Foka (car)

Vizantijski novac sa likom cara Foke.

Fokin stub je podigao ravenski egzarh Smaragd u znak zahvalnosti caru koji ga je 603. vratio na dužnost. Na vrhu se nalazila careva pozlaćena statua. Fokin stub je poslednji javni spomenik podignut na drevnom Forumu u Rimu.

Flavije Foka (lat. Flavius Phocas, grč. Φωκάς), poznatiji samo kao Foka, bio je vizantijski car od 602. do 610. godine.

Foka je bio rodom sa Balkana i po vizantijskim izvorima, koji ga redom prikazuju u negativnom svetlu, bio je poluvarvarskog porekla. U podunavskoj vojsci služio je kao centurion, zapovednik odreda od stotinak vojnika, i car je poslao zahvaljujući pobuni vojnika kojima je car Mavrikije 602. naredio da prezime severno od Dunava, na teritoriji koju su kontrolisali Avari i Sloveni. Fokinom usponu su pomogli i nemiri u Carigradu se, usled nestašice hrane, podigla pobuna protiv cara. Mavrikije i njegovi sinovi su pobijeni, a Foka je trijumfalno dočekan od stanovnika prestonice.

Na vest o pogubljenju Mavrikija, persijski kralj Hozroje II je objavio rat Carstvu najavljujući da dolazi da osveti svog dobročinitelja. Hozroje je, naime zbačen sa persijskog prestola 591. i na vlast se vratio uz Mavrikijevu pomoć. Sada je ponovo zauzeo delove Jermenije i Mesopotamije koje je ranije prepustio vizantijskom caru, a 609. je ozbiljno ugrozio vizantijsku Siriju.

Nakon povlačenja vojske sa Dunava, Sloveni i Avari su nastavili svoje upade na Balkan stižući sada do Atine na jugu. Time su Vizantinci ponovo izgubili kontrolu nad Balkanom. Na početku vlade Foka je uživao izvesnu popularnost u Konstantinpolju, pošto je, za razliku od Mavrikija, snizio poreze. Međutim, vrlo brzo se pokazalo da je oštrija fiskalna politika Fokinog prethodnika u stvari bila neophodna u vreme kada je Carstvo moralo da vodi teške borbe na Istoku, na Balkanu i u Italiji. Ironično, iako nije doprineo potiskivanju Langobarda, Foka je uživao popularnost u Italiji. Ravenski egzarh Smaragd je 603. godine vraćen na svoju visoku dužnost, te je u znak zahvalnosti u Rimu, na starom Forumu, podigao stub sa carevom pozlaćenom statuom na vrhu. Foka se i sa puno poštovanja odnosio prema papi Grigoriju I Velikom.

U samom Carigradu, kao došljak i predstavnik vojnih krugova, Foka se ubrzo suočio sa opozicijom u vidu carigradskog senata i u redovima deme Zelenih. Prema svojim protivnicima sproveo je surovu odmazdu. Najzad se protiv cara, čija je vladavina smatrana nesposobnom i tiranskom, pobunio egzarh Kartagine Iraklije Stariji 608. godine, kao i neki gradovi Sirije i Palestine. Odmetnuti egzarh je zatim poslao flotu na čelu sa svojim istoimenim sinom Iraklijem da svrgne Foku. Istovremeno, Iraklijev brat od strica Nikita je ovladao Egiptom i porazio upad Fokinog vojskovođe Bonosa koji je upravo umirio pobunjene gradove Istoka.

Iraklije je u oktobru 610. bez borbe uplovio u Carigrad i zatim navodno svojom rukom ubio Foku. Fokini ostaci su razneseni po carigradskim ulicama i zatim spaljeni. U vizantijskoj tradiciji Foka je ostao upamćen kao oličenje tiranina i krivac za težak rat sa Persijom koji je Iraklije nasledio zajedno sa krunom.

Vanjski linovi

• Medijski sadržaji Phocas na Wikicommonsu.

Prethodnik: Mavrikije

Bizantski car 602 - 610

Nasljednik: Iraklije