Akcionarsko društvo – razlika između verzija
Nema sažetka izmjene |
m Vraćene izmene korisnika Branka Malešević na poslednju izmenu korisnika OC Ripper |
||
| Red 1: | Red 1: | ||
'''Akcionarsko društvo''' ili '''deoničarsko društvo''' je [[trgovačko društvo]] sa [[osnovni kapital|osnovnim kapitalom]] podeljenim na izvestan broj [[akcija]] sa jednakim iznosima. Akcionarsko društvo je [[pravno lice]] koje odgovara za svoje obaveze isključivo svojom imovinom. Pretečom savremenih akcionarskih društava smatra se [[Banka svetog Đorđa]] ([[Italijanski jezik|it]]. Banco di San Giorgio), osnovana [[1407]]. godine u [[Đenova|Đenovi]]. |
|||
Prema Ustavu SFRJ iz 1974. godine Skupština SFRJ bila je najviše tijelo vlasti u okviru prava i dužnosti federacije (Parlament). Skuština SFRJ sastojala se od dva doma: |
|||
• Savezno vijeće kojeg su činili delegati samoupravnih organizacija i zajednica i društveno-političkih organizacija u republikama i autonomnim pokrajinama. |
|||
Akcionarsko društvo može biti otvorenog (javnog) ili zatvorenog tipa. Ako je preduzeće otvorenog tipa njegove akcije se vrednuju na [[berza|berzi]] i [[preduzeće|preduzeće]] ima obavezu da javno prikazuje [[finansije|finansijske]] izveštaje. Vlasnici preduzeća su akcionari. |
|||
• Vijeće republika i pokrajina kojeg su činili delegacije skupština republika i skupština autonomnih pokrajina. |
|||
Predsjedništvo SFRJ su činili po jedan član iz svake republike i autonomne pokrajine, koga je birala skupština republike/autonomne pokrajine, tajnim glasanjem na zajedničkoj sjednici svih vijeća skupštine i, po položaju, predsednik Saveza komunista Jugoslavije. Mandat člana Predsjedništva trajao je pet godina. Predsjedništvo SFRJ imalo je predsjednika kojeg je iz reda svojih članova za vrijem od jedne godine biralo Predsjedništvo. Predsjedništvo je predstavljalo SFRJ u zemlji i inozemstvu i bilo je najviše tijelo rukovođenja i zapovjedanja oružanim snagama SFRJ u ratu i miru, a te ovlasti je u ime Predsjedništva obavljao predsjednik Predsjedništva. Josip Broz Tito bio je Predsjednika Republike bez ograničenja trajanja mandata, odnosno do svoje smrti. |
|||
Organizacija akcionarskog društva je u velikoj meri propisana zakonima, a u pojedinostima njihovim [[statut]]ima. Kupoprodaja akcija se vrši na tržištu kapitala: |
|||
Savezno izvršno vijeće bilo je izvršno tijelo Skupštine SFRJ (Vlada). SIV su činili predsejdnik, članovi Vijeća izabrani suglasno načelu ravnopravne zastupljenosti republika i odgovarajuće zastupljenosti autonomnih pokrajina i savezni sekretari i drugi dužnosnici koji su rukovodili saveznim tijelima uprave i saveznim organizacijama određenim saveznim zakonom. Predsjednik i članovi SIV-a birali su se na četiri godine. |
|||
Društveni i politički sustav razvijao se od početka 1950-ih, pod krilaticom jugoslavenski put u socijalizam, u originalnom pravcu nazvanom samoupravni socijalizam, baziranom na tzv. društvenom vlasništvu (umjesto državnog vlasništva, proklamiranog u SSSR-u i drugim komunističkim zemljama) i društvenom (ili "socijalističkom") samoupravljanju. Taj je sustav bio decentraliziran, bio je fleksibilniji i uvažavao neke elemente tržišne privrede, tako da je bio ekonomski efikasniji, demokratskiji i pogodniji za razvoj standarda i sloboda građana od sustava drugih komunističkih zemalja, baziranog na strogoj centralno-planskoj privredi i rigidnoj kontroli. |
|||
1. na primarnom tržištu kapitala obavlja se [[plasman]] nove emisije akcija; učesnici na ovom tržištu su akcionarska društva koja izdaju novu emisiju akcija i [[finansijski posrednici]] (najčešće su to [[banka|banke]] - [[investiciona banka|investicione]] i [[poslovna banka|poslovne]]); |
|||
Jugoslavenski model socijalističkoga samoupravljanja doživljavao je brojne izmjene i reforme, da bi od 1976. i Zakona o udruženom radu, postao najbliži tzv. tržišnom socijalizmu iliti tržišno usmjerenom socijalističkom [radničkom - što je bitno za naglasiti] samoupravljanju. |
|||
To je omogućilo brz ekonomski rast 1950-ih godina (nakon što je prevladana kriza izazvana raskolom sa SSSR-om odnosno Informbiroom 1948. godine), zatim i rast životnog standarda 1960-ih i smanjivanje političke respresije, u čemu je ključni događaj bilo smjenjivanje Aleksandra Rankovića 1966. godine. |
|||
2. na sekundarnom tržištu (berza akcija; [[Engleski jezik|eng]]. stock exchange, [[Italijanski jezik|it]]. bursa) se kupuju i prodaju već izdate akcije; osnovni finansijski posrednici su [[broker]]i i [[diler]]i; |
|||
3. na trećim tržištima posluju [[brokerska firma|brokerske firme]] koje ne žele da plaćaju proviziju regularnim berzama; ova tržišta nisu javna i čine ih grupe preduzeća koja su manje više međusobno nezavisna. |
|||
Akcionarska društva u nazivu preduzeća imaju sufiks "a.d.". |
|||
== Prednosti akcionarskih društava == |
|||
Ovaj oblik organizacije ima brojne prednosti po pitanju početnog finansiranja preduzeća jer omogućava da se dosta [[kapital|kapitala]] prikupi iz većeg broja manjih uloga. Vlasnici [[dionica|akcija]] - akcionari na osnovu svog udela u kapitalu preduzeća imaju tri grupe prava: |
|||
*pravo na [[dividenda|dividendu]] (deo profita koji se isplaćuje akcionarima) |
|||
*pravo učestvovanja u odlučivanju (odnosi se na izbor uprave preduzeća) |
|||
*pravo na deo likvidacione mase u slučaju likvidacije preduzeća |
|||
Postoje i druge prednosti akcionarkih društava zbog kojih ona i predstavljaju dominantan oblik ogranizacije preduzeća i zbog čega upravo ta preduzeća raspolažu najvećim delom svetskog kapitala. Među najvažnijima je ograničena odgovornost akcionara. Naime, vlasnici akcija materijalno odgovaraju za rezultate poslovanja preduzeća samo do vrednosti njihovih akcija i ta vrednost je najviše što mogu izgubiti ukoliko preduzeće ne posluje dobro. Akcionari ne odgovaraju celokupnom imovinom za eventualne obaveze i dugove preduzeća, već samo kapitalom uloženim u preduzeće. |
|||
Još jedna od prednosti je i profesionalni menadžment koji najčešće rukovodi akcionarskim društvom i odgovara akcionarima, čime se postiže razdvojenost uprave od vlasništva. |
|||
{{ekon-stub}} |
|||
[[category:Vrste preduzeća]] |
|||
[[be:Акцыянэрнае таварыства]] |
|||
[[de:Aktiengesellschaft]] |
|||
[[en:Joint stock company]] |
|||
[[es:Sociedad anónima]] |
|||
[[et:Aktsiaselts]] |
|||
[[fr:Société anonyme]] |
|||
[[ja:株式会社]] |
|||
[[nl:Naamloze vennootschap]] |
|||
[[sk:Akciová spoločnosť]] |
|||
[[sr:Акционарско друштво]] |
|||
[[sv:aktiebolag]] |
|||
Verzija na datum 27 oktobar 2009 u 12:19
Akcionarsko društvo ili deoničarsko društvo je trgovačko društvo sa osnovnim kapitalom podeljenim na izvestan broj akcija sa jednakim iznosima. Akcionarsko društvo je pravno lice koje odgovara za svoje obaveze isključivo svojom imovinom. Pretečom savremenih akcionarskih društava smatra se Banka svetog Đorđa (it. Banco di San Giorgio), osnovana 1407. godine u Đenovi.
Akcionarsko društvo može biti otvorenog (javnog) ili zatvorenog tipa. Ako je preduzeće otvorenog tipa njegove akcije se vrednuju na berzi i preduzeće ima obavezu da javno prikazuje finansijske izveštaje. Vlasnici preduzeća su akcionari.
Organizacija akcionarskog društva je u velikoj meri propisana zakonima, a u pojedinostima njihovim statutima. Kupoprodaja akcija se vrši na tržištu kapitala:
1. na primarnom tržištu kapitala obavlja se plasman nove emisije akcija; učesnici na ovom tržištu su akcionarska društva koja izdaju novu emisiju akcija i finansijski posrednici (najčešće su to banke - investicione i poslovne);
2. na sekundarnom tržištu (berza akcija; eng. stock exchange, it. bursa) se kupuju i prodaju već izdate akcije; osnovni finansijski posrednici su brokeri i dileri;
3. na trećim tržištima posluju brokerske firme koje ne žele da plaćaju proviziju regularnim berzama; ova tržišta nisu javna i čine ih grupe preduzeća koja su manje više međusobno nezavisna.
Akcionarska društva u nazivu preduzeća imaju sufiks "a.d.".
Prednosti akcionarskih društava
Ovaj oblik organizacije ima brojne prednosti po pitanju početnog finansiranja preduzeća jer omogućava da se dosta kapitala prikupi iz većeg broja manjih uloga. Vlasnici akcija - akcionari na osnovu svog udela u kapitalu preduzeća imaju tri grupe prava:
- pravo na dividendu (deo profita koji se isplaćuje akcionarima)
- pravo učestvovanja u odlučivanju (odnosi se na izbor uprave preduzeća)
- pravo na deo likvidacione mase u slučaju likvidacije preduzeća
Postoje i druge prednosti akcionarkih društava zbog kojih ona i predstavljaju dominantan oblik ogranizacije preduzeća i zbog čega upravo ta preduzeća raspolažu najvećim delom svetskog kapitala. Među najvažnijima je ograničena odgovornost akcionara. Naime, vlasnici akcija materijalno odgovaraju za rezultate poslovanja preduzeća samo do vrednosti njihovih akcija i ta vrednost je najviše što mogu izgubiti ukoliko preduzeće ne posluje dobro. Akcionari ne odgovaraju celokupnom imovinom za eventualne obaveze i dugove preduzeća, već samo kapitalom uloženim u preduzeće. Još jedna od prednosti je i profesionalni menadžment koji najčešće rukovodi akcionarskim društvom i odgovara akcionarima, čime se postiže razdvojenost uprave od vlasništva.
