Izvorni kod stranice Johanan Krstitelj

{{dz}}
[[Datoteka:John the Baptist (15th c., Rublev museum) detail.jpg|190px|right|thumb|Pravoslavna [[ikona]] sv. Jovana Krstitelja]]

'''Johanan kupač'''<ref>[http://www.cps.org.rs/h_matej.pdf Prvi prevod Jevandjelja po Mateju sa hebrejskog jezika]</ref> ([[jevrejski jezici|hebrejski]]: יוחנן המטביל, ''Yohanan Ha'Matbil''), poznat kao '''Ivan'''/'''Jovan Krstitelj''' ({{jez-stsl|Іѡаннь Крьститель}}) je bio [[Jevreji|jevrejski]] [[askeza|asketski]] propovednik iz [[1. vijek]]a koji je vršio [[krštenje|obredna kupanja]] na [[jordan (rijeka)|reci Jordan]].

Johanan kupač je pozivao ljude na pokajanje i okretanje [[Bog]]u. Bio je važna religijska ličnost [[1. vijek|1. veka]], čiji je pokret verovatno bio masovniji od [[Isus]]ovog.<ref name = "ActJJohn">[[Robert W. Funk|Funk, Robert W.]] and the [[Jesus Seminar]]. ''The acts of Jesus: the search for the authentic deeds of Jesus.'' HarperSanFrancisco. 1998. John the Baptist cameo. p. 268</ref> Najpoznatiji je po tome što je [[krštenje Isusa|krstio Isusa]], koji je prihvatio njegovu poruku.<ref name="Enciklopedija živih religija"/> Neki suštinski elementi Jovanovog pokreta, kao [[post]] i [[krštenje]], su verovatno ušli u [[rano hrišćanstvo]] pod uticajem Jovanovih učenika.<ref name="ActJJohn"/>

U [[hrišćanstvo|kršćanstvu]] se štuje kao svetac, pustinjak i [[mučenik]], prethodnik [[Isus]]ov. U [[islam]]skoj tradiciji je poznat kao prorok '''Jahja ibn Zakarija''' (arapski: يحيى بن زكريا‎ ''Yaḥyā ibn Zakarīyā''), Jahja sin Zaharije. [[Mandejci]] ukazuju Jahji najviše poštovanje smatrajući ga jedinim istinskim [[mesija|mesijom]] ([[hristos|hristom]]), zbog čega su poznati kao hrišćani svetog Jovana.

== Izvori ==
Postoji nekoliko vrsta izvora za biografiju Johanana:
* istorijski spisi ([[Josip Flavije|Josif Flavije]], [[Jevrejske starine]] i staroslovenski prevod Flafija koji sadrži fragmente nepoznate zapadnom prevodu)
* hrišćanski spisi (kanonska i nekanonska [[evanđelje|jevanđelja]], kao i drugi spisi ranih hrišćana)
* mandejski spisi ([[Ginza Rba]] i druge knjige u kojima je Jahja centralna ličnost)
* islamski spisi ([[Kuran]] govori o proroku Jahji)
Istoričari, po pravilu, starije izvore smatraju pouzdanijima.

== Pozadina ==
{{main|Istorijska pozadina Novog zaveta}}

Delimično [[helenizam|helenizovana]] jevrejska teritorija je bila pod vlašću rimskog carstva, ali među Jevrejima je postojala jaka nada povratka nezavisnosti. Iako je period Ivanovog života uglavnom bio miran (posebno između [[7]]. i [[26]]. godine<ref>[[John P. Meier]]'s [[John P. Meier#A Marginal Jew|''A Marginal Jew'']], v. 1, ch. 11; also H.H. Ben-Sasson, ''A History of the Jewish People'', Harvard University Press, 1976, {{ISBN|0-674-39731-2}}, page 251: "But after the first agitation (which occurred in the wake of the [[Census of Quirinius|first Roman census]]) had faded out, we no longer hear of bloodshed in Judea until the days of Pilate."</ref>), postojala je stalna mogućnost izbijanja [[pobuna]], nereda i nasilnog otpora (vidi o [[zeloti|zilotima]]). [[Herod Veliki]], Idumejac koga je [[rimski Senat|rimski senat]] postavio za kralja [[Edom|Idumeje]], [[Galileja|Galileje]], [[Judeja|Judeje]] i [[Samarija|Samarije]], je vladao od 37 do [[4. pne.|4 pre Hrista]].<ref name="ReferenceB">"Herod family." Cross, F. L., ed. The Oxford dictionary of the Christian church. New York: Oxford University Press. 2005</ref> Nakon njegove smrti, [[Antički Rim|Rimljani]] su podelili kraljevstvo između njegovih sinova, te je [[Herod Antipa]] vladao Galilejom ali ne i Judejom, koja je postala zasebna provincija.<ref name="ReferenceB"/> Ivanova postojbina je bila [[Judeja]], južno od [[Samarija|Samarije]] i Galileje.

U [[judaizam|judaističkoj]] religiji Ivanovog vremena je postojalo nekoliko pravaca. [[Fariseji]] su bili značajna stranka, i verovali su u [[vaskrsenje]] mrtvih, [[božanska pravda|božansku pravdu]] u sledećem životu, [[anđeo|anđele]], [[Slobodna volja|ljudsku slobodu]] i [[božije proviđenje]].<ref>"Pharisees." Cross, F. L., ed. The Oxford dictionary of the Christian church. New York: Oxford University Press. 2005</ref> [[Saduceji|Sadukeji]] su bili konzervativniji, držali su vlast u [[Jeruzalemski Hram|Hramu]] i nisu verovali u vaskrsenje i večnost duše. [[Eseni]] su bili [[askeza|asketska]] zajednica koja je očekivala skoru [[apokalipsa|apokalipsu]]. Neki naučnici smatraju da je Jovan bio pod uticajem [[eseni|esena]], koji su upražnjavali obredne rituale čvrsto povezane sa krštenjem,<ref>[[Stephen L Harris|Harris, Stephen L.]] (1985) ''Understanding the Bible''. Palo Alto: Mayfield; p. 382</ref> iako za to nema direktnih dokaza.<ref name=nbd>{{nbd|title=John the Baptist}}</ref>

== Život ==
Većinu informacija o Ivanu Krstitelju dobijamo iz [[evanđelje|evanđelja]], a njegova osoba do danas je ostala tajnovita i ne do kraja razjašnjena.

=== Rođenje i mladost ===
Jovanov otac je bio [[judaizam|judejski]] [[svećenik|sveštenik]] [[Zaharija]], od plemena [[Aron]]a.<ref name="Bernhard Pick 1908">{{cite books| author=Bernhard Pick| title=Paralipomena: Remains of Gospels and Sayings of Christ| pages=14–18| publisher=Bibliolife (republished)| year=2009| isbn=978-1113448040}}</ref> Prema hrišćanskom predanju, Jovan je rođen pola godine pre Isusa (gregorijanski: 24. jun / julijanski: 7. jul), što se slavi kao [[Ivanjdan|Ivandan]].<ref name="Velimirović">[[Nikolaj Velimirović]], [[Ohridski prolog]]</ref>

Prema [[Novi zavjet|Novom zavjetu]], njegovi roditelji, [[Zaharija]] i [[Elizabeta]], dugo nisu mogli imati djece i kada im se rodio sin, zavladala je velika radost. Održana je posebna [[svečanost]], na kojoj mu je trebalo nadjenuti ime. Okupili su se prijatelji i rođaci, koji su došli izdaleka. Htjeli su da se zove Zaharija po ocu, ali s tim se nije složila Elizabeta. Rekla je da će se zvati ''Johanan'' što znači „[[Jahve]] je milostiv“. Prijatelji i rođaci su pitali Zahariju, za mišljenje. Prema predanju, budući da Zaharija dotad nije mogao govoriti, tada mu se vratio glas i on se složio s time da se zove Johanan. Počeo je zahvaljivati Bogu i slaviti ga zbog njegove dobrote: "I ti ćeš biti poseban. Ići ćeš pred Božjim izabranikom. Nosit ćeš poruku Božje ljubavi i oproštanja njegovu narodu."

Svoje detinstvo i ranu mladost Jovan je proveo u pobožnom domu svojih roditelja.<ref name="Velimirović"/>

=== Propovedanje ===
[[Datoteka:Brooklyn Museum - Saint John the Baptist and the Pharisees (Saint Jean-Baptiste et les pharisiens) - James Tissot - overall.jpg|thumb|190px|Ivanova propoved]]
{{izdvojeni citat|'''Pokajte se, jer blizu je carstvo nebesko.'''.<ref>[[Evanđelje po Mateju|Jevanđelje po Mateju]] 3:2</ref>|Jovanova izreka iz [[Evanđelje|Jevanđelja]]}}
Ivan je otišao od kuće, da bi živeo u judejskoj [[pustinja|pustinji]] blizu [[rijeka|rijeke]] [[Jordan (rijeka)|Jordana]], gde je [[post]]io i provodio vreme u [[molitva|molitvi]].<ref name="Velimirović"/> Jeo je pustinjsku hranu - divlji [[med]] i [[bilje]]<ref>[http://www.svetosavlje.org/biblioteka/Svetopismo/NoviZavet/Lat_NoviZavet01.htm Jevanđelje po Mateju, 3:4] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111010192951/http://www.svetosavlje.org/biblioteka/Svetopismo/NoviZavet/Lat_NoviZavet01.htm |date=2011-10-10 }} (prevod SPC)</ref> (ili [[skakavci|skakavce]]<ref>{{Cite web |title=Matej 3. poglavlje |url=http://adventisti.info/biblija/glava.php?gid=933&prijevod=sve |access-date=2011-03-19 |archive-date=2020-07-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200720183554/http://adventisti.info/biblija/glava.php?gid=933&prijevod=sve |dead-url=yes }}</ref>, zavisno od prevoda). [[Ebionitsko evanđelje|Evanđelje po Ebionitima]] prikazuje Jovana kao [[vegetarijanstvo|vegetarijanca]],<ref name="Verheyden">J Verheyden, ''Epiphanius on the Ebionites'', in ''The image of the Judaeo-Christians in ancient Jewish and Christian literature'', eds Peter J. Tomson, Doris Lambers-Petry, {{ISBN|3-16-148094-5}}, pp. 188 "The vegetarianism of John the Baptist and of Jesus is an important issue too in the Ebionite interpretation of the Christian life. "</ref><ref name="Eisenman 1997 JohnTB as veggie">Eisenman (1997), pp. 240 "''John (unlike Jesus) was both a ‘Rechabite’ or ‘Nazarite’ and vegetarian''", 264 "''John would have been one of those wilderness-dwelling, vegetable-eating persons''", 326 "''They [the Nazerini] ate nothing but wild fruit milk and honey - probably the same food that John the Baptist also ate.''", 367 "''We have already seen how in some traditions "carobs" were said to have been the true composition of John's food.''", 403 "''his [John's] diet was stems, roots and fruits. Like James and the other Nazirites/Rechabites, he is presented as a vegetarian ..''", cf 295, 300, 331-2,.</ref> a tako ga prikazuje i [[Slovenski Josif Flavije|staroslovenski prevod Josifa Flavija]].<ref name="Tabor 2006 references to JohnTB in Gospel of the Ebionites and Slavonic Josephus">Tabor (2006) p.134 and footnotes p.335</ref><ref>[http://www.sacred-texts.com/chr/gno/gjb/gjb-3.htm The Slavonic Josephus' Account of the Baptist and Jesus]</ref> Isus ga opisuje kao čoveka koji "niti jede niti pije".<ref>Evanđelje po Mateju, 11:18.</ref> U jevanđeljima je opisan kako nosi odijelo od [[devine]] dlake opasano kožnim pojasom, a slično je opisan i kod Flavija. On je držao [[apokalipsa|apokaliptične]] propovedi očekujući skoro božansko oslobođenje domovine od Rimljana.<ref name="Enciklopedija živih religija"/>

{{izdvojeni citat|U to vreme čovek dođe među Jevreje u čudnoj odeći; jer stavljao je krzno na telo svuda gde mu nije bilo pokriveno kosom; zaista da pogledate bio je kao divlji čovek.
On dođe Jevrejima i pozva ih u slobodu, govoreći: "Bog me je poslao, da vam pokažem put Zakona, kojim ćete se osloboditi mnogih nosilaca vlasti. I nijedan smrtnik neće vama vladati, samo najvišnji koji me je poslao." A kada su ljudi ovo čuli, bili su radosni. I krenu za njim sva Judeja, koja leži u oblasti oko Jerusalima.<ref name="Slavonic Josephus">[http://www.gnosis.org/library/grs-mead/gnostic_john_baptist/gjb-3.htm The Slavonic Josephus' account of the Baptist and Jesus]</ref>|[[Slovenski Josif Flavije|Slovenski fragmenti Josifa Flavija]]}}

[[Datoteka:Jordan River Bushy.jpg|thumb|190px|[[Jordan (rijeka)|Reka Jordan]]]]
On je išao po okolini [[Jordan (rijeka)|Jordana]] propovijedajući blizinu [[božje kraljevstvo|kraljevstva Božjeg]] i pozivao svoje sunarodnjake na [[obraćenje]], a mnogi su se kajali za svoje grijehe i tražili da ih Ivan krsti. On je probudio narodni pokret. Gornja klasa, bez obzira na svoje uvjerenje, nije htjela da ima s njim nikakve veze. Njegovi najpažljiviji slušaoci potjecali su iz redova prezrenih masa.<ref>Usp. M. Dibelius, ''Die urchristliehe Vberlieferung von Johannes dem Taufer'', Stuttgart, [[1911]].</ref> On je propovijedao da su carstvo nebesko i dan strašnog suda blizu, donoseći oslobođenje dobrima i uništenje zlima, i nalagao je pročišćenje [[duša|duše]] kao pripremu za bliski [[sudnji dan|božji sud]].<ref name="Kembridž">Kembridžova ilustrovana istorija religije (str. 232-236), Stylos, Novi Sad, 2006. {{ISBN|86-7473-281-X}}</ref> Govorio je da je oprost greha tu za one koji se okrenu Bogu.

{{izdvojeni citat|'''Oprost greha je tu za čoveka čije oči čekaju na Oca i čija je misao je usmerena na život i čiji um ne odluta od znanja o životu'''.<ref>[http://www.gnosis.org/library/ginzarba.htm#Prayer%20of%20Yahia Ginza Rba, Prayer of Yahia]</ref>|Jovanova molitva iz [[Ginza Raba|Ginza Rabe]]}}

Johanan kupač je vršio obredna kupanja na [[jordan (rijeka)|reci Jordan]]. Obrednim kupanjem Jevreji su očišćavani za dolazak Božjeg kraljevstva, podsećajući se izbavljenja iz [[egipatsko ropstvo|egipatskog ropstva]] i prelaska reke Jordan nakon [[Knjiga Izlaska|egzodusa]]. On ih je utapao u tok Jordana i otpuštao ih, upućujući ih da treba prestati sa zlim delima, i da će im se onda dati vladar koji će ih učiniti slobodnim.<ref name="Slavonic Josephus"/> [[Josip Flavije|Josif Flavije]] prenosi da pranje vodom nije služilo spiranju [[grijeh|grehova]], već očišćenju tela; pretpostavljajući da je [[duša]] unapred temeljno očišćena pravednošću.<ref name="Josephus18">[[Josip Flavije|Flavius Josephus]], [http://www.ccel.org/j/josephus/works/ant-18.htm Jewish Antiqities 18. 5. 2.] (Translation by William Whiston).</ref>

Jevanđelja beleže da su mnogi ljudi iz [[Jeruzalem|Jerusalima]] i okoline, uključujući [[publikani|carinike]], [[vojnik]]e i [[fariseji|fariseje]], su dolazili da ih krsti.<ref name="Bernhard Pick 1908"/><ref>[[Evanđelje po Luki|Jevanđelje po Luki]] 3:12-14</ref> Johanan je bio važna religijska ličnost među Jevrejima, čiji je pokret verovatno bio masovniji od Isusovog.<ref name="ActJJohn"/> Prema [[mandejci|mandejskoj]] tradiciji, Jahja je lečio bolesne, davao vid slepima, i podizao mrtve.<ref>{{Cite web |title=The Mandaeans, Followers of John the Baptist |url=http://www.askwhy.co.uk/christianity/0255Mandaeans.php |access-date=2011-03-18 |archive-date=2011-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110612184047/http://www.askwhy.co.uk/christianity/0255Mandaeans.php |dead-url=yes }}</ref> Iz jevanđelja se vidi da su neki Jevreji verovali da je on očekivani [[mesija]], odnosno [[hristos]] (Luka, 3:15), ali on je to odbijao govoreći da je samo "glas vapijućeg u pustinji" (Jovan, 1:23) i da će veći od njega doći.

=== Krštenje Isusa ===
{{main|Isusovo krštenje}}
[[Datoteka:Bogojavlenie.jpg|190px|right|thumb|[[Krštenje]] [[Isus]]a u Jordanu]]

[[Evanđelje|Evanđelja]] pripovijedaju i da je Ješua (odnosno [[Isus]]) oko svoje tridesete godine otišao da se krsti kod Johanana kupača (Ivana Krstitelja). Hrišćanski izvori prikazuju da je Ivan navodno rekao Isusu: “ti treba mene da krstiš, a ti dolaziš meni?” (Matej 3;14), te da ga je krstio tek na njegovo inzistiranje. Biblijski tekst pripovijeda da nakon što ga je Jovan potopio u reku Jordan i krstio ga, sa neba se na Isusa spustio [[Sveti Duh|Duh sveti]] u vidu [[golub]]a i Božji glas je progovorio: “''Ti si sin moj ljubljeni. U tebi mi sva milina''.“ Ovaj događaj se u hrišćanstvu naziva [[bogojavljenje|bogojavljanje]].

[[Mandejci|Mandejska]] tradicija prikazuje sasvim drugačiju sliku Isusovog krštenja, koje je detaljno opisano u njihovim svetim spisima. Ješu (Isus) je prikazan kako moli Jahju (Jovana) da ga krsti njegovim krštenjem i nazove njegovim imenom, dodajući da ako ne bude dobar učenik, neka ga izbriše iz svojih stranica.<ref name="Baptizer">[http://www.gnosis.org/library/grs-mead/gnostic_john_baptist/gjb-2-1.htm ''Gnostic John the Baptizer'', by G. R. S. Mead]</ref> Međutim, Jahja mu odgovara da je "lagao Jevreje i varao sveštenike", da je ukinuo [[šabat]] koji je [[Mojsije]] učinio obavezujućim, da je osramotio [[šofar]] u inostranstvu, i tako dalje.<ref name="Baptizer"/> Međutim, nakon mnogo ubeđivanja, i zagonetki koje mu Jovan postavlja, Isus na kraju ipak postaje njegov učenik.

Istoričari ocenjuju da je [[Krštenje Isusa|Isusovo krštenje]] kod Jovana istorijska činjenica, koju rani hrišćani ne bi bez osnova uneli u svoja jevanđelja.<ref>[[Stephen L Harris|Harris, Stephen L.]], Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985. "The Historical Jesus" p. 255-260</ref> Naučnici smatraju da je Isus očito bio sledbenik Jovana,<ref name="Crossan, John Dominic 1998. p. 146">Crossan, John Dominic. The essential Jesus. Edison: Castle Books. 1998. p. 146</ref> prihvatajući njegovu poruku samim tim što je tražio da ga ovaj krsti.<ref name="Enciklopedija živih religija">''Isus'', Enciklopedija živih religija (str. 316-318), Nolit, Beograd, 2004.</ref> Prema hrišćanskom predanju, Isus je nakon krštenja proveo četrdeset dana u [[pustinja|pustinji]], nakon čega je počeo da propoveda.<ref>Jevanđelje po Marku 1:13-14</ref>

=== Pogubljenje ===
{{izdvojeni citat|Sada kada [mnogi] drugi dođoše u gomilama oko njega, jer su bili veoma ganuti slušajući njegove reči, Herod, koji se bojao da ogroman uticaj koji je Jovan imao na ljude može voditi dizanju ustanka (jer oni su bili spremni da urade bilo šta što je on savetovao), pomisli da je najbolje, stavljajući ga na smrt, sprečiti bilo kakvu napast koju on može izazvati.<ref name="Josephus18"/>|[[Josip Flavije|Josif Flavije]], [[Jevrejske starine]]}}

Prema hrišćanskom predanju, Jovan Krstitelj je pogubljen po nagovoru [[Herodijada|Herodijade]], žene [[Herod Antipa|Heroda Antipe]], kojima je prigovorio zbog preljuba, jer se Herodijada udala za kralja Heroda, brata njenog muža Filipa, koji još beše živ.<ref name="Velimirović"/> Irodijada je bila majka lepe plesačice [[Saloma|Salome]], sa kojom se dogovorila da plesom očara Heroda i da mu zauzvrat traži Jovanovu glavu. Herod je uhapsio Jovana i zatvorio ga u tamnicu, da bi kasnije naredio da mu odbrube glavu, i na pladnju je iznesu Herodijadinoj ćerci Salomi.

Nasuprot hrišćanskom prikazu, istoričari smatraju da je kralj [[Herod Antipa]] likvidirao Jovana jer je u njemu video jasnu političku pretnju.<ref name = "ActJJohn"/><ref>following the conclusion of [http://earlyjewishwritings.com/text/josephus/ant18.html Josephus' ''Antiquities'' 18].5: "Herod, who feared lest the great influence John had over the people might put it into his power and inclination to raise a rebellion, (for they seemed ready to do any thing he should advise,) thought it best, by putting him to death, to prevent any mischief he might cause, and not bring himself into difficulties, by sparing a man who might make him repent of it when it would be too late."</ref> Jovanovo pogubljenje, kao i kasnije Isusovo, je zabeleženo i kod židovskog povjesničara iz 1. stoljeća, Josifa Flavija.<ref>[[Robert W. Funk|Funk, Robert W.]] and the [[Jesus Seminar]]. ''The acts of Jesus: the search for the authentic deeds of Jesus.'' HarperSanFrancisco. 1998. "John the Baptist" cameo, p. 268</ref> Flavije u [[Jevrejske starine|Jevrejskim starinama]] Jovanu pripisuje istaknutu ulogu, opisujući ga kao dobrog i pobožnog čoveka, koji je imao odlučne sledbenike i veliki uticaj među Jevrejima i od kojeg je Herod strepeo da ne povede [[ustanak]] protiv njega.<ref name="Josephus18"/> Flavije opisuje da je Herod, zbog svoje sumnjičave naravi, naredio da Jovan bude uhapšen, nakon čega je izveden pred njega (slovenski prepis govori o [[Herod Arhelaj|Herodu Arhelaju]] umesto [[Herod Antipa|Herodu Antipi]]):

[[Datoteka:Machaerus Panorama.jpg|thumb|190px|Ostaci Herodove utvrde [[Maheron]] gde je pogubljen Johanan kupač.]]

{{izdvojeni citat|A kad je izveden pred Arhelaja, zakonici se okupiše, i pitaše ga ko je i gde je bio do tad. On na ovo odgovori i reče: "Ja sam čist, Duh božji me vodi i [jedem] trske i korenje i hranu s drveća.“ Ali kada zapretiše da će ga staviti ma muke, ako ne prestane sa ovim rečima i delima, on uprkos tome reče: "Ovo je prilika za vas da prestanete sa vašim gnusnim delima i prilepite se Gospodu vašem Bogu." I tada poraste bes u Simonu, Esenu poreklom, pisaru, koji reče: "Mi čitamo svaki dan knjige božanske. A ti, tek sada dolaziš iz šume kao divlja životinja, i usuđuješ se da nas učiš i zavodiš ljude svojim bezočnim rečima." I pojuri ka njemu da mu učini telesno nasilje. Ali on, karajući ih, reče: "Neću da vam otkriti tajnu koja prebiva u vama, jer je ne želite. Time neizrečena propast dođe na vas, i zbog vas."<ref name="Slavonic Josephus"/>|Slovenski fragmenti Josifa Flavija}}

Kada je Isus čuo da je Jovan uhapšen, on ode iz Judeje za Galileju.<ref>Evanđelje po Mateju, 4:12.</ref> Flavije prenosi da je Herod utamničio Jovana u zamku [[Maheron]], koji se nalazi u blizini ušća [[Jordan (rijeka)|rijeke Jordan]] u [[Mrtvo more]], gde je ubijen.<ref name="Josephus18"/> Jovanovi učenici su preuzeli tijelo i sahranili ga.<ref>Evanđelje po Mateju, 14:12.</ref> Kada je nakon Jovanovog pogubljenja Herodova vojska je uništena u bici sa neprijateljskom vojskom, Jevreji su verovali da je to Božja kazna:

{{izdvojeni citat|Sada neki od Jevreja misle da je uništenje Herodove vojske došlo od Boga, i da je veoma pravedno, kao kazna za ono što je uradio protiv Jovana, koji je nazvan Krstitelj: jer Herod je ubio njega, koji je bio dobar čovek i zapovedao Jevrejima da vrše vrlinu, u pravednosti jedni prema drugima, i u pobožnosti prema Bogu.<ref name="Josephus18"/>|[[Josip Flavije|Josif Flavije]], [[Jevrejske starine]]}}

== Sledbenici ==
{{main|Mandejci}}
Nakon Jovanove smrti pokret njegovih sledbenika je nastavio da postoji uporedo sa Isusovim pokretom.<ref name = "ActJJohn"/> Poznato je da su u 1. stoljeću, nakon što se kršćanstvo već počelo širiti, paralelno sa zajednicama Kristovih sljedbenika, postojale i zajednica sljedbenika Ivanovih, te su poznavale samo »Ivanovo krštenje«, o čemu svjedoče i [[Djela apostolska]]. Izvanbiblijski izvori, osobito kršćanski apologetski tekstovi, također potvrđuju postojanje takve zajednice osobito među [[Jevreji|Židovima]].

Sam Isus nakon Jovanovog pobuljenja nije odbacio njegova učenja<ref name="Enciklopedija živih religija"/>, već je u svojim propovedima nastavio da veliča njegov lik i delo,<ref name="Crossan, John Dominic 1998. p. 146"/> nazivajući ga anđelom i "[[Ilija|Ilijom]] koji će doći" (Matej 11:7-15). Međutim, za razliku od Jovana, Isus je pio [[vino]] i nije [[post]]io.<ref>[[Robert W. Funk|Funk, Robert W.]], Roy W. Hoover, and the [[Jesus Seminar]]. ''The five gospels.'' HarperSanFrancisco. 1993. page 221.</ref> Jevanđelja prenose da su Jovanovi učenici prigovarali Isusu i njegovim učenicima zato što ne poste.<ref>Evanđelje po Mateju, 9:14.</ref> [[Mandejci]], koji sebe smatraju nastavljačima Jovanovog učenja, [[Isus]]a smatraju "lažnim mesijom" (''mšiha kdaba'') koji je izopačio učenje koje mu je poverio Jovan.<ref>Lupieri, Edmondo (2001). The Mandaeans: The Last Gnostics. Grand Rapids, MI: Eerdmans, pg. 248.</ref> Zabeleženo je da su se neki sledbenici Jovana Krstitelja kasnije priključili Isusovoj zajednici.<ref name="ActJJohn"/> [[Post]] i [[krštenje]], suštinski elementi Jovanovog pokreta, su verovatno ušli u [[rano hrišćanstvo]] zajedno sa Jovanovim sledbenicima.<ref name="ActJJohn"/> Jovanovi sledbenici su verovali da je Jovan ustao iz mrtvih<ref>Mark 6:14, 16, 8:28</ref>, što je verovatno imalo uticaja i na očekivanja Isusovih sledbenika nakon njegovog pogubljenja.<ref name = "ActJJohn"/>

Neki naučnici ocenjuju da je Isus tek nakon svoje smrti postao uticajniji od Jovana te da jevanđelja u Isusov život projektuju njegovu kasniju važnost.<ref>Paula Fredriksen (2000). From Jesus to Christ: the origins of the New Testament images of Christ. Yale University Press. {{ISBN|978-0-300-08457-3}}.</ref> Čini se da su upravo zbog toga novozavjetni pisci toliko naglašavali Ivanovu poniznost i ponavljali njegove riječi da će iza njega »doći veći od njega.«

== Štovanje ==
[[Datoteka:San Juan Bautista Guarico.jpg|190px|right|thumb|Spomenik svetom Juanu Bautisti (visina 20 metara), u [[Venezuela|Venecueli]].]]

Najstarije štovanje vezano uz Ivana Krstitelja odnosi se na čašćenje njegova groba u [[Sebasta|Sebasti]], nedaleko od današnjeg [[Nablus]]a u [[Palestina|Palestini]]. Prema pravoslavnom predanju, apostol Luka je pokušao da prenese Jovanovo telo iz Sevasteje u Antiohiju, no uspeo je da dobije i prenese samo jednu ruku koja se u Antiohiji čuvala do desetog veka, pa je posle preneta u [[Istanbul|Carigrad]], odakle je nestala u vreme Turaka.<ref name="Velimirović"/> [[Relikvija|Relikvije]] svetog Ivana Krstitelja se danas čuvaju u crkvi [[Sveti Silvestar|sv. Silvestra]] u [[Rim]]u i u [[Amien]]su u [[Francuska|Francuskoj]].

Sv.Ivan Krstitelj jako je poštovan u kršćanskom svijetu. U [[Srednji vijek|srednjem vijeku]], njegov [[praznik|blagdan]] zvali su »ljetni [[Božić]]«. Jedna od najvećih kršćanskih bazilika, ona u [[Damask]]u, je posvećena Ivanu Krstitelju. Danas je u njoj [[džamija]], a posjetio ju je i papa [[Ivan Pavao II.]], zajedno s poglavarima mjesnih crkava, prilikom svoga posjeta tome gradu, te se ondje održao međureligijski susret. U čast sv. Ivanu Krstitelju, podignute su mnoge crkve počevši od [[Bazilika sv. Ivana Lateranskog|Lateranske bazilike]] u Rimu, [[papa|papinske]] [[katedrala|katedrale]].

Hrišćani proslavljaju Jovanove praznike nekoliko puta u godini. U [[Katolička crkva|Rimokatoličkoj Crkvi]] njegovo se rođenje slavi kao svetkovina [[24. 6.|24. lipnja]], a mučeništvo, nekad nazivano i Glavosjek sv. Ivana Krstitelja, kao spomendan [[29. 8.|29. kolovoza]]. Srpska pravoslavna crkva slavi ga 7. januara po julijanskom, a [[20. 1.|20. januara]] po gregorijanskom kalendaru, a dan njegove smrti obeležava praznikom [[Usekovanje]] (gregorijanski 29. avgust/julijanski 11. septembar).

Jovan se smatra zaštitnikom pjevača, glazbenika, [[krojač]]a, kožara, [[krznar]]a, vunara, remenara, gostioničara, nožara, brusača, [[zatvorenik]]a, osuđenih na smrt, uzgajivača ptica, oboljelih od [[epilepsije]], krštenika, [[Malta|Malte]], Jordana i velikog broja gradova širom [[svijet]]a.

U [[Hrvatska|Hrvatskoj]] po njemu su nazvana mjesta [[Ivanić-Grad|Ivanić Grad]], [[Ivanec]], [[Kloštar Ivanić]], [[Sveti Ivan Zelina]], [[Sveti Ivan Žabno]], [[Ivanska]], [[Ivankovo]] i vjerojatno još neka mjesta. U [[Marija Bistrica|Mariji Bistrici]], nedavno je postavljen njegov kip na otvorenom prostoru.

U [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]], u [[Podmilačje|Podmilačju]] kraj [[Jajce|Jajca]] postoji veliko svetište sv.Ivana Krstitelja.

== Izvori ==
{{reflist|2}}

== Povezano ==
* [[Isus]]
* [[Krštenje]]
* [[Krštenje Isusa|Isusovo krštenje]]

== Eksterni linkovi ==
{{commonscat|Saint John the Baptist}}
* [http://sr.wikiquote.org/wiki/Jovan_Krstitelj Citati Jovana Krstitelja]
* [http://www.newadvent.org/cathen/08486b.htm ''Catholic Encyclopedia'': St. John the Baptist]
* "[http://jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=371&letter=J John the Baptist]" from the ''[[Jewish Encyclopedia]]''
* [http://www.witness-pioneer.org/vil/Articles/Prophet/yahya.htm Prophet Yahya] in the light of Islamic tradition.
* [http://gnosis.org/library/grs-mead/gnostic_john_baptist/index.htm Gnostic John the Baptizer]: Selections from the Mandæan John-Book

{{Likovi Novog zavjeta}}

{{DEFAULTSORT:Ivan Krstitelj}}
[[Kategorija:Umrli 30-ih]]
[[Kategorija:Sveci]]
[[Kategorija:Jevreji]]
[[Kategorija:Jovan Krstitelj]]
[[Kategorija:Biblijske ličnosti]]
[[Kategorija:Historija Izraela]]
[[Kategorija:Historija judaizma]]
[[Kategorija:Religijske ličnosti]]
[[Kategorija:Vegetarijanci]]
[[Kategorija:Islam]]