađarski jezik]]<br>[[njemački jezik]]
|vjera              = 

|vlada_tip          = [[Republika]]
|titula_vođa        = Predsjednik
|vođa1              = [[Riccardo Zanella]]
|godina_vođa1       = 1921. – 1922.
|vođa2              = [[Giovanni Giuriati]]
|godina_vođa2       = 1922. – 1923.
|vođa3              = 
|godina_vođa3       = 
|vođa4              = 
|godina_vođa4       = 
|vođa5              = 
|godina_vođa5       = 
|vođa6              = 
|godina_vođa6       = 
|vođa7              = 
|godina_vođa7       = 
|vođa8              = 
|godina_vođa8       = 
|vođa9              = 
|godina_vođa9       = 
|vođa10             = 
|godina_vođa10      = 

|titula_zamjenik    = Vojni guverner
|zamjenik1          = [[Gaetano Giardino]]
|godina_zamjenik1   = 1923. – 1924.
|zamjenik2          =
|godina_zamjenik2   = 
|zamjenik3          = 
|godina_zamjenik3   = 
|zamjenik4          =
|godina_zamjenik4   = 
|zamjenik5          = 
|godina_zamjenik5   = 
|zamjenik6          =
|godina_zamjenik6   = 
|zamjenik7          = 
|godina_zamjenik7   = 
|zamjenik8          =
|godina_zamjenik8   = 

|titula_predstavnik = 
|predstavnik1       = 
|godina_predstavnik1= 
|predstavnik2       = 
|godina_predstavnik2= 
|predstavnik3       = 
|godina_predstavnik3= 
|predstavnik4       = 
|godina_predstavnik4= 
|predstavnik5       = 
|godina_predstavnik5= 
|predstavnik6       = 
|godina_predstavnik6= 
|predstavnik7       = 
|godina_predstavnik7= 
|predstavnik8       = 
|godina_predstavnik8= 

|legislatura        = 
|tip_dom1           =
|dom1               = 
|tip_dom2           = 
|dom2               = 

|stat_godina1       = [[1921.]]
|stat_površina1     = 28
|stat_pop1          = 61157
|stat_godina2       = 
|stat_površina2     = 
|stat_pop2          = 
|stat_godina3       = 
|stat_površina3     = 
|stat_pop3          = 
|stat_godina4       = 
|stat_površina4     = 
|stat_pop4          = 
|stat_godina5       = 
|stat_površina5     = 
|stat_pop5          = 

|valuta             = [[riječka kruna]] {{small|(do 1920.)}}<br>[[talijanska lira]] {{small|(od 1920.)}}
|broj               = 
|vremenska_zona     =
|internet           =

|danas              = {{flag|Hrvatska}}

|fusnote            = 
}}
'''Slobodna Država Rijeka''' ([[talijanski jezik|talijanski]]: ''Stato Libero di Fiume''; [[mađarski]]: ''Fiumei Szabad Állam''; [[njemački]]: ''Freistaat Fiume''), [[država]] osnovana [[1920]]. godine temeljem [[Rapallski ugovor|Rapallskog sporazuma]] [[Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca|Kraljevine SHS]] i Kraljevine Italije, podržana od velikih sila i većine stanovnika grada koji je uživao autonomiju u odnosu na okolne države još od [[1779]]. godine. Država je postojala de facto oko godinu, a de iure do [[1924]]. godine kada ju je anektirala [[Italija]]. Čin aneksije je do danas ostao sporan budući nije međunarodno pravno priznat, a potpisan je jedino od strane Italije i Kraljevine SHS.

== Povijest ==
Grad [[Rijeka]] (tal. Fiume) je prvi puta dobio dobio autonomiju [[1719]]. kada je proglašena slobodnom lukom odlukom cara [[Karlo VI., car Svetog Rimskog Carstva|Karla VI.]]. Godine 1779. za vrijeme [[Marija Terezija Austrijska|Marije Terezije]] godine osnovan je Corpus separatum. Od tada pa do 1924. godine Rijeka postoji kao samostalni entitet s više ili manje elemenata državnosti.Grad kratkotrajno gubi autonomiju 1848. nakon što ga je okupirao ban [[Josip Jelačić|Jelačić]] ali ju ponovno stiče 1868. kada ulazi u Ugarsku krunu kao izdvojeno tijelo ili 'Corpus separatum'.

U gradu žive [[Hrvati]], [[Talijani]], [[Slovenci]], [[Mađari]] te druge nacionalnosti. Nacionalna pripadnost se mijenja od popisa do popisa stanovništva budući da se u to vrijeme pod nacionalnošću smatrao jezik kojim se osoba služila. Poseban status grada između nekoliko država vremenom stvara pojavu fiumanstva kao nacionalnog opredjeljenja većine stanovnika. Službeni su jezici [[mađarski]] i [[njemački]], poslovna komunikacija obavlja se na [[talijanski|talijanskom]], u obiteljima se većinom govori fiumanski s nešto posuđenica iz čakavskog, a oko grada [[Čakavsko narječje|čakavski]] je najrasprostranjenije narječje.

== Politika ==
[[Datoteka:Fiume cheering D'Annunzio.jpg|thumb|left|Rijeka 1920. godine]]
Nakon [[Prvi svjetski rat|1. svjetskog rata]] i raspada [[Austrougarska|Austrougarske]], pitanje statusa grada Rijeke postaje veliki međunarodni problem ili riječko pitanje. U jeku spora između Kraljevine SHS i Kraljevine Italije, međunarodne sile zagovaraju uspostavu nezavisne tampon države. Američki predsjednik [[Woodrow Wilson]] postaje arbitar u jugoslavensko-talijanskom sporu oko grada. Predlaže da se grad Rijeka uredi kao samostalna država i potencijalno sjedište [[Liga naroda|Lige naroda]].

U samom gradu dolazi do bezvlađa pa grad u vrlo kratkom vremenu prelazi iz ruke u ruku Južnoslavenskog nacionalnog komiteta i talijanskog nacionalnog vijeća da bi se na kraju anglo-francuske trupe iskrcale s ratnog broda i zaposjele grad.
Takvu konfuznu situaciju koristi talijanski pjesnik [[Gabriele D'Annunzio]] koji sa svojim anarho-fašističkim pokretom 1919. godine zaposjeda grad i proglašava talijansku regenciju Kvarnera.

Dana [[12. studenoga]] [[1920]]., Kraljevina Italija i Kraljevina SHS potpisuju Rapallski ugovor kojim obje strane priznaju 'potpunu slobodu nezavisnost Države Rijeka i obavezuju se da će to vječno poštivati'. Tim aktom stvorena je Slobodna Država Rijeka koja će de facto postojati jednu, a de iure četiri godine. Novostvorenu državu odmah priznaju sve svjetske sile uključujući [[SAD]], [[Francuska|Francusku]] i [[UK|Veliku Britaniju]]. D'Annunzio ne priznaje sporazum te je akcijom talijanska regularna vojska istjeran iz grada ('Krvavi Božić' 24 - 30.prosinca). 

Godine 1921. održavaju se prvi parlamentarni izbori na kojima se suprotstavljaju autonomaši i nacionalni pro-talijanski blok. Autonomna stranka, (uz podršku i većine glasova riječkih Hrvata) dobija 6558, a nacionalni blok (fašistička, liberalna i demokratska stranka) 3443 glasova. Predsjednik Vlade postaje šef Autonomne stranke [[Riccardo Zanella]]. 

Godine 1922. Musslonijevi fašisti izvode puč, a legalna Vlada bježi u [[Kraljevica|Kraljevicu]].
[[Datoteka:Fiume--outlawsdiary00tormuoft.png|thumb|left|Riječka luka 1923. godine]]
Godine 1924. [[Rimski ugovori (1924.)|Rimskim ugovorom]] Kraljevina SHS pristaje na priključenje Rijeke Italiji, Vlada SDR taj čin smatra međunarodno pravno ništavnim te nastavlja djelovati u izgnanstvu. 

Kapitulacijom Italije riječko pitanje ponovno postaje aktualno te grupa građana 1944. godine objavljuje 'Liburnijski memorandum' kojim se predlaže konfederalna država s tri kantona Rijekom, Sušakom i Bistricom. Otoci [[Krk]], [[Cres]] i [[Lošinj]] ušli bi u zajednički [[kondominij]]. Predsjednik riječke Vlade u egzilu Riccardo Zanella traži ponovnu uspostavu Slobodne Države Rijeke budući talijanske aneksija 1924. godine nije bila međunarodno priznata. 

Jugoslavija koja [[3. svibnja]] [[1945]]. godine oslobađa grad od njemačke okupacije se usprotivila obnovi samostalne države iako je sam Tito priznavao Zanelli u kratkoj međusobnoj prepisci status predsednika. Mirovnim ugovorom u Parizu 1947. godine, Rijeka je uz [[Istra|Istru]] službeno pripojena [[Hrvatska|Hrvatskoj]] i [[SFRJ|Jugoslaviji]].

== Vanjske veze ==
*[https://books.google.com/books?id=uhs7rWlAlCcC&pg=PA112&dq=fiume+and+the+adriatic+problem&sig=ACfU3U23vmFjPdt6gX05RPaA9uYEkXKlOQ Fiume and the Adriatic Problem by Douglas Wilson Johnson]{{Dead link|date=January 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
*[http://www.fiume-rijeka.it/ Societa di studi Fiumani]

{{Authority control}}

[[Kategorija:Nastanci 1920.]]
[[Kategorija:Prestanci 1924.]]
[[Kategorija:Bivše države u Evropi]]
[[Kategorija:Bivše države na Balkanu]]
[[Kategorija:Historija Italije]]
[[Kategorija:Historija Hrvatske]]
[[Kategorija:Povijest Rijeke]]
[[Kategorija:Fašizam]]
[[Kategorija:Italijanski iredentizam]]