Izvorni kod stranice Moša Pijade

{{Heroj M
| slika = Osuđenik Moša Pijade.jpg
| opis_slike=''Moša Pijade uoči osude na robiju 1925. godine i na robiji 1931.''
|didaskalija=MOŠA PIJADE
| datum_rođenja =[[4. januar]] [[1890]].
| mesto_rođenja =[[Beograd]]
| država_rođenja ={{zas|Srbija|1882}} [[Kraljevina Srbija]]
| datum_smrti =[[15. mart]] [[1957]]. ('''67''' god.)
| mesto_smrti =[[Pariz]]
| država_smrti ={{zastava|Francuska}}
|supruga=[[Lepa Pijade]]
|KPJ=[[1. januar]]a [[1920]].
|rat=[[Narodnooslobodilačka borba naroda Jugoslavije|Narodnooslobodilačka borba]]
|čin= [[general-major]] u rezervi
|NOB=član [[Vrhovni štab NOVJ|Vrhovnog štaba NOV i POJ]]
|funkcija='''Predsednik skupštine [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|FNRJ]]'''
|mandat=[[1954]] — [[1957]].
|prethodnik=[[Milovan Đilas]]
|naslednik=[[Petar Stambolić]]
|narodni heroj=[[27. novembra]] [[1953]].
|odlikovanja=
{{{!}} style="background:transparent"
{{!}} {{Orden narodnog heroja}} {{!}}{{!}} {{Orden junaka socijalističkog rada}} {{!}}{{!}} {{Orden narodnog oslobođenja}}   
{{!}}-
{{!}} {{Orden partizanske zvezde1}} {{!}}{{!}} {{Orden zasluga za narod1}} {{!}}{{!}} {{Orden bratstva i jedinstva1}}
{{!}}-
{{!}} {{Orden za hrabrost}} {{!}}{{!}} {{Partizanska spomenica 1941.}}
{{!}}}
}}

'''Moša Pijade''' (nadimak '''Čiča Janko'''; [[Beograd]], 4. januara 1890. – [[Pariz]], 15. marta 1957.), jugoslovenski slikar, novinar i revolucionar jevrejskog porekla.

Kao politički zatvorenik, član ilegalne [[Komunistička partija Jugoslavije|KP Jugoslavije]], u Kraljevini Jugoslaviji je proveo 14 godina na robiji. U zatvoru je radio na prevodima klasika [[marksizam|marksizma]] i organizovanju "škola" za komuniste.

Tokom [[NOB|oslobodilačkog rata]] je bio u [[partizani]]ma. Učestvovao je u stvaranju odluka [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|Drugog zasedanja AVNOJ-a]] i prvog [[Ustav Federativne Narodne Republike Jugoslavije|Ustava FNRJ]]. Posle [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]] bio visoki državni i partijski funkcioner.

== Biografija ==
Rođen je [[4. 1.|4. januar]] a [[1890]]. godine u [[Beograd]]u. Posle završene osnovne škole i niže gimnazije, [[1905]]. godine, pohađao je zanatsko-umetničku Školu u Beogradu, a od [[1906]]. do [[1910]]. studirao je slikarstvo u [[Minhen]]u i [[Pariz]]u. Pored ovoga, bavio se aktivno i novinarstvom. Svoje novinarske korake započeo je [[1910]]. godine. Od [[1911]]. do [[1912]]. godine bio je sekretar udruženja novinarskih saradnika, a od [[1913]]. do [[1915]]. nastavnik crtanja u [[Ohrid]]u.

=== Rad u Komunističkoj partiji ===
Početkom [[1919]]. godine, pokrenuo je u [[Beograd]]u dnevni list "Slobodna reč". U članstvo [[Komunistička partija Jugoslavije|Komunističku partiju Jugoslavije]] primljen je [[1. 1.|1. januara]] [[1920]], i odmah zatim izabran za sekretara partijske organizacije "Dunav". Tada je počeo da sarađuje i u centralnom organu [[Komunistička partija Jugoslavije|KPJ]], "[[Radničke novine]]".

Učesnik je Drugog kongresa KPJ, održanog u [[Vukovar]]u juna [[1920]]. godine. Avgusta [[1920]]. izabran je, na listi [[Komunistička partija Jugoslavije|KPJ]], za odbornika grada Beograda. Kada je, [[1921]]. godine, [[Obznana|Zakonom o zaštiti države]] zabranjen rad KPJ i uhapšen Izvršni odbor KPJ, Moša Pijade postaje član ilegalnog Izvršnog odbora KPJ i veoma aktivno radi na stvaranju Nezavisnih radničkih sindikata, i uređuje sindikalni organ "Organizirani radnik". Ponovo pokreće "Slobodnu reč", kao nedeljni list koji je, u stvari, bio legalni organ KPJ.

Godine [[1922]]. Moša Pijade je predstavljao KPJ na Drugoj konferenciji Balkanske komunističke federacije u [[Sofija|Sofiji]]. U vreme kada je KPJ iz ilegalnosti tražila legalne forme političkog rada, Moša krajem [[1922]]. godine priprema osnivanje [[Nezavisna radnička partija Jugoslavije|Nezavisne radničke partije Jugoslavije]]. Kada je ona, [[1923]]. godine osnovana, Moša je uređivao i organ ove partije "Radnik", a kada su ga vlasti zabranile, počeo je da izdaje i uređuje list "Okovani radnik".

=== Robija ===
[[Datoteka:Moša Pijade i drugovi na robiji.jpg|thumb|Politički zatvorenik Moša Pijade sa drugovima na robiji.]]
[[File:Žandarmi tuku Mošu Pijade u logoru Bileća.jpg|thumb|Žandarmi tuku Mošu Pijade u logoru Bileća]]

Zabranom Nezavisne radničke partije, prestale su mogućnosti legalnog političkog rada KPJ, pa je Partija morala preći u još veću ilegalnost. Partija je Moši dala zadatak da organizuje ilegalnu [[Štamparija|štampariju]] [[Centralni komitet Saveza komunista Jugoslavije|CK]] [[Komunistička partija Jugoslavije|KPJ]] u Beogradu. Tu su Štampani leci i list "Komunist". Februara [[1925]]. ilegalna štamparija je otkrivena, a Moša Pijade uhapšen. Sud ga je osudio na dvadeset godina robije, koja mu je, nešto kasnije, smanjena na 12 godina. Kaznu zatvora je izdržao u [[Sremska Mitrovica|Sremskoj Mitrovici]] i [[Lepoglava|Lepoglavi]], gde je među zatvorenicima razvio raznovrsnu političku aktivnost, zbog čega je, [[1934]]. godine, osuđen na još dve godine, pa je tako izdržao 14 godina na robiji.

I pored teških zatvorskih uslova, Moša je nastavio revolucionarnu aktivnost. Njegovim izuzetnim zalaganjem, tamnice su pretvorene u škole komunista. Bio je organizator mnogih akcija političkih osuđenika protiv zatvorskog režima: demonstracija, štrajkova glađu i dr. 

[[1936]]. godine na ideju Moše Pijade u kaznioni u Sremskoj Mitrovici je organiziran Prvi festival originalnih revolucionarnih pjesama na kojem su učestvovali svi sobni kolektivi. Od većeg broja konkurenata pobijedila je slovenačka grupa sa pjesmom ''Žetelice'' (kasnije preimenovana u ''[[Nabrusimo kose]]''), posebnu nagradu žirija dobila je ''[[Mitrovčanka]]'', a istom prilikom je nastala i ''Pjesma o Matiji Gupcu''.<ref>https://www.academia.edu/7148194/USMENA_REVOLUCIONARNA_POEZIJA_KOD_JU%C5%BDNIH_SLAVENA</ref>

Od velikog je značaja prevod [[Karl Marx|Marksovog]] "[[Das Kapital|Kapitala]]" koji je na robiji, zajedno sa [[Rodoljub Čolaković|Rodoljubom Čolakovićem]], preveo Moša Pijade. Pored toga, preveo je "[[Manifest Komunističke partije|Komunistički manifest]]", "Bedu filozofije" i "Kritiku političke ekonomije". U zatvoru u Lepoglavi Moša je, [[1930]]. godine, upoznao [[Josip Broz Tito|Josipa Broza Tita]].

U aprilu [[1939]]. godine, Moša je, posle 14 godina, izašao s robije. Odmah je nastavio partijski rad u [[Beograd]]u. Januara [[1940]]. godine Pijade je ponovo uhapšen i upućen u koncentracioni logor u [[Bileća|Bileću]], u kome je ostao do aprila [[1940]]. godine. Na [[Peta zemaljska konferencija KPJ|Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ]], oktobra [[1940]]. izabran je za člana [[Centralni komitet Saveza komunista Jugoslavije|CK]] [[Komunistička partija Jugoslavije|KPJ]]. Februara [[1941]]. godine Moša je ponovo uhapšen, ali je pušten dva dana pre napada [[Treći rajh|Trećeg Rajha]] na [[Jugoslavija|Jugoslaviju]].

=== Narodnooslobodilačka borba ===
[[Datoteka:Tito and Moša Pijade 1942.jpg|thumb|300px|[[Josip Broz Tito|Tito]] i Moša Pijade u Jajcu novembra 1943. godine]]

Posle [[Aprilski rat|aprilskog rata]] i okupacije [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]], Moša je od strane [[Centralni komitet Saveza komunista Jugoslavije|CK]] [[Komunistička partija Jugoslavije|KPJ]] upućen u [[Crna Gora|Crnu Goru]], da izvrši pripreme za ustanak. Po izbijanju [[Ustanak u Crnoj Gori 1941.|Trinaestojulskog ustanka]] u Crnoj Gori, učestvuje u organizaciji ustanka, a od decembra [[1941]]. prelazi u [[Vrhovni štab NOVJ|Vrhovni štab NOPOJ-a]], u kome se kao načelnik ekonomskog odeljenja i odeljenja za pozadinske vlasti najviše bavio organizovanjem narodne vlasti i pozadine.

Kao najpoznatiji [[Jevreji u Narodnooslobodilačkoj borbi|Jevrejin u partizanima]], bio je glavna meta nacističke i [[Četnička ideologija#Antisemitizam|četničke antisemitske propagande]].

U razvoju i učvršćivanju Narodnooslobodilačkih odbora (NOO), veliku ulogu su odigrali Fočanski propisi koje je, februara [[1942]]. godine, izdao Vrhovni štab, a pripremio Moša Pijade.

Moša se izvesno vreme posvetio stvaranju [[Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije|AVNOJ]]-a, a na njegovom [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|Drugom zasedanju]] u [[Jajce|Jajcu]] najaktivnije je učestvovao u izradi svih odluka koje su bile temelj nove [[socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|socijalističke Jugoslavije]]. [[Vladimir Dedijer]] naglašava da su on i Moša Pijade napravili predlog za Tita da se od teritorija Bosanske Krajine i Hrvatske na kojima Srbi žive u većini konstituiše posebna federalna jedinica, ali je Tito odlučno odbio njihov predlog.<ref>{{harv|Екмечић|2007|p=481}}</ref> Na Drugom zasedanju izabran je za potpredsednika AVNOJ-a.

On je osnivač i prvi saradnik [[Tanjug|Telegrafske agencije nove Jugoslavije]] (Tanug), [[5. 11.|5. novembra]] [[1943]]. godine.

=== Poslijeratni period ===

Posle oslobođenja, Moša je stalno biran za poslanika Savezne narodne skupštine. Bio je i poslanik Narodne skupštine [[Socijalistička Republika Srbija|NR Srbije]], prvog i drugog saziva. Do januara [[1953]]. godine bio je u Saveznoj skupštini predsednik Ustavotvornog, a zatim Zakonodavnog odbora. Od januara [[1953]]. do do januara [[1954]]. godine bio je potpredsednik [[Savezno izvršno vijeće|Saveznog izvršnog veća]], a od [[1954]]. do [[1957]]. predsednika Savezne skupštine.

Jedan je od autora prvog [[Ustav Federativne Narodne Republike Jugoslavije|Ustava FNRJ iz 1946. godine]], Ustavnog zakona i drugih zakona koji su predstavljali pravne temlje [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|FNRJ]] i njenih ustanova. Učestvovao je i na Mirovnoj konferenciji u [[Pariz]]u.

Na Petom i Šestom kongresu KPJ, biran je u Politbiro [[Centralni komitet Saveza komunista Jugoslavije|Centralnog komiteta]] [[Komunistička partija Jugoslavije|KPJ]]. Bio je član Predsedništva Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije, Centralnog odbora [[SUBNOR|Saveza boraca]], redovni član [[Srpska akademija nauka i umetnosti|Srpske akademije nauka]], član Udruženja novinara i Udruženja likovnih umetnika. Imao je čin rezervnog [[general-major]]a [[Jugoslovenska narodna armija|JNA]].

Ostavio je za sobom oko 120 slikarskih radova (od kojih je dve trećine izgubljeno) i više stotina skica i crteža.

Umro je od srčanog udara<ref>{{harv|Petković|1995|p=100}}: "враћајући се из посете Великој Британији, умро је од срчаног удара у Паризу 1957."</ref> u [[Pariz]]u, [[15. 3.|15. marta]] [[1957]]. godine, vraćajući se u iz [[London]]a, gde je tokom važne diplomatske misije<ref>{{harv|Jovanović|1975|p=243}}: "Као такав је и умро у Паризу, кад се налазио у важној дипломатској мисији, 15 . марта 1957."</ref> predvodio jugoslovensku parlamentarnu delegaciju. Sahranjen u [[Beograd]]u, u [[Grobnica narodnih heroja na Kalemegdanu|Grobnici narodnih heroja na Kalemegdanu]], zajedno sa [[Đuro Đaković|Đurom Đakovićem]], [[Ivo Lola Ribar|Lolom Ribarom]] i [[Ivan Milutinović|Ivanom Milutinovićem]].

== Odlikovanja ==
Nosilac je [[Partizanska spomenica 1941.|Partizanske spomenice 1941.]] godine i drugih [[Ordeni i medalje SFRJ|jugoslovenskih odlikovanja]], među kojima i: 
* [[Orden narodnog heroja]] - [[27. 11.|27. novembar]] [[1953]]. godine
* [[Orden junaka socijalističkog rada]] 
* [[Orden bratstva i jedinstva]] 
* [[Orden partizanske zvijezde|Orden partizanske zvezde]] 
* [[Orden zasluge za narod]] I reda 
* [[Orden narodnog oslobođenja]] 
* [[Orden za hrabrost]]

== Reference ==
{{reference}}

== Literatura ==
* '''Narodni heroji Jugoslavije''', "Mladost" Beograd 1975. godina
* {{citation
|last=Jovanović
|first=Dragoljub
|title=Ljudi, ljudi--: medaljoni 56 umrlih savremenika
|url=https://books.google.com/books?id=F9cbAAAAMAAJ
|year=1975
|publisher=Jovanović}}
* {{citation
|last=Petković
|first=Ranko
|title=Subjektivna istorija Jugoslovenske diplomatije: 1943-1991
|url=https://books.google.com/books?id=2vgxAAAAMAAJ
|year=1995
|publisher=Službeni list SRJ}}
* {{cite book
|ref=harv
|last=Екмечић
|first=Милорад
|title=Дуго кретање између клања и орања: Историја Срба у Новом Веку 1492-1992
|url=https://books.google.com/books?id=6WotAQAAIAAJ
|year=2007
|publisher=Завод за уџбенике}}

== Vanjske veze ==
* [http://www.ulus.org.rs/Istorijat%20ULUS-a/mosa_pijade.htm Biografija Moše Pijade na sajtu Udruženju likovnih umetnika Srbije]{{Dead link|date=October 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
 
{{Drugi svjetski rat u Jugoslaviji}}
{{Narodni heroji-Beograd}}
{{Predsednici skupštine SFRJ}}

{{Lifetime|1890|1957|Pijade, Mosša}}

{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:Komunisti]]
[[Kategorija:Jugoslavenski komunisti]]
[[Kategorija:Ličnosti radničkog pokreta Jugoslavije]]
[[Kategorija:Nosioci Partizanske spomenice 1941.]]
[[Kategorija:Narodni heroji Jugoslavije]]
[[Kategorija:Jugoslavenski političari]]
[[Kategorija:Srpski političari]]
[[Kategorija:Srpski slikari]]
[[Kategorija:Srpski novinari]]
[[Kategorija:Akademici SANU]]
[[Kategorija:Jevreji u Narodnooslobodilačkoj borbi]]
[[Kategorija:Jugoslavenski Jevreji]]
[[Kategorija:Rana istorija KPJ]]
[[Kategorija:Jugoslavenski slobodni zidari]]