Izvorni kod stranice Slankamen

[[Image:Stari Slankamen1.jpg|thumb|right|350px|Stari Slankamen]]
'''Slankamen''' ({{jez-lat|Acumincum}}, {{jez-mađ|Szalánkemén}}) je naseljeno mesto u [[Srem]]u, [[Srbija]]. Nekada je to bilo jedno naselje, a danas ga čine dva različita ali povezana naselja: [[Stari Slankamen]] i [[Novi Slankamen]], sa ukupno 4.125 stanovnika ([[2002]]). U okolini se nalazi i više vikend naselja. Slankamen je između ostalog poznat po [[banja|banji]], ribljim specijalitetima, vinu i lepim plažama.

== Geografija ==
{{location map|Serbia|label=Slankamen|position=right|width=200|lat=45.1253|long=20.2394}}
Stari Slankamen se nalazi na [[Dunav]]u, u podnožju ogranaka [[Fruška gora|Fruške gore]], na nadmorskoj visini od 80 m, 55 [[km]] severozapadno od [[Beograd]]a. Preko puta Starog Slankamena se [[Tisa]] uliva u [[Dunav]] a sa brežuljaka iznad naselja vide se ravnice [[Bačka|Bačke]] i [[Banat]]a. Sa Fruške gore i Dunava struji svež i čist vazduh, a okolne šume štite od letnjih vrućina. Novi Slankamen se nalazi na lesnoj zaravni na nadmorskoj visini od 139 m, 15&nbsp;km istočno od [[Inđija|Inđije]].

== Istorija ==
Arheološka iskopavanja pokazuju da je na obali Dunava kod Slankamena postojalo naselje još u [[Antika|antici]]. U [[Gvozdeno doba|gvozdenom dobu]] ovde su živeli [[Skordisci]], [[Kelti|keltsko]] pleme koje nije bilo etnički čisto nego izmešano sa [[Iliri]]ma i [[Tračani]]ma. Tokom panonskih ratova ([[35. p. n. e.|35]]-[[10. p. n. e.]]) ovo područje osvajaju [[Rimsko carstvo|Rimljani]] i drže ga do [[VI vek]]a. Naselje nosi ime ''Acumincum'', što je [[Latinski jezik|latinizovan]] keltski naziv. U slankamenskom kraju [[357]]-[[359]]. godine boravi car [[Konstancije II]] i uspešno ratuje protiv prekodunavskih [[Sarmati|Sarmata]], [[Svevi|Sveva]] i Kvada. Rimska uprava nad Sremom prestaje početkom [[V vek]]a, pod naletom [[Huni|Huna]]. Zatim se smenjuju vladavine [[Ostrogoti|Ostrogota]], [[Gepidi|Gepida]], [[Vizantija|Vizantije]], [[Evroazijski Avari|Avara]], [[Bugari|Bugara]], ponovo Vizantije i [[Ugarska|Ugarske]] naizmenično. Vizantija se definitivno povlači [[1180]]. godine, a Ugarska vlada sledećih četiri veka. Slankamen se pominje kao utvrđeno mesto [[1072]], [[1189]], [[1287]]. itd.
[[Image:Crkva Svetog Nikole u Starom Slankamenu.jpg|thumb|left|250px|Crkva svetog Nikole]]
[[Sloveni]] rano naseljavaju ove krajeve: u Slankamenu su nađeni njihovi grobovi iz [[XI vek|XI]] i [[XII vek]]a. U Slankamenu je rođen naslednik [[Sveti Sava|Svetog Save]] [[Sveti Arsenije I Sremac|arhiepiskop Arsenije]] (1234—1263). Slankamen pripada [[Sremska kraljevina|Sremskoj kraljevini]] kojom vlada [[kralj Dragutin]] (1282—1316), a dobijaju ga na doživoto uživanje despoti [[Stefan Lazarević]] ([[1404]]) i [[Đurađ Branković]] ([[1427]]).

[[1400]]. godine pominje se [[Katolička crkva|katolička]] crkva Blažene deve Marije. [[Pravoslavlje|Pravoslavna]] crkva Svetog Nikole podignuta je, prema predanju, [[1468]]. godine od strane [[Vuk Grgurević|Vuka Grgurevića]] (Zmaj Ognjeni Vuk), koji je koristio Slankamen kao bazu za četovanje protiv [[Turci|Turaka]]. Poznata je knjiga ''Apostol iz Slankamena'' ([[1514]]). Crkva je spomenik kulture Vojvodine od izuzetnog značaja.

Turci ga definitivno osvajaju [[1526]]. godine i odvode stanovništvo u sela oko [[Istanbul]]a. Ubrzo ga naseljavaju [[Srbi]] koji beže iz Ugarske. Tvrđava sa posadom i dalje postoji, ali je loše održavana pošto je Slankamen duboko u unutrašnjosti carstva.

Veliki tursko-austrijski rat odlučen je [[bitka kod Slankamena|bitkom kod Slankamena]] [[19. avgust]]a [[1691]]. godine, gde je [[Ludvig Vilhelm Badenski]] pobedio [[Mustafa paša Ćuprilić|Mustafa pašu Ćuprilića]], velikog vezira. U austrijskoj vojsci borio se i veliki odred Srba. U spomen ove bitke podignut je [[1892]]. monumentalan spomenik. Tom prilikom pevao je hor kojim je dirigovao [[Stevan Mokranjac]], a na spomeniku su ispisani stihovi [[Jovan Jovanović Zmaj|Zmaj Jove Jovanovića]]: „''I hvala i slava junacima vrlim, padom uzdignutim, smrću neumrlim''“.

[[Karlovački mir|Karlovačkim mirom]] granica je povučena tik uz Slankamen, koji je pripao [[Austrija|Austriji]].

Polovinom [[XVIII vek]]a Slankamen, sa pravoslavnim stanovnišptvom, uključen je u [[Vojna krajina|Vojnu krajinu]], gde ostaje do njenog ukidanja [[1881]]. godine. [[1783]]. osnovan je Novi Slankamen, radi jačanja Vojne krajine. Prvi stanovnici bili su [[Hrvati]] iz [[Dalmacija|Dalmacije]] i [[Lika|Like]], a zatim su doseljeni [[Nemci]] i [[Slovaci]].

[[1918]]. Slankamen je pripao [[Kraljevina SHS|Kraljevini SHS]], a [[1929]]. [[Dunavska banovina|Dunavskoj banovini]]. U [[II svetski rat|II svetskom ratu]] držala ga je [[NDH]].

== Slankamenačka tvrđava ==
[[Image:Stari_Slankamen,_remains_of_the_medieval_fortress.jpg|thumb|250px|Ostaci srednjovekovne slankamenačke tvrđave]]
Tvrđava čiji se ostaci danas vide, prvi put se spominje [[1072]]. godine pod nazivom ''Castrum Zalankemen''. Po predanju ju je u [[XIII vek]]u, kao feudalni posed, držao [[Dragutin Nemanjić]], zet ugarskog kralja. Od [[1425]]. godine pripada srpskim despotima Stefanu Lazareviću i Đurđu Brankoviću.

[[1451]]. godine [[Janoš Hunjadi]] postaje gubernator (regent maloletnom ugarskom kralju Ladislavu) i zbog sukoba sa Đurđem Brankovićem, oduzima mu posede u [[Ugarska|Ugarskoj]], među njima i Slankamen.

Od [[1498]]. godine, Slankamen pripada [[Ivaniš Korvin|Ivanišu Korvinu]]. U vreme pred samu navalu Turaka grad pripada mađarskom kralju. Turci ga zauzimaju na juriš [[1521]]. godine. Po izveštajima putopisaca iz [[XVI vek]]a, gradske zidine su osim prostranog gornjeg grada opasivale i veliko podgrađe. [[1691]]. godine Turci su pretrpeli težak poraz u blizini Slankamena, i tada uz velike teritorije gube i ovaj grad. Prema izveštajima iz perioda koji je neposredno sledio ([[1702]]. godina), grad je već tada bio u ruševinama.

== [[Banja u Starom Slankamenu]] ==
U Starom Slankamenu nalaze se izvori mineralne vode, sa temperaturom od 18,4&nbsp;°C, koja sadrži lekovite komponente [[natrijum-hlorid]], [[jod]], [[magnezijum]], [[kalcijum]], [[stroncijum]] i [[barijum]]. Ova voda se odavno ne koristi.

Lečilište na obali Dunava u Starom Slankamenu je postojalo još u [[Osmansko carstvo|tursko]] doba. [[Banja]] je najstarija u [[Vojvodina|Vojvodini]], izgrađena [[1906]]. godine. Savremeni razvoj je počeo [[1964]]. godine, kada je izgrađena nova bolnička zgrada. Specijalna bolnica „Dr Borivoje Gnjatić“ uz modernu tehnologiju i osposobljeno ljudstvo spada u red vrhunskih ustanova za posttraumatska stanja i neurološka oboljenja.

== Demografija ==
Prema popisu iz [[2002]]. godine u Starom Slankamenu živi 704 osobe, većinom [[Srbi|srpske]] nacionalnosti (72%). Novi Slankamen ima 3.421 stanovnika i većinu takođe čine Srbi (76%). Zatim slede Hrvati (22%), te u manjem broju [[Romi]], [[Mađari]], [[Slovaci]] i [[Nemci]].

Sredinom [[1990e|devedesetih godina 20. veka]] iz Slankamena se odselio veliki broj Hrvata a doselio se znatan broj Srba iz Bosne i Hercegovine i Hrvatske, kao i sa [[Kosovo i Metohija|Kosmeta]]. Prema popisu iz [[1991]]. godine Hrvati su u Novom Slankamenu činili oko 66%, dok su Srbi činili oko 31% stanovništva. U Starom Slankamenu Hrvati su činili blizu 39% stanovništva.

=== Kretanje broja stanovnika ===
{| align="center" border="1" cellpadding="5" {{prettytable}}
|  align=“left” | Godina
|| [[1961]].
|  align=“left” | [[1971]].
|  align=“left” | [[1981]].
|  align=“left” | [[1991]].
|  align=“left” | [[2002]].
|- 
|  align=“left” | Stari Slankamen
| style="“font-family:Monospace;"| 778
|  align=“left” | 756
|  align=“left” | 638
|  align=“left” | 575
|  align=“left” | 674
|- 
|  align=“left” | Novi Slankamen
| style="“font-family:Monospace;"| 4.372
|  align=“left” | 4.005
|  align=“left” | 3.210
|  align=“left” | 2.977
|  align=“left” | 3.421
|}

=== Poznate ličnosti ===
* [[Arsenije I Sremac]] (†1266), srpski arhiepiskop
* [[Radoslav Čelnik]], sremski vojvoda iz [[XVI vek]]a
* [[Đorđe Natošević]] (1821—1887), pedagog, pisac
* [[Franja Petrinović]] (1957), književnik

== Kultura ==
* KUD „Borivoje Gnjatić“ Stari Slankamen
* KUD „Đorđe Natošević“ Novi Slankamen
* HKPD „Stjepan Radić“ Novi Slankamen, osnovano [[1902]].

== Sport ==
* KK „Dunav“
* FK „Dunav“

== Fotogalerija ==
<gallery>
Image:Stari_Slankamen,_Catholic_Church.jpg|Katolička crkva u Starom Slankamenu
Image:Novi_Slankamen_Orthodox_church.jpg|Pravoslavna crkva u Novom Slankamenu
Image:Novi_Slankamen,_Catholic_Church.jpg|Katolička crkva u Novom Slankamenu
Image:The_monument_of_the_battle_of_Slankamen.jpg|Spomenik [[Bitka kod Slankamena|bitke kod Slankamena]]
</gallery>

== Vidi još ==
* [[Bitka kod Slankamena]]
* [[Opština Inđija]]
* [[Srem]]

== Literatura ==
* Slobodan Ćurčić, Broj stanovnika Vojvodine, Novi Sad, 1996.

== Spoljašnje veze ==
{{portal|Srbija}}
{{Commonscat|Novi Slankamen}}
* [http://www.slankamen.rs/ Zvanična internet prezentacija Slankamena] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110203000556/http://www.slankamen.rs/ |date=2011-02-03 }} {{sr}}
* [http://www.udruzenjebanja.co.rs/slankamen.htm Banja Stari Slankamen] {{sr}}
* [http://www.multimap.com/map/browse.cgi?client=public&X=2255000&Y=5610000&width=700&height=400&gride=&gridn=&srec=0&coordsys=mercator&db=&addr1=&addr2=&addr3=&pc=&advanced=&local=&localinfosel=&kw=&inmap=&table=&ovtype=&keepicon=&zm=0&scale=200000&multimap.x=356&multimap.y=172 Slankamen na mapi] {{en}}

{{Istorijske prestonice Srbije}}

[[Kategorija:Opština Inđija]]
[[Kategorija:Bivša sela u Vojvodini]]
[[Kategorija:Istorija Srema]]

[[bg:Slankamen]]