Izvorni kod stranice Rasa

[[Datoteka:Unlabeled Renatto Luschan Skin color map.svg|mini|desno|400px|Mapa svijeta prema boji kože autohtonog [[stanovništvo|stanovništva]]]]

'''Rasa''', u [[biologija|općebiološkom]] smislu, je [[taksonomija|taksonomska]] kategorija između (nižeg) [[varijetet]]a (''varietas'') i (hijerarhijski više) [[podvrsta|podvrste]] (''subspecies''). U opisu infraspekcijske promjenljivosti, to je kategorija [[zoologija|zoološke]] nomenklature, dok u [[botanika|botanici]] odgovarajući rang ima  [[sorta]].
<ref name="Cavali-Sforza L. L. 1999">Cavali-Sforza L. L., Bodmer W. F. (1999): The genetics of human populations. Dover PublicTIONS, Inc., Mineola, New York, {{ISBN|0-486-40693-8}}.</ref><ref name="Cavalli-Sforza L. L. 1994">Cavalli-Sforza L. L., Menozzi P., Piazza A. (1994): The history and geography of human genes. Princeton University Press, Princeton,{{ISBN|0-691-02905-9}}.</ref>
<ref name="Hiernaux J. 1969">Hiernaux J. (1969): Égalité ou inégalité des races? Editions Hachette, Paris.</ref>

Rasa  je ustvari društveni koncept koji se primjenjuje za kategorizaciju ljudi u velike i različite populacije ili grupe po [[anatomija|anatomskoj]], [[kultura|kulturnoj]], [[Narodnost|etničkoj]], [[genetika|genetičkij]], [[geografija|geografskoj]], [[historija|historijskoj]], [[jezik|jezičkoj]], [[vjera|vjerskoj]], i / ili [[Sociologija|socijalnoj]] osobenosti.  Ovaj termin se najprije koristio  za  govornike zajedničkog [[jezik]]a, a zatim da označi nacionalnu pripadnosti. U17. stoljeću, ljudi su počeli koristiti termin u smislu diferencijacije po vidljivim  [[fizika|fizičkim]] [[osobina]]ma. Takva upotreba promovirane hijerarhije bila je prikladnija za različite etničke grupe. Počev  od 19. stoljeća, izraz se često koristi u taksonomskom smislu za označavanje [[genetika|genetičke]] diferencijacije ljudskih populacija na bazi  [[fenotip]]skih svojstava.

Socijalne koncepcije i grupiranje rasa varirale su tokom vremena, uključujući „folk taksonomiju“ koja definira „esencijalne tipove“ pojedinaca na osnovu percepcije njihovih [[osobina]]. Biološki [[esencijalizam]] nanstvenici smatraju zastarjelm i općenito obeshrabruju rasna objašnjenja za kolektivnu diferencijaciju po  [[fizika|fizičkim]] i [[etologija|etološkim]] [[osobina]]ma.
Iako postoji široka suglasnost  naučne zajednice da su [[esencijalizam|esencijalistički]] i tipološki koncepti  rase neodrživi, naučnici širom svijeta i dalje nastavljaju takvu utrku na širokoj lepezi  različitih  načina, od kojih neke imaju i esencijalističke implikacije. Dok  neki istraživači ponekad koriste koncept rase da opišu  razlike između nejasnih skupova osobina, drugi ukazuju na to da se ideja rase često koristi u naivnom  ili pojednostavljenom značenju pa  tvrde u svekolikoj [[čovjek|ljudskoj]] populaciji  rasa nema taksonomski značaj, ukazujući da svi ljudi današnjice pripadaju istoj [[vrsta|vrsti]]  (''Homo sapiens'') i  podvrsti  ''Homo sapiens sapiens''.

Od druge polovine 20. stoljeća, razmimoilaženja u  ideologijama i teorijama koje su  se zasnivale na [[bioantropologija|bioantropološkim]] i [[fiziologija|fiziološkim]] istraživanjima 19. stoljeća dovela je do takmičenja u upotrebi riječi, koje  samo po sebi postaje problematično. Iako se još uvijek koristi u mnogim kontekstima, rasa se često zamijenjuje  drugim riječima koje su manje dvosmislene i nisu nabijene emocijama, kao što su [[populacija]], [[čovjek|ljudi]] [[etnička grupa|etničke grupe]] ili zajednice, ovisno o kontekstu.

Prosječna genetska udaljenost Fst između ljudskih populacija iznosi otprilike 0,125. Lewontin (1972.) tvrdi da to predstavlja malu rasnu varijaciju.<ref>https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4684-9063-3_14</ref> Harpending (2002.), s druge strane, tvrdi da takva udaljenost implicira srodstvo između jedinki iste populacije ekvivalentno srodstvu između polubraće u populaciji koja se parenjem odvija nasumično, te da je osoba određene populacije genetski bliža nepovezanoj osobi iste populacije nego polubraći miješane rase.<ref>https://www.jstor.org/stable/27503827</ref>

=Ljudske rase=
'''Ljudske rase''' je termin koji se koristi da bi se pojam [[stanovništvo]] ([[populacija]]) razlikovao od pojma [[čovjek]], iako se biološki pojam ''[[rasa (biologija)|rasa]]'' ne odnosi isključivo na populacijsku bioraznolikost  ''Homo sapiensa''. Prema "klasićnom" konceptu "rase", kao najuobičajenija rasna obilježja su uzimanane najuočljivije [[morfologija|morfološke]] [[osobina|osobine]], kao što su [[boja kože]], [[boja očiju]], [[boja kose]] i [[forma kose]], te fizionomija [[Obraz|lica]], [[stas]], [[tjelesna konstitucija]] i druga markantna svojstva, koja su u promatranoj populaciji uočljivo frekventnija nego u ostalima.<ref>Adler A. (1957): Understanding Human Nature. Premier Books, Fawcett.</ref><ref>Biasutti R. (1959 ): Le razze e  i popoli della terra. 1. Razze, popoli e culture. 2. Europa, Asia. 3. Africa. 4. Oceania, America, indice generale (3. riv. e aggiornata). UTET, Torino.</ref><ref>Boyd W. C. (1950): Genetics and the Races of Man – An Introduction to Modern Physical Anthropology. Little, Brown & Co., Boston.</ref><ref>Coon C. S., Garn S. M., Birdsell J. B. (1950): Races. Thomas, Springfield.</ref><ref>Mayr E. (1988): Toward a New Philosophy of Biology – Observations of an Evolutionist. Harvard University Press, Cambridge, Mass.</ref>
 
Savremeni koncept "rase" počiva na komparativnim analizama [[genetika|genetičke]] strukture [[populacija|populacije]] i "međurasne razlike" posmatra kao i sve ostale međupopulacijske.<ref>Back L., Solomos J., Eds (2002): Theories of race and racism: A Reader. Taylor & Francis, New York, {{ISBN|020300597X}};{{ISBN|9780203005972}}.</ref><ref>Cavalli-Sforza L. L., Menozzi P., Piazza A. (1994): The history and geography of human genes. Princeton University Press, Princeton, {{ISBN|0-691-02905-9}}.</ref><ref>Adams M. et al (2013): Readings for diversity and social justice, 3rd Edition. Routhledge, Taylor & Francis Group, New York, {{ISBN|978-0415892940}}, {{ISBN|0415892945}}.</ref><ref>Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, {{ISBN|9958-9344-2-6}}.</ref>

Rasne koncepcije, kao i kategorizacija specifičnih rasnih grupacija i njihovih grana i ogranaka, oduvijek variraju, zavisno o  [[kultura|kulturi]] i epohi kojoj pripadaju i suviše  često su bile  kontroverzne prirode (zbog njihovog uticaja na socijalni [[identitet]] i [[politika|politiku]] odnosa prema tom identitetu.
==Porijeklo i priroda "rasne" bioraznolikosti==
Grupna [[biologija|biološka]] promjenljivost recentnog čovjeka na nivou "rasa" permanentno zaokuplja posebnu pozornost kako u oblasti [[bioantropologija|bioantropologije]], [[genetika|genetike]], [[evolucija|evolucije]] i [[medicina|medicine]] tako i [[sociologija|sociologije]], [[filozofija|filozofije]], [[pravo|prava]], [[historija|historije]] i ostalih humanističkih [[nauka]] pa i u najširem krugu običnih radoznalaca. Unatoč tome, još uvijek nema usaglašenog naučnog stava o kriterijima, smislu i prirodi "rasne" diferencijacije savremenog [[čovjek]]a. Tako svjetski autoriteti u različitim oblastima bioantropologije (posebno humane genetike i evolucije) ocjenjuju da ni u jednoj drugoj oblasti [[biologija|biologije]] [[čovjek]]a do sada  nije bilo toliko lutanja, "zbrke i nerazumijevanja".<ref name="ReferenceA">Dobzhansky T. (1962): Mankind Evolving – The Evolution of the Human Species. Yale University Press, New Haven and London.</ref> To je, u velikoj mjeri, kauzalna posljedica minulih "rasnih" predrasuda i njima izazvanih reakcija. U ogromnoj su disproporciji stupanj općeg naučnog interesovanja za “rasnu” diferencijaciju čovječanstva i nivo pouzdanosti prikupljenih egzaktnih podataka o [[adaptacija|adaptacijskom]] značaju čak i onih  "rasnih" obilježja čija se varijacija najčešće uvrštava u ključne kriterije kategorizacije u ovoj oblasti. Argumentirano se može tvrditi da predstave o njihovoj adaptivnosti uglavnom počivaju tek na prihvatljivim nagađanjima i pretpostavkama.<ref name="Cavali-Sforza L. L. 1999"/><ref name="Cavalli-Sforza L. L. 1994"/><ref name="Hiernaux J. 1969"/><ref>Mayr E. (1970): Populations, Species, and Evolution. Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Mass.</ref>

Savremena bioantropološka definicija pod "rasom" podrazumijeva jednu i/ili sistem srodnih ljudskih populacija osobene genetičke strukture, koja se prepoznatljivo razlikuje od  one u drugim – istovjetno definiranim – ljudskim skupinama.

[[Sociobiologija|Sociobiološko]] jedinstvo evolucije [[čovjek]]a je uvjetovalo jednu od krucijalnih specifičnosti ljudskih "rasa" – za razliku od animalnih, one nisu tranzicijske jedinice procesa nastajanja novih [[vrsta]] ([[specijacija|specijacije]]). [[Antropologija|Antropogeni]] faktori su, naime, u tolikoj mjeri transformirali općebiološku ulogu i funkciju [[genetika|genetičke]] varijabilnosti da je [[kultura]] postala najmoćnija forma prilagođavanja ljudske vrste životnoj sredini. Ta činjenica nije kontradiktorna evidencijama da su okviri i potencijali i ovog oblika adaptacije uveliko određeni općim genetičkim, odnosno bioantropološkim pojavama i procesima. Dostignuća civilizacije, naime, favorizuju bogatstvo mogućnosti i formi osiguranja životne egzistencije i time povećavaju šansu različitih [[genotip]]ova u formiranju genskog fonda narednih [[generacija]]. Na taj način, kulturni progres je istovremeno omogućio i biološko jedinstvo ljudske vrste i izrazitu varijaciju i [[polimorfizam]]. U ovom integralnom kompleksu progresivno se kumulirala i njena posebno bitna osobenost – ''[[specijalizacija]] za despecijalizaciju''.

Najuočljivija "rasna" obilježja, ustvari, predstavljaju [adaptacija|[adaptacijske]] "uspomene" iz prethodnih etapa [[homnizacija|hominizacije]], u kojima su djelovali opći prirodni faktori evolucije, a posljedica su [[selekcija|selektivne]] prilagodbe na različite komplekse uticaja životne sredine. Budući da egzistencijalni prirodni resursi nisu homogeno distribuirani po čitavoj Planeti, genetički sastav različitih [[populacija]] (polimorfne i [[kosmopolit]]ske) [[čovjek|ljudske]] [[vrsta|vrste]] adaptirao se na veoma heterogene životne uvjete. Tako se argumentirano može zaključiti da su najuočljivije spoljne “rasne” osobenosti (kao što su boja kože, boja kose i forma dlake, stas, konstitucija i opći habitus, oblik lica i lubanje, oblik i boja očiju i druga) imale ili imaju naglašen adaptivni značaj. Njihove odgovarajuće varijante i cjeline bile su selektivno snažno podržavane u različitim uvjetima insolacije, temperature, vlage, ishrane i niza drugih činilaca.

===Boja kože===
'''[[Boja kože]]''' je najupadljivija superficijelna "rasna" osobenost, koja je, obično, uvažavana kao jedan od najznačajnijih (a u klasičnim pristupima i odlučujućih) pokazatelja distinkcije "rasa". Poznavanje njenog funkcionalnog značaja u općem koadaptivnom [[sistem]]u [[čovjek]]a, međutim, daleko je ispod te razine. [[Prostor]]no–[[geografija|geografska]] [[distribucija]] slabe i jake pigmentacije ljudskih skupina argumentira pretpostavku da tamna put predstavlja prilagodbu na intenzivnu insolaciju i vedro [[nebo]], a da svijetla ima adaptivnu prednost u oblastima prohladne [[klima|klime]] sa mnogo [[magla|magle]] i oblačnih dana.

Takvu hipotezu podržava i ''Glogerovo pravilo'', prema kojem su životinjske jedinke iz populacija tropskih vlažnih oblasti obično intenzivnije [[pigment]]irane nego one iz hladnih i suhljih dijelova [[areal]]a istih i srodnih [[vrsta]]. Najtamnoputiji savremeni ljudi žive između [[Sahara|Sahare]] i [[Afrika|afričkih]] tropskih kišnih [[šuma]], a izrazito su pigmentirani i stanovnici [[Melanezija|Melanezije]], [[Nova Gvineja|Nove Gvineje]], južne [[Indija|Indije]] i autohtoni [[Australija|Australci]]. Centri radijacije leukodermije ili blondizma su u [[sjever]]noj [[Evropa|Evropi]], koju karakteziraju [[klima]]ti sa malo sunčanih dana, posebno u onim područjima koja su bila zahvaćena [[pleistocen]]skim [[glacijacija]]ma (oledbama). [[Mongol]]ske populacije se, međutim, ne uklapaju u ovu opću sliku; [[Amerika|američki]] [[Indijanac|Indijanci]] (sup)tropskih krajeva su neznatno tamniji od svojih srodnika iz umjerenih i hladnih predjela, a sibirski palemongoloidi i [[Eskim]]i (američkog [[Arktik]]a) imaju nešto više [[pigment]]a nego što bi bilo primjereno njihovom podneblju. Jedno od prihvatljivih objašnjenja tog fenomena moglo bi biti u vezi sa klimatskim prilikama arktičke oblasti (posebno u [[Azija|Aziji]]), gdje je pretežno suho i rijetko oblačno, sa blještećom [[insolacija|insolacijom]].

Često se  postavlja i pitanje funkcionalnog paralelizma u adaptivnoj ulozi preplanulosti svjetloputih i trajne ("rasne") tamnoputosti. Kao što je poznato, insolacijski inducirana pigmentacija kod osoba svijetle puti ima zaštitnu ulogu u prevenciji bolnih opekotina. [[UV]] dio [[spektar|spektra]] ([[talasna dužina|talasne dužine]] oko 3.000 [[angstrem]]a) ozljeđuje žive površinske slojeve [[koža|kože]] (posebno dermalni i [[Malpigi]]jev), a preplanulost inducira zaštitno deponovanje pigmenta u ćelijama pokožice i zadebljavanje njenog rožnog sloja (nakupljanjem ostataka mrtvih Malpigijevih [[ćelije (biologija)|ćelija]]. Rožni sloj [[Apsorpcija|apsorbira]] [[UV]] [[zrak]]e i sprečava njihov prodor u dublje – žive [[ćelije (biologija)|ćelije]], pri čemu je efikasnost te zaštitne funkcije u direktnoj srazmjeri sa stupnjem [[pigment]]iranosti. Takva uloga inducirane pigmentacije je, dakle, [[idioadaptacija|idioadaptacijske]] [[priroda|prirode]], dok trajna (intenzivna) pigmentiranost ima [[evolucija|evolutivno]]–[[adaptacija|adaptivno]] značenje.

Relativno veća adaptivna vrijednost svjetlijih nijansi kože u podnebljima sa malo [[Sunce|sunčanih]] [[dan]]a također nije pouzdano potvrđena, a pretpostavlja se da bi mogla biti u vezi sa stimulacijom sinteze anti[[rahitis|rahitičnog]] [[vitamin]]a D u živim ćelijama (na taj način što upija UV zrake). Tamna put odbija svega oko 10–20% vidljivog dijela [[spektar|spektra]], tj. značajno manje nego svijetla (40–50%), što povećava toplotno opterećenje. Taj porast podložnosti opasnostima od toplotnog udara, u podnošljivim granicama, može se i potpuno kompenzirati  znojenjem na relativno nižoj spoljnoj [[temperatura|temperaturi]] od normalne. Također se vjeruje da je adaptivni značaj svijetle puti, a naročito njene varijante sa plavom [[kosa|kosom]] i plavim [[oko|očima]], mogao biti selektivno favorizovan tokom posljednje interglacijacije i nakon  zadnje [[glacijacija|glacijacije]] (oledbe).
Postoje argumenti koji podržavaju i pretpostavku da je povećana [[pigment]]iranost također bila favorizovana i u vezi sa rakom kože. On je češći među svjetloputim osobama, a u istoj kategoriji [[pigment]]acije (i kod istih osoba) češće se javlja na dijelovima kože koji su neposredno eksponirani suncu. S druge strane, smanjena osjetljivost osoba svijetle puti na nazebe i upale [[zglob]]ova mogla je biti faktor povećanja adaptivne vrijednosti ovog [[fenotip]]a u hladnijim podnebljima.

Smatra se da je često pominjana [[hipoteza]] o “zaštitnoj obojenosti” kao adaptaciji tamnoputih [[lov]]ačkih [[pleme]]na na uvjete sjenovitih [[šuma]] – na razini neutemeljenih spekulacija.

===Forma kose===
'''[[Forma kose]]''', po svemu sudeći, i do recentnog doba je održala svoj primarni adaptivni značaj; vunasta, spiralna, kuštrava i kovrdžava kosa pripadnika tropskih populacija efikasnija su zaštita mozga od vrele insolacije nego što su, naprimjer, prava i valovita.

===Tjelesna konstitucija===
'''[[Tjelesna konstitucija]]''' i oblik [[tijelo|tijela]] također mogu imati naglašen adaptivni značaj. Posmatranjem globalne distribucije tipova [[Tjelesna konstitucija|konstitucije]], dimenzija i [[oblik]]a tijela kod [[životinja]] je zapaženo nekoliko općih karakteristika ([[osobina]]) njihove [[prostor]]ne (spacijalne) varijacije.

''Bergmanovo pravilo'', naprimjer, počiva na uočenoj pojavi da su jedinke vrsta koje žive u hladnijim [[klima]]tima obično (prosječno) krupnije od svojih srodnika iz toplijih krajeva.

''Alenovo pravilo'' se, pak, odnosi na pojavu da su istureni dijelovi tijela ([[ud]]ovi, [[uho|uši]], [[rep]] i dr.) u hladnijim dijelovima areala iste ili srodnih [[vrsta]] obično kraći (i manjih ostalih parametara) u odnosu na opće tjelesne dimenzije. Obje ove pojave su u funkciji čuvanja [[tijelo|tjelesne]] toplote. U vezi s tim treba se prisjetiti da u proporcionalnom razvoju [[organizam|organizma]] [[površina]] raste po kvadratnoj, a [[zapremina]] i [[masa]] po kubnoj potenciji linearnih [[mjera]]. Manja površina, dakle, odaje relativno manje [[toplota|toplote]] po jedinici mase, pa selektivnu prednost u različitim [[podneblje|podnebljima]] imaju kontrastno drugačiji [[fenotip]]ovi.

Karakteristični kvantitativni odnos [[tijelo|tjelesne]] [[visina|visine]] i mase u pojedinim dijelovima sveukupnog svjetskog [[stanovništvo|stanovništva]] daje veoma indikativne podatke o mogućim vezama između klimatskih prilika i tjelesne konstitucije (vidi priloženu tabelu!). Neki primjeri najvišeg (Vatutsi – 176&nbsp;cm) i najnižeg ([[Pigmej]]i – 142&nbsp;cm) rasta u ljudskoj populaciji pokazuju da stanovništvo vrelih i otvorenih predjela spada u kategoriju najvećih iznosa tog koeficijenta, iako je njihova adaptacija išla u dva različita pravca; oni naginju ka visokom i suhonjavom stasu ili, još češće, niskom stasu i vitkoj konstituciji (srazmjerno malog tijela i izduženih udova). Autohtoni stanovnici hladnih oblasti su najčešće korpulentni – široki, krupni i teški, odnosno zdepasti i dežmekasti, a skloni su i nagomilavanju potkožnog masnog tkiva (koje je veoma efikasan toplotni [[izolator]]). Nasuprot tome, salo u tropskim krajevima povećava opasnost od toplotnog iznurivanja. Činjenica da odjeća savremenog [[čovjek]]a održava određenu mikroklimu i na veoma niskim [[temperatura]]ma ne znači da na individualnu [[adaptacija|adaptabilnost]] ne utiče i tjelesna konstitucija (posebno u ekstremnim uvjetima). Osobito ne treba zanemariti ni činjenicu da je adaptivnost [[evolucija|evolutivno]] dinamična kategorija. Također se pretpostavlja da termoizolaciona svojstva potkožne masnoće objašnjavaju i karakterističnu strukturu [[mongol]]oidnog lica.

U hladnim oblastima [[tijelo]] je zaštićeno [[odjća|odjećom]], a [[lice]] može biti eksponirano izrazito niskim temperaturama. Pripadnici većine populacija iz centra radijacije mongoloida živi u [[klima]]tima niskih [[temperatura]], oštrih [[mraz]]eva i jakih vjetrova, pa njihova spljoštena i dobro popunjena lica imaju manju relativnu površinu (na jedinicu mase); otpornija su na ozebline nego mršava lica istaknutih crta. Adaptivni značaj takvih svojstava potvrđuje i primjer skandinavskih Laponaca ([[Evropa|evropeidnog]] porijekla) koji su [[konvergencija|konvergencijom]] (u sličnim uvjetima životne sredine) stekli mnoga mongoloidna obilježja.

*'''[[Odnos tjelesne visine i mase u različitim dijelovima svjetskog stanovništva]]'''
{|-
! width=200 | '''[[Stanovništvo]]'''
! width=70 |'''Visina''' (cm) - ''h''
! width=70 |'''Masa''' (kg) - ''m''
! width=70 |''h''/''m''
|-
|style="text-align:center;" |'''''Kavkazoidi'''''
|-
|'''[[Finska]]'''
|style="text-align:center;" | 171,0
|style="text-align:center;" | 70,0
|style="text-align:center;" | 2,44
|-
|'''[[SAD]]'''
|style="text-align:center;" | 173,9
|style="text-align:center;" | 70,2
|style="text-align:center;" | 2,48
|-
|'''[[Island]]'''
|style="text-align:center;" | 173,6
|style="text-align:center;" | 66,1
|style="text-align:center;" | 2,55
|-
|'''[[Engleska]]'''
|style="text-align:center;" | 166,3
|style="text-align:center;" | 64,5
|style="text-align:center;" | 2,57
|-
|'''[[Francuska]]'''
|style="text-align:center;" | 172,5
|style="text-align:center;" | 67,0
|style="text-align:center;" | 2,57
|-
|'''[[SAD]]'''
|style="text-align:center;" | 173,9
|style="text-align:center;" | 70,2
|style="text-align:center;" | 2,48
|-
|'''[[Sicilija]]'''
|style="text-align:center;" | 169,1
|style="text-align:center;" | 65,0
|style="text-align:center;" | 2,65
|-
|'''[[Maroko]]'''
|style="text-align:center;" | 168,9
|style="text-align:center;" | 63,8
|style="text-align:center;" | 2,65
|-
|'''[[Škotska]]'''
|style="text-align:center;" | 170,4
|style="text-align:center;" | 61,8
|style="text-align:center;" | 2,76
|-
|'''[[Tunis]]'''
|style="text-align:center;" | 173,4
|style="text-align:center;" | 62,3
|style="text-align:center;" | 2,78
|-
|'''[[Berberi]]'''
|style="text-align:center;" | 169,8
|style="text-align:center;" | 59,5
|style="text-align:center;" | 2,85
|-
|'''[[Indija]]''': Marata
|style="text-align:center;" | 163,8
|style="text-align:center;" | 55,7
|style="text-align:center;" | 2,94
|-
|'''[[Indija]]''': Benga
|style="text-align:center;" | 165,8
|style="text-align:center;" | 52,7
|style="text-align:center;" | 3,15
|-
|style="text-align:center;" |'''''Negroidi'''''
|-
|'''[[Jambasa]]'''
|style="text-align:center;" | 169,0
|style="text-align:center;" | 62,0
|style="text-align:center;" | 2,78
|-
|'''[[Kirdi]]'''
|style="text-align:center;" | 166,5
|style="text-align:center;" | 57,3
|style="text-align:center;" | 2,90
|-
|'''[[Baja]]'''
|style="text-align:center;" | 163,0
|style="text-align:center;" | 53,9
|style="text-align:center;" | 3,02
|-
|'''[[Vatutsi]]'''
|style="text-align:center;" | 176,0
|style="text-align:center;" | 57,0
|style="text-align:center;" | 3,09
|-
|'''[[Kikuju]]'''
|style="text-align:center;" | 164,5
|style="text-align:center;" | 51,9
|style="text-align:center;" | 3,56
|-
|'''[[Pigmeji]]'''
|style="text-align:center;" | 142,2
|style="text-align:center;" | 39,9
|style="text-align:center;" | 3,56
|-
|'''[[Efeji]]'''
|style="text-align:center;" | 143,8
|style="text-align:center;" | 39,8
|style="text-align:center;" | 3,61
|-
|'''[[Bušmani]]'''
|style="text-align:center;" | 155,8
|style="text-align:center;" | 40,4
|style="text-align:center;" | 3,86
|-
|style="text-align:center;" |'''''Mongoloidi'''''
|-
|'''[[Turkmenistan]]''': Kazasi
|style="text-align:center;" | 163,1
|style="text-align:center;" | 69,7
|style="text-align:center;" | 2,34
|-
|'''[[Eskimi]]'''
|style="text-align:center;" | 161,2
|style="text-align:center;" | 62,9
|style="text-align:center;" | 2,56
|-
|'''[[Sjeverna Koreja]]'''
|style="text-align:center;" | 168,0
|style="text-align:center;" | 61,0
|style="text-align:center;" | 2,75
|-
|'''[[Južna Koreja]]'''
|style="text-align:center;" | 161,1
|style="text-align:center;" | 55,5
|style="text-align:center;" | 2,90
|-
|'''Centralna [[Kina]]'''
|style="text-align:center;" | 163,0
|style="text-align:center;" | 54,7
|style="text-align:center;" | 2,98
|-
|'''[[Japan]]'''
|style="text-align:center;" | 160,9
|style="text-align:center;" | 53,0
|style="text-align:center;" | 3,04
|-
|'''[[Sundan]]'''
|style="text-align:center;" | 159,8
|style="text-align:center;" | 51,9
|style="text-align:center;" | 3,08
|-
|'''[[Anamiti]]'''
|style="text-align:center;" | 158,7
|style="text-align:center;" | 51,3
|style="text-align:center;" | 3,09
|-
|'''[[Hong Kong]]'''
|style="text-align:center;" | 166,2
|style="text-align:center;" | 52,2
|style="text-align:center;" | 3,18
|-
|}

===Fiziološka adaptacija===
'''Fiziološka adaptacija''' je jedna od nezaobilaznih komponenti sistema održavanja [[homeostaza|homeostaze]] ljudskog [[organizam|organizma]]. Komparativna [[fiziologija|fiziološka]] istraživanja diferencijacije “rasa” najčešće su obuhvatala karakteristične elemente adaptacije na klimatske prilike, a posebno na temperaturu i [[vlažnost]]. Naga [[jedinka|osoba]] (u mirovanju) toplotnu ravnotežu sa svojom okolinom uspostavlja na 27–30<sup>0</sup> C, a van toga raspona se uključuju odgovarajući homeostatski fiziološki procesi. Iznad 30<sup>0</sup> C počinje znojenje, a ispod 27<sup>0</sup> C tjelesna temperatura se reguliše [[Mišić|drhtanjem]]. Ovakve fiziološke posljedice ima i pojačana fizička aktivnost, a pokrivanjem i utopljavanjem se postižu adekvatni kompenzacijski efekti. Eksperimentalno je dokazano da su [[Amerika|američki]] [[Negroidna rasa|crnci]], uz sličnu [[tjelesna konstitucija|konstituciju]], istovjetne uvjete okoline i jednak fizički rad, relativno izdržljiviji na sparini, a bijelci u vreloj i suhoj klimi. Na vrelom i vlažnom vremenu, crnci, uz nižu tjelesnu temperaturu i [[Srce|puls]], gube za oko 5%  manje tjelesne mase po satu fizičke aktivnosti, dok je situacija obrnuta u vrelim i suhim pustinjskim uvjetima.

Pretjeran gubitak toplote na niskim [[temperatura]]ma se sprečava sužavanjem perifernih krvnih sudova, što smanjuje protok [[krv]]i u koži i ekstremitetima. Tako se hladi samo površina tijela, a održava normalna i stalna [[temperatura]] vitalnih unutrašnjih organa. Na oko 23<sup>0</sup> C neodjeven [[Evropeidna rasa|bijelac]], u prosjeku, ima temperaturu rektuma od oko 36<sup>0</sup> C, glave oko 34,5<sup>0</sup> C, trupa oko 34<sup>0</sup> C, šaka oko 30<sup>0</sup> C i stopala oko 25<sup>0</sup>C. Kada se udovi rashlade do oko 5–10<sup>0</sup> C opticaj krvi se intenzivira, pa (u tolerantnim granicama spoljne temperature) ne dolazi do smrzavanja eksponiranih dijelova tijela. U tom pogledu, međutim, postoje izrazite međupopulacijske razlike. Zabilježeno je, naprimjer, da neodjeveni [[Australija|australski]] domoroci mogu spavati i na temperaturama na kojima prosječan bijelac dršće i cvokoće, iako ima primjetno toplije udove.
 
Viši bazni [[metabolizam]] [[Mongoloidna rasa|Eskimima]] omogućuje produkciju više toplote, a smatra se da je pojačan [[krvotok]] u uronjenim dijelovima tijela (u hladnu [[voda|vodu]]) kod njih također [[genetika|genetički]] determiniran. Slična pojava je zabilježena i kod pripadnika plemena ''Alakaluf'' (sa krajnjeg [[jug]]a [[Čile]]a), koji žive u surovim uvjetima hladne i vjetrovite [[klima|klime]], a koji bez vidljivih posljedica hranu skupljaju roneći u vodi temperature oko 6–8<sup>0</sup> C.

Opća [[priroda]] međusobnog odnosa i kvantifikacija uticaja [[filogeneza|filogenetske]] ([[genetika|genetičke]]) i [[fiziologija|fiziološke]] (idio)adaptacije na karakteristične komplekse [[klima]]tskih faktora, uopćeno gledajući, još uvijek su (zapanjujuće) nedovoljno poznati.

===Ostali oblici adaptacije=== 
Ostali oblici [[adaptacija|adaptacije]] su superficijelno teže uočljivi, iako su mnogi od njih, nesumnjivo, imali značajnu ulogu u kreiranju mnogih bitnih crta “rasne” i opće međupopulacijske diferencijacije [[čovjek|ljudskih]] grupa. Tako je neporeciva pretpostavka da je odabiranje putem različitih [[bolest]]i i njihovih [[pandemija]] moglo biti izuzetno efikasan kreator karakterističnog genetičkog sastava određenih [[populacija]]. Relativno otporniji [[genotip]]ovi su u adekvatnoj mjeri imali veće učešće u formiranju različitih [[gen]]skih fondova, a značaj ovog faktora podvlači i mogućnosti da istovjetne genetičke osnove nisu bile favorizovane u različitim populacijama. Drugim riječima, isti geni na jednom kraju svijeta mogli su povećavati adaptivnu vrijednost svojih nosilaca, dok su u drugom stvarali izrazite predispozicije za neku [[bolest]]. Tako, naprimjer, otpornost na [[Malarija|malarijsku]] groznicu koindicira sa tamnom [[pigment]]acijom, a različita [[ishrana]] favorizira određene [[Tjelesna konstitucija|tipove konstitucije]]; selektivni činilac može biti i nedostatak izvjesnih [[Bakar|mikroelemenata]] u zemljištu (i životnim namirnicama) itd. Fizičke osobenosti [[stanovništvo|stanovništva]] [[jug]]o[[istok|istočne]] [[Azija|Azije]] mogle bi biti u vezi sa dominacijom pirinčane ishrane, a zdepasta i dežmekasta konstitucija, sklona [[gojaznost]]i, u [[sjever]]noj [[Azija|Aziji]] i nekim dijelovima [[Evropa|Evrope]] je, vjerovatno, adaptabilnija na nepovoljnu i neravnomjernu dinamiku ishrane (koja podrazumijeva stvaranje [[energija|energetskih]] rezervi). Mišićavost i žilavost također predstavljaju komparativnu prednost pripadnika [[lov]]ačkih [[pleme]]na i sl. Pretpostavljena uloga [[spol]]nog odabiranja, prema veoma varljivom popularnom ukusu i ”ljepotnom idealu”, sasvim je neizvjesna, iako ga [[seks]]ualni [[promiskuitet]] (podržavan ili prikriven) u svim oblicima socijalne organizacije, nesumnjivo, podržava.

===Neadaptacijski faktori===
'''Neadaptacijski faktori''', odnosno vanselekcijski [[evolucija|evolutivni]] činioci adaptivno vrijednijih [[fenotip]]ova, također su mogli u značajnoj mjeri učestvovati u formiranju karakterističnih [[gen]]skih fondova osobenih ljudskih skupina i [[populacija]]. Među njima je, svakako, potencijalno najefikasniji [[genetički drift]], koji (bez obzira na adaptivnu vrijednost) na nekoj od ključnih etapa formiranja genskog fonda naredne generacije, sasvim slučajno, određuje relativno učešće pojedinih gena. Njegovim djelovanjem, posebno u uvjetima reproduktivne izolacije, objašnjavaju se često drastične međupopulacijske razlike u frekvenciji određenih ”adaptivno neutralnih [[osobina]]”, koje, obično, nastaju slučajnim formiranjem [[gen]]skog fonda pojedinih [[Izolacija|izolata]] i [[migracije|migrirajućih]] grupa. One po ”principu osnivača” konstituišu genske fondove novih (sub)[[populacija]], genetičkog sastava koji u manjoj ili većoj mjeri (ali gotovo redovno) odstupa od aktuelnog stanja u matičnoj populaciji. Između ostalog, tom ”igrom slučaja” u zahvaćenim malim populacijama može doći do fiksiranja izuzetno visoke ili niske frekvencije određenih gena, bez obzira na njihov početni doprinos adaptivnoj vrijednosti fenotipa. S tim u vezi potrebno se podsjetiti da isti [[gen]] može biti koristan u kombinaciji sa jednim, neutralan sa drugim, a štetan u kombinaciji sa trećim [[genom]] te da njihovi efekti nisu izloženi samo prilagođavanju spoljnoj sredini nego međusobnoj interakciji.

Prema tome, i [[genetički drift]] i [[izolacija]] utiču na formiranje karakterističnih skupina balansiranih sistema gena, koje, u daljem konstituiranju genskog fonda populacija, mogu biti izloženi veoma heterogenim kompleksima činilaca prirodnog odabiranja, a u pravcu povećanja opće adaptiranosti uvjetima životne sredine. Međutim, već je dokazano da temeljna i središnja svojstva [[čovjek|ljudske]] [[vrsta|vrste]] – [[razum]] i [[inteligencija]] – nisu ni “rasno” ni populacijski ograničena. Postoje, dakle, izvjesne populacije koje druge nadmašuju u prosječnoj tjelesnoj visini, [[pigment]]aciji, [[Forma kose|dlakavost]]i ili učestalosti [[krvna grupa|krvnih grupa]] različitih sistema (npr.), ali nisu zabilježene takve koje bi bile superiorne po suštinskim [[čovjek|ljudskim]] potencijalima.

Kao i sve druge grupne ljudske kategorije (populacije, [[pleme]]na, [[klasa|klase]], [[nacija|nacije]], [[Sociologija|kaste]] i druge zajednice), “rase” su dinamični sistemi u vremenu i [[prostor]]u – šire se i smanjuju, nastaju i nestaju, integrišu se i diferenciraju, mijenja se njihova [[biologija|biološka]] i [[kultura|kulturna]] struktura. Otuda savremene “rasne”skupine u svom genskom i kulturnom fondu, u manjoj ili većoj mjeri, nose tragove međudjelovanja i prožimanja sa svojim susjedima.

==Klasifikacije "rasa"==
[[Datoteka:Asiatiska folk, Nordisk familjebok.jpg|thumb|500px|"Rasni" diverzitet [[Azija|azijskiog]] [[stanovništvo|stanovništva]] (Nordisk familjebok,1904)]]
 
===Biassutijeva klasifikacija=== 
Biasutti ([[1955]].)<ref>Biasutti R. (1959 ): Le razze e i popoli della terra. 1. Razze, popoli e culture. 2. Europa, Asia. 3. Africa. 4. Oceania, America, indice generale (3. riv. e aggiornata). UTET, Torino.</ref> klasificira "rase" prema prihvatljivijim kriterijima, posebno respektirajući  prostorno–[[geografija|geografske]], moguće [[filogeneza|filogenetske]] i [[genetika|genetičke]] pokazatelje međugrupnih relacija. Na osnovu tih i nekih drugih polazišta, ovaj autor i njegovi sljedbenici diferenciraju velike primarne i sekundarne skupine “rasnih oblika”. Prema njima, velike primarne skupine su ekvatorska i borealna (sjeverna), a sekundarne – subekvatorska i pacifično–američka. Unutar tih skupina oni razlikuju uže kategorije: grana (4), loza (16), “rasa” (52) i “podrasa”. Ovdje će biti prikazani detalji njihovog originalnog opisa koji su, u najvećoj mjeri, asocijativni i u poređenjima sa ostalim klasifikacijama (koje slijede). Najprepoznatljivije opće odlike “rasnih grana” (primarni oblici) i loza (sekundarni oblici) izložene su tabelarno, kako slijedi.

===="Rasna skupina" primarnih ekvatorskih oblika (negro-australoidna)====
Ova velika "rasna skupina" obuhvata australoidnu i negroidnu granu, sa po tri loze i ukupno 19 “rasa”.
Pretpostavlja se da su sve okeanijske populacije u srodničkoj vezi sa australoidima, a sve afričke – sa negroidima, pri čemu su australoidi najstarija i najprimitivnija skupina. Na osnovu nekih zajedničkih obilježja, također se vjeruje da primarni ekvatorski oblici potiču od prastanovništva (u pleistocenu) potonulog Sundajskog kopna. Prema jednoj drugoj hipotezi, međutim, centar njihove adaptivne radijacije mogao je biti negdje u južnoj [[Indija|Indiji]].
{| border="1" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 10px 0 10px 25px; background: #f9f9f9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; float: center;"
|- style="background: #E9E9E9"
|colspan ="7" |'''Prostorni i filogenetski odnosi recentnih ljudskih populacija'''
|-
|'''style="background: bgcolor="#F5DEB3" | '''[["Rasne" skupine]]'''
|'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[Grane]]'''
|'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[Loze]]''' 
|'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[''Rase'']]'''
|- 
|'''''Primarni ekvatorski oblici''''' (1-2)→<br>'''''Primarni borealni oblici''''' (3-4)→<br>'''''Sekundarni subekvatorski oblici''''' (Paleoindidi, Indidi)→<br> '''''Sekundarni pacifičko–američki oblici''''' (Polinezidi, Amerikanidi)→
|1. '''Australoidi''' (Australidi, Papuanidi, Vedidi)→<br>2. '''Negroidi''' (Steatopigidi, Pigmidi, Negridi)→ <br>3. '''Mongoloidi''' (Paleomongolidi, Mongolidi, Eslimidi)→<br>4. '''Evropeidi''' (Paleevropidi, Evropidi)→<br>5. '''Amerikanidi'''→
|''Australidi'' (1-3)→<br>''Papuanidi'' (4-6)→<br>''Vedidi'' (7-8)→<br>''Steatopigidi / Koisanidi'' (9-10)→<br>''Pigmidi'' (11-12)→<br>''Negridi'' (13-19)→<br>''Palemongolidi'' (20-23)→<br>''Mongolidi'' (24-26)→<br>''Eskimidi'' (27)→<br>
''Paleevropidi'' (28-29)→<br>''Evropidi'' (30-38)→<br>''Lapidi'' (39)→<br>''Paleoindidi'' (40-41)→<br>''Etiopidi'' (42-44)→<br>''Polinezidi'' (45)→<br>''Amerikanidi'' (46-52)→
|1. Australska<br>
2. Tasmanijska<br>
3. Neokaledonska<br>
4. Papuo–melanezijska<br>  
5. Papuo–montana<br>
6. Tapirska<br>
7. Vedska<br>
8. Malajska<br>
9. Bušmani<br>
10 Hotentoti<br>
11. Bambuti<br>
12. Babinga<br>
13. Sudanska<br>
14. Niloti<br>
15. Kafridi<br>
16. Silvidi<br>
17. Batua<br>
18. Andamanska<br>
19. Semang (Negritos)<br>
20. Paleosibirska<br>
21. Tibetska<br>
22. Punan<br> 
23. Tunguska<br>
24. Kineska (Sinidi)<br>
25. Južnomongolska<br>
26. Eskimi <br>
27. Ainu<br>
28. Uralska<br>
29. Mediteranska<br>
30. Alpska<br>
31. Baltijska<br>
32. Jadranska (Dinarska)<br>
33. Nordijska<br>
34. Iranska (Orijentalna)<br>
35. Indijska<br>
36. Pamirska (Turanidi)<br>
37. Laponska<br>
38. Tamilska<br>
39. Malabarska<br>
40. Etiopska<br>
41. Saharska<br>
42. Malgaška<br>
43. Polinezijska<br>
44. Aleganska<br>
45. Dakota<br>
46. Aleutska<br>
47. Sonorska (Margidi)<br>
48. Pueblo–andska<br>
49. Amazonska (Brazilidi)<br>
50. Lagidi<br>
51. Pampidi (Patagonci)<br>
52. Mageljanska (Fuegidi)
|-
|}

===="Rasna skupina" primarnih borealnih oblika====
Veliku “rasnu skupinu” primarnih sjevernih oblika čine dvije  grane (mongoloidi i evropeidi) sa po tri loze i ukupno 18 “rasa” 
Proces specijalnog i temporalnog diferenciranja, odnosno adaptivne radijacije, borealnih “rasnih oblika” nedovoljno je poznat. Pretpostavlja se da su opće klimatske prilike i stupanj insolacije bili osnovni faktori diversifikacije njihovih specifičnih obilježja (kao što su uske nosnice, osobenost konstitucija, pigmentacija i neka druga). Dosadašnji nalazi ne potvrđuju mogućnost da su geografske barijere ([[Himalaji]], [[Tienšan]], [[Pamir]], [[Altaj]]) u najvećoj mjeri uticale na razdvajanje primarno homogenog borealnog prastanovništva na istočni (mongoloidni) i zapadni (evropeidni) dio. Prema jednoj od prihvatljivih hipoteza, ove skupine su se tokom posljednje [[glacijacija|glacijacije]] izdiferencirale na azijski i evropski centar radijacije njihovih “rasnih oblika”.

*'''''Mongoloidi'''''   obuhvataju loze ''paleomongolida'', ''mongolida'' i ''eskimida''.

''Paleomongolidi'' uključuju ''paleosibirsku'', odnosno njenu savremenu “podrasu” ''kamčadala'' ([[Samojedi]], [[Čukči]], Keti i Oroki ili Nanajci), ''tibetsku'' ([[Tibet]], jugozapadna [[Kina]], [[Burma]]) i ''punan'' ([[Borneo]], [[Sijam]], [[Malaja]]) “rasu”.

''Mongolidi'', uz opće mongoloidne odlike, naglašenije imaju žućkastu kožu, glatku, crnu i tvrdu kosu te jako izražene kosti lica. Srednjeg su ili nižeg rasta i mezocefalni, a mongolski nabor (iznad očiju) je izrazit. Ovdje spadaju tri “rase”: ''tunguska'' ([[Mandžurija]], istočni [[Sibir]], [[Mongolija]] i [[Turkestan]]), 
''kineska'' (''sinidi'': ''srednjokineska'' i ''južnokineska'' “podrasa”) i ''južnomongolska'' (južna [[Kina]], [[Burma]], [[Sijam]], [[Indokina]]).

''Eskimidi'' i njihova jedina “rasa” – ''[[Eskim]]i'' naseljavaju obale [[Amerika|američkog]] [[Arktik]]a.

*'''''Evropeidi''''' imaju tri loze: ''paleevropidi'', ''[[Evropa|evropidi]]'' i ''[[Laponija|lapidi]]'', sa ukupno 11 “rasa”.

''Paleevropidi'' su bili široko rasprostranjena praskupina [[Evroazija|evroazijskog]] kopna, čiji su [[fosil]]ni tragovi registrovani od [[Kina|Kine]] (Džoukoudien) do zapadne [[Evropa|Evrope]] (Combe-Capell, [[Oberkassel]]). Sada su predstavljeni samo ''Ainu'' “rasom” (južni [[Sahalin]], [[Hokaido]], [[Kurilski otoci]]) i ''[[ural]]skom'' (sjeveroistočna [[Rusija]], [[Altaj]], zapadni [[Sibir]]). Ainu su najdlakaviji ljudi današnjice, a ponekad imaju naglašen i nabor [[oko|očnih]] [[kapak]]a - epikantus (“mongolske” oči).

''Evropidi'', pored općih evropeidnih oznaka, posebno se odlikuju relativno kratkim rukama, širokom karlicom, dobro razvijenom muskulaturom, veoma reduciranim aparatom za žvakanje, uskim i prominentnim nosom i dobro oblikovanom bradom. Obuhvataju slijedeće “rase”: ''mediteranska'' (“podrase”: ''berberska'', ''paleosardska'' i ''litoralna''), ''nordijska'' (“podrase” – ''[[danska]]'', ''[[finska]]'' i ''[[irska]]''), ''[[iran]]ska'' ili ''orijentalna'' (“podrase” – ''[[asir]]oidska'' i ''[[Libija|libijska]]''), ''indijska'' (sjeverna [[Indija]]), ''alpska'' (srednja [[Francuska]], južna [[Njemačka]], [[Švicarska]], sjeverna [[Italija]], [[Austrija]], [[Češka]] i [[Mađarska]]), ''baltijska'' (“podrase” – ''paleoslavenska'' i ''[[Karpati|karpatska]]''; [[Poljska]], [[Rusija]], [[Finska]] i Pri[[baltik]]), ''[[jadran]]ska'' ili ''[[Dinaridi|dinarska]]'' (“podrase”: ''padska'' i ''norička''; zapadni [[Balkan]] i [[Karpati]] do [[Alpe|Alpa]]) i ''[[pamir]]ska'' (''turanidi'': ''armenoidska'' “podrasa” iz [[Mala Azija|Male Azije]], [[Iran]]a i [[Armrnija|Armenije]]).

''Lapidi'', tj. njihova “rasa” ''[[Laponci]]'', naseljavaju sjevernu [[Skandinavija|Skandinaviju]] i poluotok [[Kola|Kolu]]. Imaju osebujne oznake, a među njima i takve po kojima liče na pripadnike ''alpske'' “rase”.

====Sekundarni subekvatorski "rasni oblici"====
Prema odgovarajućim svojstvima kože, populacije ovih oblika liče na ekvatorsko stanovništvo, a po općem habitusu, konstituciji i strukturi tijela – na borealne evropeide. Ovdje se svrstavaju loze paleoindida i etiopida (ukupno pet “rasa”. 
*'''''Paleoindidi''''' imaju osnovna paleoevropidska obilježja, koja su kombinovana sa australoidnim oblikom nosa i melanizmom. Čine ih ''tamilska'' (jugoistočna [[Indija]]) i ''malabarska'' “rasa” (jugozapadna [[Indija]]).
*'''''Etiopidi''''' imaju evropeidni habitus sa nizom negroidnih primjesa. Obuhvataju ''etiopsku'' 
(“podrase”: ''oromonska'', ''[[Masai]]'' i ''Wa Tutsi''; [[Etiopija]]), ''[[Sahara|saharsku]]'' (gornja Tibesti) i ''malgašku'' ([[Madagaskar]]) “rasu”.

====Sekundarni pacifičko-američki "rasni oblici"====
Ova skupina obuhvata veoma heterogene sekundarne “rasne oblike”, koji se svrstavaju u dvije loze: polinezidi (jedna “rasa”) i amerikanidi (devet “rasa”).

*'''''Polinezidi''''', odnosno polinezijska “rasa”, predstavljeni su ''mikronezijskom'' (Karolinski, Marijanski, Maršalovi i Gilbertovi otoci) i ''maorskom'' ([[Maori]]) “podrasom” ([[Novi Zeland]]). Nastali su miješanjem paleoevropidnih i paleomongolidnih elemenata, ali se po nizu izrazitih specifičnosti smatraju posebnim i autohtono oblikovanim “rasnim tipom”.
*'''''Amerikanidi''''' uključuju slijedeće “rase”: ''aleganska'' ([[Njufaundlend]] i jugoistočna [[Kanada]]), ''dakota'' ([[SAD]], [[Kanada]] i [[Meksiko]]), ''aleutska'' (sjeverozapad [[Sjeverna Amerika|Sjeverne Amerike]]), ''sonorska'' ili ''margidi'' ([[Meksiko]] i [[Kalifornija]]), ''pueblo–andska'' ([[Florida]], [[Teksas]], [[Meksiko]], Srednja [[Amerika]], [[Kolumbija]] i [[Venecuela]]), ''[[amazon]]''ska ili ''[[brazil]]''idi ([[Brazil]]), ''lagidi'' (južni [[Brazil]]), ''pampidi'' ili ''patagonci'' ([[Urugvaj]] i [[Argentina]]), ''mageljanska'' ili ''fuegidi'' (jugozapadni [[Brazil]], sjeverozapadni i jugozapadni [[Čile]]).

U amerikanidnoj skupini “sekundarnih rasa” najupadljivija su paleomongolidna obilježja, na čemu  se i temelji općeprihvaćena teza da su  [[Amerika|Ameriku]] (preko nekadašnje [[Beringov moreuz|Beringije]]), u nekoliko talasa, naselili mongolidi. Sličnost somatske strukture savremenih amerikanida i stanovništva [[Okeanija|Okeanije]] indicira mogućnost da su ovo otočje prvi naselili najstariji ''borealni evropeidi''.

===Kun – Garn – Berdselova  klasifikacija===
Na osnovu većine uočljivih [[morfologija|morfološko]]–[[anatomij|anatomskih]] komponenti ukupnog [[fenotip]]a, Garn ([[1961]].) je izdvojio devet glavnih “geografskih rasa”: ''amerikanidska'', ''polinezidska'', ''mikronezijska'', ''malezijsko–papuanska'', ''australijska'', ''azijska'', ''indijska'', ''evropska'' i ''afrička''. Nešto prije toga, međutim, Coon, Garn i Birdsell ([[1950]].) predložili su klasifikaciju od 30, a zatim Garn ([[1961]].) od 32 “rase”; integracijom tih sistema nastala je tipologija sa 34 “rase”.
{| border="1" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 10px 0 10px 25px; background: #f9f9f9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; float: center;"
|- style="background: #E9E9E9"
|colspan ="7" |'''[[Kun–Garn–Berdselova klasifikacija “rasa” i njihovo rasprostranjenje]]'''<ref name="ReferenceA"/> 
|-
|'''style="background: bgcolor="#F5DEB3" | '''[["Rasa"]]'''
|'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[Od]]'''
|'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[Do]]'''
|-
|1. '''[[Sjever]]o[[zapad]]na [[Evropa|evropska]]'''
|[[Skandinavija]],[[Sjever]]na [[Njemačka]], [[Sjever]]na [[Francuska]]
|[[Beneluks]], [[Velika Britanija]], [[Irska]]              
|-
|2. '''[[Sjever]]o[[istok|istočna]] [[Evropa|evropska]]'''
|[[Poljska]], [[Rusija]]
|Veći dio [[Sibir]]a
|-
|3. '''[[Alpe|Alpska]]'''
|Srednja [[Francuska]], Južna [[Njemačka]], [[Švicarska]], Sjeverna [[Italija]]
|[[Obala]] [[Crno more|Crnog mora]]
|-
|4. '''[[Mediteran]]ska'''
|[[Tanger]], Obje strane [[Mediteran]]a
|[[Dardaneli]], [[Arabija]], [[Turska]], [[Iran]], [[Turkmenija]]
|-
|5. '''[[Hindu]]ska''' 
|colspan=2|<center>[[Indija]]
|-
|6. '''[[Tunguzija|Tunguska]]
|colspan=2|<center>[[Turkmenistan]]
|-
|7. '''[[Tibet]]ska''' 
|colspan=2|<center>[[Tibet]]
|-
|8. '''[[Sjever]]no-[[Kina|kineska]]'''
|[[Sjever]]na [[Kina]]
|Srednja [[Kina]]
|-
|9. '''Klasična [[mongo]]loidna'''
|[[Sibir]]
|[[Mongolija]]
|-
|10. '''[[Eskims]]ka''' 
|colspan=2|<center>[[Amerika|Američki]] [[Arktik]]
|-
|11. '''[[Jug]]o[[istok|istočna]] [[Azija|azijska]]'''
|[[Jug|Južna]] [[Kina]]
|[[Tajland]], [[Burma]], [[Malaja]], [[Indonezija]]
|-
|12. '''[[Ainu]]'''
|[[Sahalin]]
|[[Sjever]]ni [[Japan]] (domoroci) 
|-
|13. '''[[Laponac|Laponska]]
|[[Arktik|Arktička]] [[Skandinavija]]
|[[Finska]]
|-
|14. '''Sjeverno[[Amerika|američka]] [[Indijanac|indijanska]]'''
|Starosjedioci [[SAD]] 
|Starosjedioci  [[Kanada|Kanade]]
|-
|15. '''Srednjo[[Amerika|američka]]  [[Indijanac|indijanska]]
|[[Jug]]o[[zapad]] [[SAD]], Srednja [[Amerika]]
|[[Bolivija]]
|-
|16. '''[[Jug|Južno]][[Amerika|američka]] [[Indijanac|indijanska]]
|[[Peru]], [[Bolivija]]
|[[Čile]]
|-
|17. '''Fuegidska'''
|colspan=2|<center>[[Jug|Južni]] dio [[Južna Amerika|Južne Amerike]]
|-
|18. '''[[Istok|Istočno]][[Afrika|afrička]]
|[[Istok|Istočna]] [[Afrika]], [[Etiopija]]
|[[Sudan]] 
|-
|19. '''[[Sudan]]ska'''
|colspan=2|<center>[[Sudan]] (veći dio)
|-
|20. '''[[Šuma|Šumska]] [[crnac|crnačka]]'''
|[[Zapad]]na [[Afrika]]
|[[Kongo]] (veći dio)
|-
|21. '''[[Bantu]]'''
|[[Južna Afrika]]
|[[Istok|Istočna]] [[Afrika]]
|-
|22. '''[[Hotentot]]ska i [[bušman]]ska'''
|[[Južna Afrika]] (domoroci)
|[[Istok|Istočna]] [[Afrika]]
|-
|23. '''[[Afrika|Afrička]] [[pigmej]]ska'''
|colspan=2|<center>[[Ekvator]]ska [[Afrika]] ([[tropske kišne šume]])
|-
|24. '''[[Dravid]]ska'''
|[[Jug|Južna]] [[Indija]]
|[[Cejlon]]
|-
|25. '''Negritska'''
|[[Filipini]]
|[[Andamani]], [[Malaja]], [[Nova Gvineja]]
|-
|26. '''[[Melanezija|Melanezijsko]]–[[papua]]nska'''
|[[Nova Gvineja]]
|[[Otočje]] [[Fidži]]
|-
|27. '''Merinska'''
|colspan=2|<center>[[Jug]]o[[istok|istočna]] [[Australija]]
|-
|28. '''[[Karpentarija|Karpentarijska]]'''
|[[Sjever]]na [[Australija]]
|Srednja [[Australija]]
|-
|29. '''[[Mikronezija|Mikronezijska]]''' 
|colspan=2|<center>[[Otok|Otoci]] [[zapad]]nog [[Pacifik]]a
|-
|30. '''[[Polinezija|Polinezijska]]
|colspan=2|<center>Otoci srednjeg i istočnog [[Pacifik]]a
|-
|31. '''[[Havaji|Neohavajska]]'''
|colspan=2|<center>[[Havaji]]
|-
|32. '''Ladinska'''
|[[Sjeverna Amerika]] (nastajuće [[stanovništvo]])
|[[Južna Amerika]] (nastajuće [[stanovništvo]])
|-
|33. '''[[Sjeverna Amerika|Sjevernoamerička]] “obojena”
|colspan=2|<center>[[Sjeverna Amerika]]
|- 
|34. '''[[Južna Afrika|Južnoafrička]]'''
|colspan=2|<center>[[Južna Afrika]]     
|}
{|

Najznačajnija diferencijalna crta ove, kao i Biasutijeve klasifikacije, u odnosu na one koje su prethodile, je prihvatanje činjenice da su “rase”, ustvari, mendelovske [[populacija|populacije]], podložne mijenjanju, a ne apstraktni i nepromjenljivi [[tip]]ovi i ”komponente”. Tako se razvoj najmanje četiri (od 34) “rase” može pratiti već od početka njihovog formiranja (tokom proteklih pola milenija): sjevernoamerička “obojena rasa” (33) nastala je miješanjem “rasa” pod rednim brojem 1,  3,  4, 20,  21, a vjerovatno i nekih drugih; južnoafrička “obojena” (34) je, ustvari, mješavina “rasa” 1, 3,  21 i  22; ladinska (32) – od  4,  15,  16,  20 i  21, a neohavajska (31) – od  1,  4,  8,  9, 11 i 30.

[[File:The history and geography of human genes Luigi Luca Cavalli-Sforza map genetic.png|thumb|800px|center|Karta svijeta na osnovu genetičke analize glavnih komponenti ljudskih populacija (iz knjige''The History and Geography of Human Genes'', 1994).<ref>{{cite book|last=Cavalli-Sforza|first=Luigi Luca|title=The History and Geography of Human Genes|url=https://archive.org/details/historygeography0000cava_g9l7|year=1994|publisher=Princeton University Press|isbn=0691087504|page=[https://archive.org/details/historygeography0000cava_g9l7/page/136 136]}}</ref>]]

==Schlaining-ška deklaracija protiv rasizma, nasilja i diskriminacije ==

* '''(Poglavlja I i II)'''

Međunarodna konferencija “Protiv rasizma, nasilja i diskriminacije” je održana od 08. do 11. juna [[1995]]. godine u Stadtschlainingu, u organizaciji [[Evropa|Evropskog]] univerzitetskog centra za mirovna istraživanja (EPU), [[Austrija|Austrijskog]] [[UNESCO]] komiteta, Instituta za humanu biologiju Univerziteta u [[Beč]]u, a u saradnji sa UNESCO–m i austrijskim Federalnim ministarstvom za [[nauka|nauku]], istraživanja i [[umjetnost]]. Učesnici ove konferencije elaborirali su osnovne principe Schlainingške deklaracije. Na konferenciji su učestvovali vodeći svjetski antropolozi i genetičari, uključujući i tada (i još uvijek) najkompetentnijeg Luiđija Luku Kavali-Sforcu (Luigi Luca Cavalli-Sforza, [[1922]]. -).<ref>en.wikipedia.org/wiki/Luigi_Luca_Cavalli-Sforza
</ref><ref>it.wikipedia.org/wiki/Luigi_Luca_Cavalli-Sforza</ref>

Deklarativni segment teksta prezentira rezultate dva glavna dijela Konferencije, koji su fokusirali probleme iz oblasti prirodnih nauka (II) i interdisciplinarne aspekte (III) glavne teme Konferencije. Operativni segment (IV) sadrži strategije i akcije protiv rasizma, nasilja i diskriminacije. Schlainingška deklaracija je prilog Međunarodnoj godini tolerancije ([[1995]].), koja je utvrđena na Generalnoj skupštini UN-a, kada je UNESCO oficijelno i određen za vodeću organizaciju u ovoj problematici.

*'''I. Preambula'''

(1) UN–ovim instrumentima (Međunarodna konvencija i deklaracija UN-a o eliminaciji svih oblika rasne diskriminacije) te Deklaracijom UNESCO-a o rasama i rasnim predrasudama iz 1978. kao i u četiri prethodne deklaracije o rasnim pitanjima sve države i narodi su pozvani da se bore protiv rasizma i rasnih predrasuda te da podrže eliminaciju svih formi rasizma svim raspoloživim sredstvima.

(2) Uprkos historijskom osporavanju, svjetskoj osudi i naučnom dokazu zastarjelosti koncepta “rase”, “zlo rasizma” nije prevaziđeno. Naprotiv, po završetku konflikta između Istoka i Zapada, rasizam je doveo do novih nasilja u vidu deportacija, masakra i pokušaja istrebljenja cijelih etničkih grupa i manjina. Rasna diskriminacija, ekstremna desnica, ksenofobija, seksizam i netolerancija se ponovo šire. Oživljavanje i eskalacija rasizma, njegovih nasilnih, novih i starih, pojavnih oblika, predstavlja jedan od glavnih izazova čovječanstva. Za suočavanje s tim bit će neophodno novo razumijevanje njegovih uzroka kao i razrada novih strategija i akcija.

(3) Objava iz Seville (1986), koja se odnosi na borbu protiv zloupotrebe rezultata bioloških istraživanja u legalizaciji rata i nasilja, odbacuje zabludu da je organizirano nasilje nad ljudima biološki utemeljeno.
U svakom slučaju, naučno znanje nije dovoljno da odagna nasilje iz istorije. Broj ratova u siromašnim i zemljama u razvoju od 1945. je u neprestanom porastu. U cjelini, broj ratova između država se smanjio, ali unutrašnji razdor i civilni ratovi prijete da postanu normalna pojava u perifernim i nerazvijenim regionima.

(4) Deklaracija iz Yamoussoukroa iz 1989. uzroke rastućeg broja oružanih sukoba nalazi u rasizmu, netoleranciji i diskriminaciji te poziva na podršku mirovnim programima i promociji mirovnih istraživanja. U isto vrijeme, začeta je vizija kulture mira.

(5) UN rezolucija o godini tolerancije (1995.) zahtijeva stvaranje tolerantnog društva i naglašava “…da tolerancija – priznavanje i poštivanje drugih, mogućnost suživota i razumijevanja drugih – predstavlja čvrst temelj svakog civiliziranog društva i mira”.

(6) Borba protiv rasne netolerancije i diskriminacije ne smije biti ograničena samo na moralnu osudu i javni prezir, ma koliko razumna i važna bila ova reakcija kao prvi znak protesta. Saniranje simptoma i ublažavanje posljedica rasizma, diskriminacije i nasilja, u smislu provođenja direktnih i brzih zaštitnih mjera, kao i humanitarne pomoći u hitnim slučajevima, je osnovni princip aktivne i združene humanitarnosti. U svakom slučaju, kako bismo se uspješno suočili i, jednom za svagda, pobijedili rasizam, nasilje i diskriminaciju, neophodno je sistematski naći i eliminirati njihovo korijenje.

(7) Deklaracija iz Schlaininga, stoga, poziva na sveukupnu humanost, bez obzira na spol, zanimanje, socijalni status ili godine, da zajedno, solidarno djeluju protiv rasizma, nasilja i diskriminacije.

*II. '''Zastarjelost koncepta "rase"'''

(8) Revolucija u našem razumijevanju populacijske genetike i molekularne biologije je dovela do eksplozije saznanja o živim bićima. Među idejama koje su suštinski izmijenjene su i koncepti o ljudskoj varijaciji. Koncept “rase”, koji je iz prošlosti prenesen u dvadeseti vijek, potpuno je zastario. Uprkos toj činjenici, koncept “rase” je korišten za opravdavanje povreda ljudskih prava. Važan korak u prevenciji zloupotrebe genetičkih argumenata je zamjena zastarjelog koncepta “rase” sa idejama i zaključcima baziranim na savremenom shvatanju genetičke varijacije primijenjenom na ljudskim populacijama.

(9) Tradicionalno se vjeruje da su “rase” genetički homogene i da se međusobno razlikuju. Ova definicija je razvijena kako bi opisala ljudski diverzitet povezan s, na primjer, različitim geografskim lokalitetima. U svakom slučaju, skorašnji napredak u modernoj biologiji, baziran na tehnikama molekularne genetike i matematičkim modelima populacijske genetike, pokazao je da je ova definicija totalno neadekvatna. Aktuelna naučna otkrića ne podržavaju raniju klasifikaciju ljudske populacije na posebne “rase” kao što su “Afrikanci”, “Evroazijati” (uključujući “Američke Indijance”) ili na veći broj subdivizija.

(10) U specifičnim slučajevima moguće je utvrditi genetičke razlike između ljudskih populacija i manjih grupacija. Ove genetičke razlike pokazuju tendenciju povećanja sa povećanjem geografske udaljenosti, ali bazična genetička varijacija između populacija je daleko manje istaknuta. To znači da je genetički diverzitet ljudi postepen i ne pokazuje značajan diskontinuitet između ljudskih populacija. Otkrića koja potkrepljuju ovaj zaključak prkose tradicionalnoj klasifikaciji “rasa” i čine svaki tipološki pristup neprimjerenim.

Nadalje, molekularne analize različitih multialelnih gena pokazuju da je nasljedna varijacija znatna unutar bilo koje grupe, dok je, s druge strane, posmatrana međugrupna varijacija zanemarljivo mala.

(11) Razlike u vanjskom izgledu (boja kože, morfologija tijela i lica, pigmentacija itd.) među ljudima iz različitih dijelova svijeta je lahko zamjetljiva. Iako izgleda paradoksalno, ako uzmemo u obzir postojanje vidljivih, genetički određenih morfoloških razlika, genetička varijacija u fundamentalnim fiziološkim karakteristikama i funkcijama je zanemarljiva kada se uzmu u obzir populacioni prosjeci. Drugim riječima, percipiranje morfoloških razlika može nas dovesti do pogrešnog zaključka o suštinskim genetičkim razlikama.

(12) Dokazi pokazuju da je tokom evolucije savremenog čovjeka bilo relativno malo promjena u osnovnoj genetičkoj konstituciji populacija. Molekularne analize gena, također, snažno sugeriraju da se savremeno čovječanstvo tek nedavno proširilo u danas naseljena područja svijeta, prilagođavajući se, tokom tog procesa, na veoma različite i ponekad ekstremne uvjete sredine (npr. surove klime), i to u veoma kratkom vremenskom periodu. Neophodnost brzog prilagođavanja na ekstremne ekološke razlike je dovela do promjena u maloj garnituri gena koji određuju osjetljivost na faktore životne sredine. Važno je spomenuti da su ove adaptacije kao odgovor na uvjete sredine u velikoj mjeri historijske i nisu značajne za život u modernoj civilizaciji. Ipak, one se ponekad tumače kao odraz suštinskih razlika između grupa ljudi, doprinoseći time konceptu “rase”.

(13) Prema naučnom poimanju, kategorizacija ljudi na osnovu distribucije genetički determinisanih faktora je vještačka i ohrabruje stvaranje beskrajne liste proizvoljnih i obmanjivih društvenih vizija i poimanja. Osim toga, ne postoji uvjerljiv dokaz za "rasnu" divergenciju u intelektualnim, emocionalnim, motivacijskim ili bilo kojim drugim psihološkim ili bihevioralnim karakteristikama koje su nezavisne o kulturalnim faktorima. Dobro je poznato da određene genetičke osobine korisne u jednoj životnoj situaciji mogu biti nedostatak u drugoj.

(14) Rasizam je ubjeđenje da se ljudske populacije razlikuju po nasljednim osobinama društvenog značaja time čineći određene grupe superiornim ili inferiornim u odnosu na druge. Ne postoji uvjerljiv naučni dokaz da je ovo uvjerenje valjano. Ovim dokumentom se tvrdi da ne postoji naučno utemeljen način karakterizacije ljudske raznolikosti upotrebom krutih termina “rasnih” kategorija ili tradicionalnog koncepta “rase”. Dakle, ne postoji naučno opravdan razlog za dalju upotrebu termina “rasa”.

==Reference==
{{reference}}
== Povezano ==
*[[Evropeidna rasa]]
*[[Mongoloidna rasa]]
*[[Negroidna rasa]]
*[[Rasizam]]
*[[Populacija]]
*[[Biosistematika]]
*[[Genetika]]

==Vanjski linkovi==
* [http://www.pbs.org/race/000_General/000_00-Home.htm ''Race: the Power of an Illusion''] companion website to California Newsreel feature, 2003, PBS
* James, Michael (2008) [http://plato.stanford.edu/entries/race/ "Race"], ''Stanford Encyclopedia of Philosophy''.
* [http://www.understandingRACE.org/ "Understanding Race"], American Anthropological Association's educational website, with links for primary school educators and researchers
===Službeni izvori i standardi===
* [http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001282/128291eo.pdf "The Race Question"], [[UNESCO]], 1950
* [http://quickfacts.census.gov/qfd/meta/long_68184.htm US Census Bureau: Definition of Race] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509192236/http://quickfacts.census.gov/qfd/meta/long_68184.htm |date=2008-05-09 }}
* [http://www.physanth.org/association/position-statements/biological-aspects-of-race  "Statement on Biological Aspects of Race"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140801032856/http://www.physanth.org/association/position-statements/biological-aspects-of-race |date=2014-08-01 }}, American Association of Physical Anthropologists
* [http://www.doi.gov/diversity/doc/racedata.htm "Standards for Maintaining, Collecting, and Presenting Federal Data on Race and Ethnicity"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20031004010836/http://www.doi.gov/diversity/doc/racedata.htm |date=2003-10-04 }}, ''Federal Register,'' 1997, Department of Interior
* [http://www.understandingRACE.org/ ''RACE: Are we so different?''], a public education program by the American Anthropological Association.

===Popularna štampa ===
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/488030/race "Human races"], ''Encyclopædia Britannica Online.''
* [http://www.medicinemagazine.info/consumer/index.php/articles/5-human-evolution-biology-and-anthropology/7-the-myth-of-race "The Myth of Race"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090101131219/http://www.medicinemagazine.info/consumer/index.php/articles/5-human-evolution-biology-and-anthropology/7-the-myth-of-race |date=2009-01-01 }}, ''Medicine Magazine,'' 2007''.
* [http://raceandgenomics.ssrc.org/ Is Race "Real"?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171117075200/http://raceandgenomics.ssrc.org/ |date=2017-11-17 }}, forum  by Social Science Research Council, includes [http://raceandgenomics.ssrc.org/Leroi/ A.M. Leroi, 2005 op-ed article,  ''New York Times''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130331053844/http://raceandgenomics.ssrc.org/Leroi/ |date=2013-03-31 }}, advocating biological conceptions of race; responses from scholars in various fields [http://www.edge.org/3rd_culture/leroi05/leroi05_index.html More from Leori with responses]
* Richard Dawkins (2004): [http://www.prospect-magazine.co.uk/article_details.php?id=6467 "Race and creation"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050221132730/http://www.prospect-magazine.co.uk/article_details.php?id=6467 |date=2005-02-21 }}, (extract from ''The Ancestor's Tale: A Pilgrimage to the Dawn of Life''), in ''Prospect Magazine''.

[[Kategorija:Biologija]]
[[Kategorija:Antropologija]]
[[Kategorija:Sociologija]]
[[Kategorija:Medicina]]
[[Kategorija:Ljudske rase]]