Izvorni kod stranice Rat Sicilijanske večernje

'''Rat sicilijanske večernje''' ([[1282.]]-[[1302.]]) predstavlja rat, koji je započeo 1282. pobunom (zvanom [[Sicilijanska večernja]]) protiv [[Karlo I. Anžuvinac|Karla I. Anžuvinca]], a završio je 1302. [[Mir u Calrabellotti|mirom u Caltabellotti]]. Rat se odigravao na [[Sicilija|Siciliji]], [[Katalonija|Kataloniji]] i još nekim dijelovima zapadnog [[Mediteran]]a. S jedne strane u ratu je sudjelovao kralj [[Kraljevina Aragonija|Aragonije]], a s druge strane Karlo I. Anžuvinac, njegov sin [[Karlo II. Napuljski]], kraljevi [[Francuska|Francuske]] i papa.

== Pozadina Sicilijanske večernje ==
[[Datoteka:Francesco Hayez 023.jpg|mini|desno|250px|Francesco Hayez, Sicilijanska večernja 1846.]]
Na Uskrsni ponedjeljak [[30. marta]] [[1282.]] u jednoj crkvi na periferiji [[Palermo|Palerma]], tokom večernje molitve, započela je pobuna nazvana Sicilijanska večernja. Točni događaji koji su doveli do večernje nisu najbolje poznati, ali svi različiti opisi toga događaja spominju da su Francuzi napastovali ili provocirali sicilijanske žene. Taj događaj je razljutio Sicilijance, koji su poslije toga, tokom šest tjedana, pobili 4.000 Francuza na Siciliji. U to vrijeme kralj Sicilije je bio Karlo I. Anžuvinac, koji je vladao Sicilijom uz pomoć Francuza, na koje je narod Sicilije bio jako gnjevan. Francuzi su bili ozloglašeni, jer su loše postupali sa lokalnim stanovništvom. Narod je poštedio samo nekoliko Francuza, koji su bili poznati po dobrom ponašanju.<ref>[[Steven Runciman]], ''I vespri siciliani'', 1997, Edizioni Dedalo, {{ISBN|88-220-0508-2}} str. 280.</ref><ref>[[Indro Montanelli]] [[Roberto Gervaso]], ''L'Italia dei secoli d'oro - Il Medio Evo dal 1250 al 1492'', in ''Storia d'Italia'', [[Milano]], [[1967.]], Rizzoli Editore - str. 34.</ref>

[[Messina]] se zadnja pobunila [[28. travnja]] 1282. Pobunu su potpirivali i predstavnici [[Pedro III od Aragona|Pedra III od Aragona]] kao nasljednika Manfreda Sicilijanskog. [[Pedro III od Aragona|Pedro III]] je bezuspješno pokušao dobiti podršku [[Bizant]]a.

== Aragonska invazija Italije ==
[[Datoteka:Arrivo aragonesi.jpg|mini|desno|300px|[[Pedro III od Aragona|Pedro III]] se iskrcava na Siciliju]]
Brzo poslije pobune, Sicilijanci se obraćaju [[Pedro III od Aragona|Pedru III]] da im pomogne osloboditi se francuske vlasti, oličene u Anžuvincima. Pri tome mu nude krunu Sicilije, što je [[Pedro III od Aragona|Pedro]] prihvatio. Papa Martin odbija pomoći Sicilijancima, a pubunjenike je čak ekskomunicirao.

Karlo I. Anžuvinac je prikupio vojsku u Calabriji, iskrcao se kraj Messine i započeo opsadu. [[Pedro III od Aragona|Pedro III]] se iskrcao [[30. augusta]] 1282. kraj [[Trapani]]ja i umarširao u Palermo, a [[4. septembra]] prihvaćen je od Sicilijanaca kao vladar. Do kraja listopada protjerali su snage Karla Anžuvinca. Papa je na to ekskomunicirao aragonskog kralja Petra III. Aragonskog i lišio ga kraljevstva.

[[Pedro III od Aragona|Pedro III]] se iskrcava u Calabriji, gdje do februara 1283. zauzima većinu kalabrijske obale. Karlo I. Anžuvinac je bio očajan, pa je ponudio Petru Aragonskom da riješe sukob dvobojem. [[Pedro III od Aragona|Pedro III]] je to prihvatio. Dvoboj je bio predviđen za 1. juni u [[Bordeaux]]u, a sudac je trebao biti engleski kralj Edward I., koji je odbio sudjelovati u svemu tome, tako da se dvoboj nikad nije održao. [[Pedro III od Aragona|Pedro III]] se zbog nevolja u [[Kruna Aragona|Kruni Aragona]] vratio u [[Španija|Španiju]], ostavivši predstavnike da upravljaju Sicilijom u njegovo ime.

Dok je [[Pedro III od Aragona|Pedro III]] bio u Španiji, katalonski admiral [[Ruggero de Lauria]] nastavlja s ratom na jugu [[Italija|Italije]]. Jakom flotom razarao je kalabrijsku obalu. Ruggero de Lauria zauzima [[Malta|Maltu]] i pobijeđuje anžuvinsko-provansalsku flotu u bitci kod Malte, zatim uništava gotovo cijelu anžuvinsku flotu. Karlo II. Napuljski je zarobljen zajedno s 42 broda. Karlo I. Anžuvinac je umro 1285., a rat u Italiji je ubrzo zaustavljen, jer su nedostajale vođe. Iako mu je glavni protivnik Karlo II. Napuljski bio zarobljen, [[Pedro III od Aragona|Pedro III]] se suočavao s novom prijetnjom - [[Aragonski križarski rat|Aragonskim križarskim ratom]].

== Aragonski križarski rat ==

{{glavni|Aragonski križarski rat}}
Papa [[Martin IV.]] je 1284. predao kraljevinu Aragoniju [[Karlo Valois|Karlu III. Valoisu]], bratu francuskog prijestolonasljednika [[Filip IV., kralj Francuske|Filipa IV. Lijepog]] i nećaku Karla I. Anžuvinca. Pri tome je papa pozvao u križarski rat protiv [[Kruna Aragonije|Aragona]].<ref>[http://www.treccani.it/Portale/elements/categoriesItems.jsp?pathFile=/sites/default/BancaDati/Enciclopedia_online/P/BIOGRAFIE_-_EDICOLA_P_152308.xml «Pietro III d'Aragona»], ''Enciclopedia biografica universale'', Vol II, Istituto dell'Enciclopedia italiana Treccani</ref>

[[Pedro III od Aragona|Pedro III]] je već imao domaće nemire i prije tog papina poziva, a morao je konsolidirati redove prije francuskih napada. Filip IV. Lijepi je u to doba bio kralj [[Kraljevina Navara|Navarre]] i prijetio je invazijom [[Kruna Aragonije|Aragonije]].<ref>[http://www.treccani.it/Portale/elements/categoriesItems.jsp?pathFile=/sites/default/BancaDati/Enciclopedia_dei_Papi/VOL02/ENCICLOPEDIA_DEI_PAPI_Vol2_000221.xml «Martino IV»], ''Enciclopedia dei Papi'', svezak II, Istituto dell'Enciclopedia italiana Treccani</ref>.

Brat Petra III. Aragonskog pridružio se Francuzima. Držao je važna područja između Aragonije i francuskih vazalnih posjeda. Najznačajniji posjed je bila grofovija Russion. Tijekom 1284. velika francuska vojska vod vodstvom kralja [[Filip III., kralj Francuske|Filipa III. Hrabrog]] ulazi u Russion. Vojska je brojala 16.000 konjanika, 17. 000 strijelaca i 100.000 pješaka. Međutim, kako je lokalno stanovništvo bilo protiv Francuza, zadali su im dosta muke pri svladavanju.

Tokom 1285. francuske snage su opet napredovale, tako da je Karlo III. Valois okrunjen, ali ne pravom krunom, nego kardinalskim šeširom. Iz Italije se vratio Ruđer de Lauria uništivši francusku flotu. Francuska vojska je bila teško pogođena epidemijom [[Dizenterija|dizenterije]]. Čak se i nasljednik francuskog prijestolja, Filip IV. Lijepi razbolio. Francuzi su bili prinuđeni pregovarati o slobodnom prolasku kraljevske porodice preko [[Pirineji|Pirineja]]. Kraljevska porodica je dobila slobodan prolaz, a francuska vojska nije, pa je desetkovana na Pirinejima pri proboju u Francusku. Čak je i francuski kralj [[Philippe III od Francuske|Philippe III - Hrabri]] pobjegao ispred [[Pedro III od Aragona|Pedra III]] i umro je u Perpinanu.

[[Pedro III od Aragona|Pedro III]] je umro [[2. novembar|2. novembra]] 1285. godine. [[Ugovor iz Tarascona|Ugovorom iz Tarascona]] 1291. Aragonija i službeno pripada [[Pedro III od Aragona|Pedrovu]] nasljedniku [[Alfonso III od Aragona|Alfonsu III. Aragonskom]], a crkva ukida zabranu i ekskomunikaciju.

== Sicilija protiv Napulja i Aragonije ==
Ugovorom iz Tarascona okončao se rat s Aragonijom. Aragon je naslijedio Alfonso III. Aragonski, koji isto brzo umire, pa Alfonsov brat [[Jakov I. Sicilijanski]] ujedinjuje dva kraljevstva: Aragoniju i Siciliju. Jakov I. Sicilijanski je potpisao 1295. ugovor s papom, po kome Siciliju predaje papama. Papa predaje Siciliju Karlu II. Napuljskom. Sicilijanci i sin [[Pedro III od Aragona|Pedra III]] Frederiko III. Sicilijanski ne prihvaćaju taj dogovor. Sicilijanci proglašavaju Frederika III. sicilijanskim kraljem. Ponovo izbija rat aragonske Sicilije i anžuvinskog Napuljskog kraljevstva.

Ugovor Jakova I. Sicilijanskog s papom obavezivao ga je da pomaže Anžuvincima protiv svoga brata Frederika III. Sicilijanskog. Aragonska flota je zbog toga napadala Siciliju. Frederik III. Sicilijanski je izvršio invaziju Calabrije 1296. Zauzeo je nekoliko gradova, potakao je pobunu u Napulju. Pored toga pregovarao je sa gibelinskim gradovima [[Toscana|Toscane]] i [[Lombardija|Lombardije]] i potpomagao je pobune protiv pape.

Aragonski kralj Jakov I. Sicilijanski je ozbiljno namjeravao ispuniti svoj dio sporazuma iz 1295. Dobio je podršku najboljih i najsposobnijih očevih ljudi, a posebno admirala Ruggera di Laurije. Zapovjedajući flotom uz pomoć admirala Ruggera di Laurije aragonski kralj pobjeđuje 4. jula 1295. sicilijansku flotu u bitci kod rta Orlando. U to vrijeme Anžuvinci se iskrcavaju na Siciliji i zauzimaju [[Catania|Cataniju]], koju Sicilijanci uspjevaju kasnije povratiti. Međutim 14. juna 1300. Ruggero de Lauria pobjeđuje Sicilijance i zarobljava Frederika III. Sicilijanskog.

Po zahtjevu pape, Karlo III. Valis se iskrcava 1302. na Siciliji. [[Kuga]] mu je desetkovala vojsku, pa je bio prinuđen moliti za mir. Mir u Caltabellotti je sklopljen 19. augusta 1302. Po tome mirovnom sporazumu Frederik III. Sicilijanski je priznat za kralja Sicilije. Karlo II. Napuljski je priznat kao kralj Napuljske kraljevine. Tokom 1303. papa je ratificirao taj sporazum, a sporazum je učvršćen udajom Karlove kćerke za Frederika III. Sicilijanskog.<ref>[[Indro Montanelli]] [[Roberto Gervaso]], ''L'Italia dei secoli d'oro - Il Medio Evo dal 1250 al 1492'', in ''Storia d'Italia'', [[Milano]], [[1967]], Rizzoli Editore - str. 39.</ref>

==Izvori==
{{izvori}}

===Primarni izvori===
''Rebellamentu di Sichilia'', sicilijanski traktat iz 1290., dostupan online u dva izdanja:
* [http://books.google.ca/books?id=KFEIAAAAQAAJ ''Lu rebellamentu di Sichilia. Codice della Biblioteca regionale di Palermo''.] Urednik Filippo Evola (1882.).
* [http://books.google.ca/books?id=uy8OAAAAQAAJ ''Le vespro siciliano. Cronaca siciliana anonima intitolata Lu rebellamentu di Sichilia, codice esistente nell' Archivio municipale di Catania''.] Urednik Pasquale Castorina (1882-).

[[Kategorija:Historija Španije]]
[[Kategorija:Kraljevina Francuska]]
[[Kategorija:Historija Italije]]
[[Kategorija:Srednji vijek]]
[[Kategorija:Katalonija]]
[[Kategorija:Sicilija]]
[[Kategorija:Ratovi]]