Izvorni kod stranice Skepticizam

[[Datoteka:Pyrrho in Thomas Stanley History of Philosophy.jpg|desno|bezokvira]]
'''Skepticizam''' je [[filozofija|filozofska]] orijentacija u okviru [[helenističko-rimska filozofija|helenističko-rimske filozofije]]. Njeno pojavljivanje vezano je uz filozofa [[Piron]]a i njegove bliže, ili kasnije, sledbenike kao što su [[Timon]], [[Enesidem]], [[Agripa]], [[Sekst Empirik]] i drugi. Ovoj je misaonoj orijentaciji vrlo bliska filozofija tzv. [[Srednja akademija|Srednje akademije]] (osnivač [[Arkesilaj]]) i [[Novija akademija|Novije akademije]] (osnivač [[Karnead]]).

Stanovište ove filozofske škole počiva na tematski vođenoj [[svest]]i koja se negativno izražava o mogućnosti da se istina dokuči čulnim ili misaonim načinom. To stanovište ne treba mešati sa skeptičkim postavkama koje se u filozofiji pojavljuju i znatno pre. Skeptički stav u filozofiji je veoma star. Sami su ''pironosvki skeptičari'' tvrdili da je i Homer skeptičar, jer „o istim stvarima govori na suprotan način“. Skeptičku stranu mišljenja otkrivaju oni i kod [[Ksenofan]]a, [[Parmenid]]a, [[Heraklit]]a, [[Platon]]a, akademičara i [[Sofisti|sofista]]. [[Protagora]] je tvrdio da se o svakoj stvari mogu izreći dva suprotna mišljenja. Uopšte, svaka filozofija koja sledi ideju [[dijalektika|dijalektike]], sadrži u sebi skeptički momenat kako negativnu stranu dijalektičkog mišljenja.

Helenističko-rimski skepticizam, po svom osnivaču Pironu poznat kao pironizam, potiče na kritičkom držanju filozofske svesti, koje je usmereno protiv helenističkog filozofskog dogmatizma [[stoička filozofija|stoičke]] i [[epikurejska filozofija|epikurejske filozofije]]. Ona racionalno argumentira protiv objektivnosti čulnih i razumskih znanja, svodeći ih na nešto prosto subjektivno, na [[priviđanje]]. Nastoji on da sve što je određeno i konačno pokaže kao nesigurno i kolebljivo. Time poništava sve što važi kao istinito i bivstvujuće. Stvari su promenljive. Stalno pokazuju vlastita protivrečja, tako da njihovo postojanje nije nešto istinito. Skeptička svest sebi samoj polaže račun o ništavnosti onoga što se utvđuje kao istinito. Ta svest je kultivisana filozofska svest koja negativnim dijalektičkim kretanjem uviđa neistinitost onoga čulnoga i zamišljenoga. Ne može se ona uobličiti u filozofski sistem, niti to želi.

Skepticizam se obično određuje kao filozofsko učenje o [[sumnja|sumnji]]. Ipak, skepticizam nije stanovište sumnje. Pojam sumnje upućuje na neizvesnost, neodređenost i neodlučnost. Filozofija skepticizma nije filozofija sumnje. Naprotiv, ona se gradi na sigurnosti stava o tome da čulna i misaona spoznajane vode nužno istini. U svojoj sumnji, ova je filzofija sigurna u neistinitost [[ljudska spoznaja|ljudske spoznaje]]. Skeptičari ipak znaju da bi njihovo proglašavanje vlastite sigurnosti za istinu protivrečilo celom njihovom stavu. Stoga je to sigurnost shvaćena kao subjektivna, te može doneti spokojstvo i nepomućenost [[duša|duše]]. Skepticizam je traženje, istraživanje (grč. skepeein - tražiti, istraživati, skeptikos — ili zeletikos — onaj koji traži, istražuje, razmatra).

Smisao skepticizma sadržan je u stavu uzdržavanja od suđenja. Uzdržavanjem treba da se ukloni sve što se smatra istinitim, sve što bivstvuje i što se uzima kao određeno (afirmativno). Rezultati čulne i misaone spoznaje problematični su. Uzdržavanje dovodi do nepokolebljivosti, nepomućenosti duše ([[ataraksija]]). Svrha uklanjanja svega što se smatra istinitim nije u tome da sve bude pokolebano, da bi čovek izgubio oslonac. Naprotiv, skeptičari smatraju da se oslonac gubi vezivanjem čoveka za ono što smatra istinom. To istinito uvek se pokazuje kao [[privid]]. Zato čovek mora gubiti svaki oslonac u [[čula|čulnom]] i [[misao]]nom svetu. Oba su sama po sebi kolebljiva i promenljiva. Pironovski skepsis to istinito smatra onim što nema vrednosti. Čovek se mora od njega odvezati da bi u vlastitoj samosvesti održao duševnu ravnotežu i spokojstvo. Promenljivost i nemirnost predmeta donosi nemir duše. Skepsis treba da oslobodi svest od toga nemira, da bi se u ataraksiji našla ravnodušna smirenost duše. Životinje poseduju takvu ravnodušnost. Čovek treba da je postigne umnim naporom, tj. skeptičkim stavom prema svakom predubeđenju, konačnoj spoznaji, razumskim tvrdnjama.

{{Commonscat|Skepticism}}
{{Filozofija-navigacija}}

[[Kategorija:Skepticizam| ]]
[[Kategorija:Filozofske škole i tradicije]]
[[Kategorija:Epistemologija]]