Izvorni kod stranice Jugosloveni u Oktobarskoj revoluciji

[[File:Vukašin Marković i Lenjin.jpg|thumb|Lenjin i saborci smotru Crvene garde na Crvenom trgu u Moskvi 1919. Na fotografiji je moguće videti i crnogorskog revolucionara, dr [[Vukašin Marković|Vukašina Markovića]]. Marković je treći s leva - brada i napoleonska poza.]]
[[Datoteka:Jugosloveni ucesnici Oktobarske revolucije.jpg|desno|mini|250p|Grupa jugoslovena učesnika Oktobarske revolucije]]

U [[Oktobarska revolucija|Velikoj oktobarskoj socijalističkoj revoluciji]] i [[Ruski građanski rat|Ruskom građanskom ratu]] učestvovalo je oko 30.000 [[Jugosloveni|Jugoslovena]], tzv. ''oktobaraca''.<ref name="vanpartijske-emigracije">[http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=86481 Ivan Očak, Jugoslavenske vanpartijske emigrantske organizacije u SSSR-u između dva rata]</ref> U toku revolucije formirana je [[Jugoslovenska komunistička grupa|Jugoslavenska komunistička grupa]] pri [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|Ruskoj komunističkoj partiji (boljševika)]].<ref>Petar Požar, ''Jugosloveni žrtve staljinskih čistki'' (str. 34), Beograd, 1989.</ref>

Učešće Jugoslovena je zabeleženo i u jurišu na Zimski dvorac, [[7. novembar|7. novembra]] [[1917]], kojim je označena pobeda [[Oktobarska revolucija|Oktobarske socijalističke revolucije]]. Potom su se oni pojavili i u mnogobrojnim odredima Crvene garde, odnosno kasnije [[Crvena armija|Crvene armije]], bilo da su formirali samostalne internacionalne [[bataljon]]e i [[odred]]e, sve do [[puk]]ova, bilo da su se borili zajedno sa pripadnicima drugih nacionalnosti. Zapaženo je i njihovo učešće na raznim frontovima borbe. Naročito ih je veliki broj bio u [[Ukrajina|Ukrajini]] i južnoj [[Rusija|Rusiji]], zatim u Povoložju, pa sve dalje, u borbama na [[Ural (planina)|Uralu]], u zapadnom [[Sibir]]u i na [[Daleki istok|Dalekom istoku]].

Takođe, postojali su i srpski bataljoni u Arhangelsku i Murmansku, koji su se na strani engleskih intervencionista borili protiv ruske revolucije.<ref name="ĆOPIĆ-NOVINAR">[http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=110559 Ivan Očak, VLADIMIR ĆOPIĆ KAO NOVINAR]</ref>

Mnogi oktobarci su se vraćali u upravo obrazovanu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca u kojoj su ideje Lenjina i oktobarske revolucije poslije 1920. godine bile zabranjene. Istaknuti oktobarci su odmah nakon povratka bili evidentirani, a istaknutiji progonjeni i hapšeni. Zbog toga su mnogi oktobarci povratnici bili primorani da se vrate natrag u SSSR i tamo nastave život kao [[Jugoslovenska politička emigracija u SSSR|politemigranti]].<ref name="povijest-emigracije">[http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=86875 Ivan Očak, Iz povijesti jugoslavenske emigracije u SSSR-u između dva rata]</ref>

== Jugosloveni u Rusiji ==
Pripadnici jugoslovenskih naroda su na razne načine dospeli u [[Rusija|Rusiju]]. Najviše je bilo ratnih zarobljenika ili onih koji su se i sami predali Rusima, ne želeći da se bore u redovima vojske [[Austrougarska|Austrougarske monarhije]]. Bilo je Jugoslovena koji su još ranije otišli na rad u Rusiju ili studirali na pojedinim [[fakultet]]ima.

Jugosloveni koji su se u to vreme našli u Rusiji razlikovali su se i po socijalnom poreklu i političkoj pripadnosti. Većinom su to bili zemljoradnici - preko 80%, ali bilo je radnika i zanatlija, a takođe i oficira i podoficira. Jedan mali deo njih, i ranije je pripadao radničkim organizacijama, kao aktivni članovi sindikata i socijaldemokratskih partija koje su u pojedinim zemljama Jugoslavije postojale već dve-tri decenije pre početka [[Prvi svetski rat|Prvog svetskog rata]]. Iz takvih sredina regrutovali su se aktivni učesnici revolucije. 

== Organizovanje Jugoslovena ==
[[Datoteka:Kustodiyev_bolshevik.JPG|desno|300p|mini|"Boljševik“]]
Prikupljanje i organizovanje [[Jugosloveni|Jugoslovena]] u [[Rusija|Rusiji]] počelo je još pre [[Oktobarska revolucija|Oktobarske revolucije]], odmah posle izbijanja februarsko-martovske revolucije. Tome je doprinela posebna okolnost što se u to vreme na tlu Rusije obrazovao tzv. "''Jugoslovenski dobrovoljački korpus''", koji je, na zahtev srpske vlade, trebalo da okupi mnogobrojne pripadnike jugoslovenskih naroda, formira ih u vojne jedinice i omogući njihovo prebacivanje na pojedine frontove, kako bi učestvovali u direktnim borbama za oslobođenje jugoslovenskih zemalja. Ovaj korpus je bio sastavljen većinom od [[Srbi|Srba]] iz krajeva koji su pripadali [[Austrougarska|Austrougarskoj]], zatim od [[Hrvati|Hrvata]] i [[Slovenci|Slovenaca]].

Jedan deo boraca [[korpus]]a, uglavnom socijalno orijentisanih, se s proleća [[1917]]. godine pobunio i izdvojio. Posle izdvajanja počeli se samostalno organizovti, povlačeći za sobom veliki deo ljudstva. Pored pojedinih rezervnih oficira, istaknutu ulogu u organizovanju Jugoslovna imali su podoficiri i borci, ranije pripadnici [[Socijalizam|socijalističkih]] partija, koji su se već u toku rata povezivali s boljševicima i sa drugim revolucionarnim grupama u Rusiji.

== Jugoslavenska komunistička grupa ==
{{main|Komunistička partija (boljševika) Srba, Hrvata i Slovenaca}}
Poslije pobjede oktobarske revolucije održan je u Moskvi, u proljeće 1918, kongres austrougarskih zarobljenika. Kongres je značajan po tome što je to prvi kongres poslije oktobarske revolucije čiji je inicijator bio sam Lenjin. U pripremi i organizaciji kongresa najviše su bili angažovani od strane Madžara [[Bela Kun]], a od strane Jugoslavena dr [[Vukašin Marković]]. Kongresu je prisustvovalo oko 500 ljudi. Na kongresu je, pored ostalih, govorio i dr Vukašin Marković. On je govorio o potrebi stvaranja organizacije austrougarskih zarobljenika koji će, kada se vrate u svoju zemlju, biti sposobni da izvrše revolucionarne zadatke po uzoru na boljševike.<ref name="Požar-Marković">Petar Požar, ''Jugosloveni žrtve staljinskih čistki'' (str. 54-60), Beograd, 1989.</ref>

Kongres je donio rezoluciju o stvaranju Federacije inostranih grupa pri RKP(b), unutar koje je formirana i Jugoslavenska komunistička grupa. Njeno su rukovodstvo sačinjavali: dr [[Vukašin Marković]], [[Dragutin Godina]], [[Ivan Ferenčak]], [[Ivan Matuzović]], [[Franjo Drobny]], [[Vladimir Ćopić]], [[Lazo Vukičević]], [[Lazo Manojlović]], [[Nikola Grulović]], [[Nikola Kovačević (revolucionar)|Nikola Kovačević]], [[Josip Sorić]], [[Dragutin Vidnjević]] i [[Milan Brkić]].<ref name="Požar-Marković"/> Mnogi od njih vratit će se poslije u Jugoslaviju i postati komunistička jezgra novog revolucionarnog pokreta u domovini. Na sjednici JKG od 3. srpnja 1918, izabran je [[Vukašin Marković]] za predsjednika. Nakon njegovog odlaska na front, 15. kolovoza 1918 se [[Vladimir Čopić]] imenuje za pomoćnika sa ovlastima da rukovodi grupom "u vrijeme odsutnosti druga Vukašina Markovića".<ref name="Požar-Marković"/>

== Jugoslavenski tisak u Rusiji ==
Rad na organizovanju Jugoslovena pretpostavljao je i veliku propagandnu i organizaciono-političku aktivnost. Osim neposrednog formiranja partijskih organizacija i stvaranja posebnih jugoslovenskih sovjetskih organa, značajnu ulogu u tome odigrali su i listovi koje su Jugosloveni pokretali u [[Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika|Sovjetskoj Rusiji]]. Javljali su se pod raznim nazivima, kao "''Jugoslavenski revolucionar''" (u [[Kijev]]u, početkom [[1918]]), "''Internacionalist''" izlazio na tri jezika - [[Nemački jezik|nemačkom]], [[Mađarski jezik|mađarskom]] i [[Srpskohrvatski jezik|srpsko-hrvatskom]], u redakciji Jugoslovena [[Jugosloveni u Oktobarskoj revoluciji#Poznatiji učesnici|Lazara Vukičevića]], u [[Volgograd|Caričinu]], [[1918]]), "''Revolucija''", a potom "''Svjetska revolucija''", za čije je pokretanje najzaslužniji [[Vukašin Marković|dr. Vukašin Marković]] (izlazio u [[Moskva|Moskvi]] [[1918]]. i [[1919]]), "''Komuna''" (u [[Irkutsk]]u, [[1920]]), "''Crveni barjak''", odnosno "''Crvena zastava''" i "''Rdeči prapor''" (u [[Taškent]]u, [[1920]]) i neki drugi. Posebna karakteristika pojedinih od ovih listova je bila u ome što su istovremeno izlazili na tri jugoslovenska jezika i sa tri naziva, kao npr. "''Crveni barjak''" ([[Hrvatski jezik|hrvatski]], [[Latinica|latinicom]]), zatim "''Crvena zastava''" ([[Srpski jezik|srpski]], [[Ćirilica|ćirilicom]]) i "''Rdeči prapor''" ([[Slovenački jezik|slovenački]]).

Ovi listovi i literatura nisu rasturani samo među jugoslovenskim radnim ljudima u Rusiji nego su često prebacivani i u domovinu, što je bilo od posebnog značaja, naročito u vreme dok se još nije stabilizovala novoformirana [[Komunistička partija Jugoslavije|Komunistička partija Jugoslavije]]. Time je ispunjavan još jedan zadatak - da se ideje internacionalizma i revolucionarno iskustvo prenese i u domovinu kako bi se pomoga razvitak revolucionarnog pokreta. 

== Povratak revolucionara u domovinu ==
{{main|Afera Diamantstein}}
U cilju širenja revolucionarnog pokreta organizovani su partijski, politički i vojni kursevi, kroz koje je prošlo blizu hiljadu Jugoslovena pre povratka u domovinu. Tih kurseva je bilo više, naročito tokom [[1920]]. i [[1921]]. godine, a kao organizatori i predavači pojedinih predmeta isticali su se [[Milan Kodrnja]], [[Pavle Gregorić|dr Pavle Gregorić]], [[Dragutin Sadura]], [[Ivan Olrom]] i drugi.

Pojedini učesnici Oktobarske revolucije su koristili svoje iskustvo u razvitak revolucionarnog pokreta u svojoj zemlji i često su zauzimali i istaknuta mesta u rukovodstvu [[Savez komunista Jugoslavije|KP Jugoslavije]]. Neki od njih su postali članovi prvog [[Centralni komitet Saveza komunista Jugoslavije|Centralnog komiteta KPJ]] ili su bili izabrani za poslanike na partijskoj listi [[1920]]. godine, kao [[Vladimir Ćopić|Vladimir Čopić]], [[Jugosloveni u Oktobarskoj revoluciji#Poznatiji učesnici|Lazar Vukičević]] i dr, a kasnije [[Nikola Grulović]]. Jedan od učesnika Oktobarske revolucije i član Jugoslovenske sekcije Komunističke partije pri [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|Ruskoj komunističkoj partiji (boljševika)]], bio je i [[Josip Broz Tito]]. Deo učesnika Oktobarske revolucije nastavio je da aktivno radi sve do uključivanja u [[Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije|Narodnooslobodilačku borbu]], boreći se za pobedu socijalističke revolucije u [[Jugoslavija|Jugoslaviji]] u periodu od [[1941]]. do [[1945]]. godine. Iako je broj tih ljudi bio relativno mali, njihovo učešće je od bilo od značaja.

== Poznatiji učesnici ==
[[Datoteka:Danilo Srdić.jpg|desno|mini|130px|[[Danilo Srdić]]]]

* '''[[Danilo Srdić]]''' ([[1896]] — [[1937]]). Rođen u Vrhovinama u [[Lika|Lici]]. Bio je u Jugoslovenskom dobrovoljačkom korpusu iz koga je istupio. U [[Dnjepar (grad)|Jekaterinoslavu]] je organizovao odred od bivših dobrovoljaca i prišao boljševicima. Iz Jekaterinoslava je došao u [[Volgograd|Caričin]] i ušao u sastav 1. jugoslovenskog komunističkog puka kao zamenik komandanta puka Save Lazića. Odlaskom Lazića u Jugoslaviju postao je komandant puka. Član Jugoslovenske komunističke grupe pri [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]] postao je decembra [[1918]]. U borbama ispoljio vojne sposobnosti i postao istaknuti sovjetski komandant. Odlikovan [[Orden Crvene zastave|ordenom Crvene zastave]]. Po završetku [[Ruski građanski rat|građanskog rata]] ostao u [[Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika|Sovjetskom Savezu]], školovao se i dostigao visoke činove u Sovjetskoj armiji. Nestao je u [[Josif Staljin|Staljinovim]] čistkama.

* '''[[Borivoje Agatonović]]''' ([[1896]] — [[1920]]), član [[Srpska socijaldemokratska partija|Srpske socijaldemokratske partije]] od [[1913]]. Odstupao sa [[Albanska golgota|srpskom vojskom kroz Albaniju]]. Prešao u [[Rumunija|Rumuniju]], prebegao u [[Rusija|Rusiju]] i u [[Odesa|Odesi]] stupio u Jugoslovenski dobrovoljački korpus. Istaknuti komandant u [[Crvena armija|Crvenoj armiji]] (borac u sovjetskom odeskom puku, instruktor Štaba Crvene armije Krimskog poluostrva, načelnik štaba crnomorskih mornara, komandant Druge kozačke streljačke brigade Desete armije, načelnik štaba te armije, komandant Prve brigade Devete streljačke divizije Prve konjičke armije na Južnom frontu, 1919). Pod njegovim rukovodstvom organizovan Internacionalni komunistički puk [[1919]]. u [[Volgograd|Caričinu]]. Prvi Jugosloven koga je sovjetska vlada odlikovala [[Orden Crvene zastave|ordenom Crvene zastave]] za hrabrost 1919. godine.

* '''[[Gustav Barabaš]]''' ([[1889]] — [[1937]]), pravnik. Rođen u [[Velika Gorica|Velikoj Gorici]]. Istaknuti komandant [[Crvena armija|Crvene armije]]. Član Jugoslovenske komunističke grupe od maja [[1918]]. godine. Načelnik štaba Druge sovjetske divizije početkom [[1919]]. godine. Načelnik štaba Četvrte crvene armije. Do [[1923]]. bio na važnim dužnostima u Crvenoj armiji, zatim obavljao odgovorne poslove u Agenciji [[ITAR-TASS|TASS]]. Nestao u [[Josif Staljin|Staljinovim]] čistkama.

* '''[[Dragutin Vidnjević]]''' ([[1891]] — [[1924]]), tipografski radnik. Rođen u [[Zagreb]]u. Član Jugoslovenske komunističke grupe pri [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]] od polovine [[1918]]. Od septembra [[1919]]. delegat Grupe u Izvršnom komitetu Federacije inostranih grupa. Radio je na izdavanju propagandnog materijala. Krajem [[1920]]. izabran je u Prezidijum Centralnog jugoslovenskog biroa u Moskvi. Umro od tuberkuloze u [[Moskva|Moskvi]].

[[Datoteka:Lazar Vukičević.JPG|desno|mini|130px|Lazar Vukičević]]

* '''[[Lazar Vukičević]]''' ([[1887]] — [[1941]]), tipograf, novinar i knjižar. Rođen u [[Sombor]]u. Pre [[Prvi svetski rat|Prvog svetskog rata]] urednik socijaldemokratskog lista „Sloboda“ u [[Novi Sad|Novom Sadu]]. U [[Rusija|Rusiji]] je od [[1914]]; polovinom [[1918]]. u [[Volgograd|Caričinu]] izdaje revolucionarni list „Internacionalist“. Septembra [[1918]]. postaje urednik „Svjetske revolucije“ i predsjednik Jugoslovenske komunističke grupe. Predsednik [[Centralni komitet|Centralnog komiteta]] Komunističke partije Srba, Hrvata i Slovenaca. U januaru [[1919]]. dolazi u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]]. Na [[Kongresi KPJ-SKJ|Kongresu]] ujedinjenja izabran je u [[Centralni komitet Saveza komunista Jugoslavije|Centralno partijsko veće]]. Učesnik u [[Mađarska Sovjetska Republika|Mađarskoj revoluciji 1919.]] Ubijen u [[Jajinci]]ma od [[Gestapo]]a [[1941]]. godine.

* '''[[Dimitrije Georgijević]]''' ([[1884]] — [[1959]]), radnik. Rođen u [[Kovin]]u. Jedan od organizatora istupanja iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. U Prvom jugoslovenskom komunističkom puku bio je komandir mitraljeske čete. Član [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]] postao je septembra [[1919]]. Početkom [[1920]]. radio je kao komunistički agitator u [[Omsk]]u, krajem [[1920]]. i početkom [[1921]]. u Jugoslovenskom sovjetu u [[Moskva|Moskvi]]. Učesnik u [[Španski građanski rat|španskom građanskom ratu]]. Godine [[1944]]. došao je sa [[Crvena armija|Crvenom armijom]] u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]]. Posle oslobođenja bio [[general-potpukovnik]] [[Jugoslovenska narodna armija|JNA]].

* '''[[Mihailo Grbanov]]''' ([[1893]] — [[1920]]), tipografski radnik. Rođen u [[Pančevo|Pančevu]]. Od [[1915]]. član [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|Ruske socijaldemokratske radničke partije]]. Borac Prvog Jugoslovenskog komunističkog puka. Kao komunistički agitator i organizator radio je u [[Volgograd|Caričinu]], [[Murmansk]]u, [[Samara|Samari]] i [[Čeljabinsk]]u. Poginuo je tokom [[Ruski građanski rat|građanskog rata]], septembra [[1920]], u sukobu sa kontrarevolucionarima oko Čeljabinska.

* '''[[Nikola Grulović]]''' ([[1888]] — [[1959]]), obućarski radnik. Član Socijaldemokratske stranke od [[1910]]. godine. Počekom [[Prvi svetski rat|Prvog svetskog rata]] mobilisan u [[Austrougarska|Austrougarsku]] vojsku i upućen na Istočni front. Bio je komandant Trećeg jugoslovenskog odreda i politički komesar Jugoslovenskog revolucionarnog puka [[Crvena armija|Crvene armije]]. Godine [[1919]]. se vratio u Jugoslaviju i učestvovao u revolucionarnom pokretu. Učesnik [[Narodnooslobodilačka borba naroda Jugoslavije|NOB]]-a. Nosilac [[Partizanska spomenica 1941.|Partizanske spomenice 1941]].

* '''[[Franjo Drobni]]'''. Rođen u [[Osijek]]u [[1889]], član Socijaldemokratske stranke. Učesnik na Kongresu socijaldemokrata internacionalista [[1918]]. u Moskvi. Istaknuti član Jugoslovenske komunističke grupe pri [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]] u [[Moskva|Moskvi]]. Predstavnik Grupe u Federaciji inostranih grupa. Kao član Centralnog komiteta Komunističke partije Srba, Hrvata i Slovenaca upućen na partijski rad u Jugoslaviju (decembra 1918). Učestvuje u pokretu vršeći najviše kurirske dužnosti. Živio kao penzioner u [[Okučani]]ma. Odlukom Prezidijuma [[Vrhovni sovjet Sovjetskog Saveza|Vrhovnog sovjeta SSSR]] odlikovan [[Orden Lenjina|ordenom Lenjina]] [[1967]]. godine.

* '''[[Aleksa Dundić]]''' ([[1896]] — [[1920]]), heroj oktobarske revolucije i građanskog rata. Verovatno je bio u Jugoslovenskom dobrovoljačkom korpusu, iz koga je istupio. Komandant konjičkog eskadrona u Prvom jugoslovenskom komunističkom puku. Komandir pri štabu Prve konjičke armije pod komandom [[Semjon Buđoni|Semojna Buđonija]]. Borio se pod [[Harkov]]om, [[Volgograd|Caričinom]], [[Voronjež]]om, [[Rostov]]om, na severnom [[Kavkaske planine|Kavkazu]]. Poginuo na Poljskom frontu kod Rovna jula [[1920]]. godine. Dundićevo ime upisano je na zid [[Kremlj]]a u [[Moskva|Moskvi]] pored drugih heroja revolucije i građanskog rata, a u [[Rovni|Rovnu]] se nalazi spomen-muzej posvećen Dundiću.

* '''[[Milan Kodrnja]]''' ([[1893]] — [[1946]]). Rođen u [[Zagreb]]u. Član [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]] od aprila [[1918]]. U leto [[1919]]. sekretar Jugoslovenske grupe pri [[KP Ukrajine]] u [[Kijev]]u. Početkom [[1920]]. izabran je u Komitet Jugoslovenske grupe pri RKP(b) u [[Moskva|Moskvi]], a kasnije u Prezidijum Centralnog jugoslovenskog biroa pri CK RKP(b). Veoma aktivno je radio u vojnoj komisiji Federacije inostranih grupa. Jula [[1921]]. isključen je iz RKP(b). U [[Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika|Sovjetskom Savezu]] je ostao do kraja [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]], kad je došao u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]]. Umro je [[1946]]. u Zagrebu.

* '''[[Nikola Kovačević (revolucionar)|Nikola Kovačević]]''' ([[1894]] — [[1979]]), sarački radnik. Rođen u [[Derventa|Derventi]] [[1894]]. godine. Član Socijaldemokratske stranke Bosne i Hercegovine. Jedan od vođa istupanja iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. Bio sekretar Jugoslovenskog revolucionarnog saveza u [[Kijev]]u; član Jugoslovenske grupe pri [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]]. U novembru [[1918]]. upućen u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]] kao sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Srba, Hrvata i Slovenaca. Jedan od organizatora [[Komunistički savez Pelagić|komunističke grupe „Pelagić“]]. Komunistički poslanik. Hapšen i proganjan. Učesnik u [[Španski građanski rat|Španskom građanskom ratu]].

* '''[[Filip Kumbatović]]''' ([[1885]] — [[1967]]). Rođen u Omišlju na [[Krk (ostrvo)|Krku]]. Iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije istupio zajedno sa Gustavom Barabašem. Augusta [[1918]]. borio se u odredu [[Crvena armija|Crvene armije]] oko [[Kaspijsko jezero|Kaspijskog jezera]]. Kasnije je postao komandant Internacionalnog bataljona u Balašovu. Član Jugoslovenske komunističke grupe pri [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]] postao je maja [[1918]]. Tokom [[1919]]. radio je u [[Kijev]]u kao partijski radnik. Vratio se u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]] krajem 1919. godine

* '''[[Sava Lazić]]''' ([[1892]] — [[1943]]). Rođen u selu [[Lalić]]u u [[Bačka|Bačkoj]]. Jedan od vođa istupanja iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. Sa Božom Bugarskim i Jovanom Šipošem učestvovao u ustanku [[kijev]]skih radnika, februara [[1918]]. godine. Organizovao manji jugoslovenski odred Crvene garde s kojim je stupio u sastav Prvog Jugoslovenskog komunističkog puka. Izabran je za komandanta puka. Krajem [[1918]]. upućen je na partijski rad u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]]. Poginuo u [[Narodnooslobodilačka borba naroda Jugoslavije|Narodnooslobodilačkoj borbi]] [[1943]]. godine.

* '''[[Stanislav Lapajne]]''' ([[1893]] — [[1945]]), pravnik. Rođen u [[Slovenija|Sloveniji]]. Istupio iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. Stupio u [[Crvena armija|Crvenu armiju]] i postao član [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]]. U toku [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]] hapšen od [[Nemci|Nemaca]] i odveden u logor [[Logor Dahau|Dahau]], gde je i umro.

* '''[[Lazar Manojlović (komunista)|Lazar Manojlović]]''' ([[1885]] — [[1921]]). Rođen u [[Novi Sad|Novom Sadu]]. Učesnik u [[Radnički pokret|radničkom pokretu]] od [[1901]]. godine. Jedan od organizatora istupanja iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. Vojnik Prvog jugoslovenskog komunističkog puka, u kome je zajedno sa [[Nikola Grulović|Nikolom Grulovićem]] osnovao partijsku organizaciju. U januaru [[1919]]. upućen je u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]] na partijski rad. Pomagao je [[Spasoje Stejić Baćo|Spasoju Stejiću]] u organizovanju atentata na kralja [[Aleksandar I Karađorđević|Aleksandra]]. Hapšen, proganjan i ubijen od policije [[1921]]. godine.

* '''[[Vilok Marion]]''' ([[1883]] — [[1920]]), inženjer. Rođen u Jaski u [[Hrvatska|Hrvatskoj]]. U Jugoslovenskoj dobrovoljačkoj diviziji bio u činu [[kapetan]]a. Zbog neslaganja sa srpskim oficirima prognan u [[Sibir]]. U [[Irkutsk]]u organizovao Jugoslovensku komunističku grupu i pokrenuo list „Komuna“. Učestvovao u organizovanju internacionalne brigade u Irkutsku, u kojoj je postao načelnik štaba. Umro je od tifusa marta [[1920]]. u Irkutsku.

* '''[[Vukašin Marković|dr. Vukašin Marković]]''' ([[1874]] — [[1944]]), lekar. Član [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|Ruske socijaldemokratske radničke partije]] od [[1903]]. Učesnik u revoluciji [[1905]]. godine. Organizator Jugoslovenske komunističke grupe u [[Moskva|Moskvi]] i urednik lista „Revolucija“ i „Svjetska revolucija“. Polovinom [[1918]]. učestvovao u borbama u [[Kazanj]]u. Krajem 1918. došao u sukob sa članovima Komiteta Jugoslovenske grupe u Moskvi i bio isključen iz Grupe. Početkom [[1921]]. došao u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]], propagirao [[komunizam]] u [[Crna Gora|Crnoj Gori]] i digao ustanak. Uhapšen je, ali je pobegao iz zatvora i vratio se u [[Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika|Sovjetski Savez]]. Umro je [[1944]]. godine.

* '''[[Ivan Matuzović]]''' ([[1886]] — [[1938]]), pekarski radnik. Rođen u [[Bosna|Bosni]],tacnije u Bosanskom Samcu. Član Jugoslovenske komunističke grupe pri [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]] u [[Moskva|Moskvi]]. Kao komunistički agitator radio je u [[Murmansk]]u i [[Kazanj]]u. Predstavnik Jugoslovenske grupe u vojnoj komisiji pri Federaciji inostranih grupa. Član Centralnog komiteta Komunističke partije Srba, Hrvata i Slovenaca, izabran [[1918]]. Učesnik u [[Mađarska Sovjetska Republika|Mađarskoj revoluciji]], komandant crvenoarmejskog bataljona i bliski saradnik [[Bela Kun|Bele Kuna]]. Između dva rata živio u [[Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika|Sovjetskom Savezu]], gdje je umro kao žrtva Staljinovih čistki.

* '''[[Ilija Milkić]]''' ([[1884]] — [[1968]]) je bio jedan od najpoznatijih partijskih organizatora u vreme Revolucije i Građanskog rata, koji je još u [[Švajcarska|Švajcarskoj]], za vreme [[Prvi svetski rat|Prvog svetskog rata]], sarađivao sa boljševicima. Dolaskom u [[Rusija|Rusiju]] uzeo je istaknuto mesto među Jugoslovenima da bi, nešto kasnije, u doba stvaranja [[Kominterna|Treće internacionale]], postao i predstavnik jugoslovenskih komunista u toj organizaciji.

* '''[[Spasoje Stejić Baćo|Spasoje Stejić]]''' ([[1904]] — [[1943]]). Bio je u Jugoslovenskom dobrovoljačkom korpusu. Tokom [[1918]]. boravio je u [[Samara|Samari]], jedno vreme kao ilegalni partijski radnik. U decembru [[1918]]. upućen u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]] na partijski rad. Izvršio atentat na kralja [[Aleksandar I Karađorđević|Aleksandra]] ([[1921]]), zbog čega je osuđen na doživotnu robiju. Iz zatvora je pobegao [[1941]]. i stupio u [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|partizane]]. Poginuo je [[1943]]. godine [[Bitka na Sutjesci|na Sutjesci]].

[[Datoteka:Vladimir Ćopić.jpg|desno|mini|130px|[[Vladimir Ćopić]]]]

* '''[[Vladimir Ćopić]]''', (1891—1939). Rođen u [[Senj]]u. Oficir u Prvoj srpskoj dobrovoljačkoj diviziji. Polovinom [[1918]]. godine postao sekretar Jugoslovenske komunističke grupe pri [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]] u [[Moskva|Moskvi]]. Novembra [[1918]]. postao potpredsednik Centralnog komiteta Komunističke partije Srba, Hrvata i Slovenaca u [[Rusija|Rusiji]]. Krajem [[1918]]. vratio se u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]] sa grupom komunista. Na [[Prvi osnivački kongres SRPJ(k)|Kongresu ujedinjenja]] [[1919]]. izabran za tehničkog sekretara, a [[1920]]. u [[Vukovar]]u za organizacionog sekretara [[Savez komunista Jugoslavije|KPJ]]. Komunistički poslanik. Hapšen i proganjan. Od [[1930]]. radio kao instruktor Kominterne u [[Komunistička partija Čehoslovačke|KP Čehoslovačke]], a od [[1934]]. predstavnik KPJ u [[Kominterna|Kominterni]]. Borio se u [[Španija|Španiji]] [[1936]], gde je bio komandant 15. internacionalne brigade "[[Abraham Linkoln|Linkoln]]". Streljan u [[Josif Staljin|Staljinovim]] čistkama.

* '''[[Stojko Ratkov]]'''. Rođen [[1895]]. u [[Čurug]]u. Istupio iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. Organizator jugoslovenskog odreda Crvene garde u Poltavi. Član [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]] od [[1918]]. Kao komunistički agitator radio je u [[Samara|Samari]], a u proleće [[1919]]. u [[Odesa|Odesi]]. U Odesi su ga uhapsili kontrarevolucionari i poveli na streljanje, ali je on pobegao. Vratio se u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]] polovinom [[1919]]. Učestvovao je u [[Narodnooslobodilačka borba naroda Jugoslavije|Narodnooslobodilačkom ratu]]. Nosilac je [[Partizanska spomenica 1941.|Partizanske spomenice 1941]]. Živio u Čurugu. Odlukom Prezidijuma [[Vrhovni sovjet Sovjetskog Saveza|Vrhovnog sovjeta SSSR]] odlikovan [[Orden Lenjina|ordenom Lenjina]] ([[1967]]) povodom 50-godišnjice oktobarske revolucije.

* '''[[Maksim Čanak]]''' ([[1886]] — [[1918]]), pekarski radnik. Rođen [[1886]]. u [[Zrmanja|Zrmanji]] u [[Lika|Lici]]. Bio narednik u Jugoslovenskoj dobrovoljačkoj diviziji i jedan od vođa istupanja vojnika iz te divizije. Bio je predsednik Jugoslovenskog revolucionarnog saveza u [[Kijev]]u ([[1917]]). Početkom [[1918]]. organizator jugoslovenskih odreda [[Crvena armija|Crvene armije]]. Sa jednim takvim odredom branio prilaze Jekaterinoslavu (danas [[Dnjepar (grad)|Dnjepar]]) i poginuo aprila [[1918]]. godine.

* '''[[Uroš Čonkić]]''' ([[1882]] — [[1918]]), krojački radnik. Rođen u selu [[Botoš]] u [[Vojvodina|Vojvodini]]. Jedan od pokretača istupanja iz Prve srpske dobrovoljačke divizije. Učestvovao u borbama u [[Ukrajina|Ukrajini]]. Kao član, kasnije i sekretar, Jugoslovenske komunističke grupe radio u [[Samara|Samari]] sve do dolaska „belih“ [[Česi|Čeha]], kada prelazi u ilegalnost. Izdat je Česima u Samari, koji su ga streljali [[1918]]. godine.

* '''[[Emil Čop]]''' ([[1894]] — [[1967]]). Rođen u [[Senj]]u u [[Hrvatska|Hrvatskoj]]. Istupio iz Prve srpske dobrovoljačke divizije. Sa Jovanom Šipošem organizovao u [[Kijev]]u manji odred Crvene garde ([[1918]]). Na molbu ukrajinske sovjetske vlade ovaj odred je evakuisao vrednosti Državne banke iz [[Kijev]]a u [[Samara|Samaru]] i [[Moskva|Moskvu]]. Kasnije je sa Stojkom Ratkovom organizovao Internacionalni puk u Samari ([[1918]]) čiji je bio komandant. Borio se na petrogradskom frontu kao komandant 11. puka ([[1919]]). Kao član Jugoslovenske komunističke grupe pri [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|RKP(b)]] krajem [[1919]]. i početkom [[1920]]. radio je kao partijski radnik u Čeljabinsku.

* '''[[Jovan Šipoš]],''' lakirerski radnik. Rođen u [[Sombor]]u [[1891]]. godine. Jedan od organizatora istupanja iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. Učesnik u ustanku kijevskih radnika februara [[1918]]. Iz [[Kijev]]a je prešao u [[Volgograd|Caričin]] i sa manjim odredom, ušao u sastav Prvog jugoslovenskog komunističkog puka (zajedno sa [[Nikola Grulović|Nikolom Grulovićem]]). U puku je bio sekretar partijske organizacije. U decembru [[1918]]. došao je u [[Jugoslavija|Jugoslaviju]]. Bio je član [[Komunistički savez Pelagić|revolucionarne grupe „Pelagić"]].

== Priznanja ==

[[Danilo Srdić]] je bio nosilac najvišeg sovjetskog odlikovanja [[Orden Crvene zastave|Ordena Crvene zastave]].

Povodom proslave 50-godišnjice [[Oktobarska revolucija|Velike oktobarske socijalističke revolucije]], [[1967]]. godine, odlukom Prezidijuma [[Vrhovni covjet SSSR|Vrhovnog svojeta SSSR]] [[Orden Lenjina|Ordenom Lenjina]] su odlikovani: Ratko Stojkov, Stevan Despotović, Stjepan Fajerman i Franjo Drobni tada jedini živi učesnici Revolucije iz Jugoslavije.

== Povezano ==
* [[Jugoslovenska komunistička grupa]]
* [[Jugoslovenska politička emigracija u SSSR]]
* [[Stari boljševici]]

== Izvori ==
{{Izvori|2}}

== Literatura ==
* [[Nikola Grulović]], „Jugosloveni u ratu i oktobarskoj revoluciji“, Beograd 1965. godina

== Vanjske veze ==
* [http://www.historiografija.hr/hz/1974/HZ_27-28_2_OCAK.pdf Ivan Očak, Povratnici iz Sovjetske Rusije u borbi za stvaranje ilegalnih komunističkih organizacija uoči Prvog kongresa SRPJ(k)]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=87144 Ivan Očak, Dva enciklopedijska izdanja u SSSR-u posvećena Oktobarskoj revoluciji i građanskom ratu – o Jugoslavenima]
* [http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=86944 Ivan Očak, Jugoslavenski sudionici Oktobarske revolucije u borbi protiv fašizma (1936-1945)]
* [http://hrcak.srce.hr/file/201386 Ivan Očak, Emil Čop, sudionik Oktobarske revolucije i borbe za sovjetsku vlast]

[[Kategorija:Jugosloveni u Oktobarskoj revoluciji| ]]
[[Kategorija:Biografije, Jugoslavija|Oktobarska revolucija]]
[[Kategorija:Radnički pokret Jugoslavije]]
[[Kategorija:Ruski građanski rat]]
[[Kategorija:Ruska revolucija]]
[[Kategorija:Jugoslavensko-sovjetski odnosi]]
[[Kategorija:Afera Diamantstein]]
[[Kategorija:Jugoslovenska politička emigracija u SSSR]]