Izvorni kod stranice Istopolni brak

[[Datoteka:Gay troue.jpg|thumb|right|300px| Venčanje istospolnog para.]]
[[File:World_marriage-equality laws.svg|thumb|upright=2|
{{Legend|#002255|istospolni brak (prstenje: pojedinačni slučajevi)}}
{{Legend|#71C837|zakonodavstvo ili obvezujuće domaće sudsko rješenje o sklapanju istospolnih brakova}}
{{Legend|#9900CC|istospolni brak priznat s punim pravima kada se obavlja u nekim drugim jurisdikcijama}}
{{Legend|#0066FF|druga vrsta partnerstva}}
{{Legend|#99CCFF|ograničeno pravno priznanje}}
{{Legend|#CCAAFF|ograničeno priznavanje braka koje se obavlja u nekim drugim jurisdikcijama (pravo prebivališta supružnika)}}
{{Legend|#C6E9AF|zemlja podložna međunarodnoj sudskoj odluci o priznavanju istospolnih brakova}}
{{Legend|#CCCCCC|nepriznato ili nepoznato}}
]]

'''Istopolni brak''' je [[brak|bračna]] zajednica dve osobe istog pola i roda. 

Drugi mogući nazivi su: „[[gej]] brak“ (za brak između dva muškarca), „[[lezbejka|lezbejski]] brak“ (za brak između dve žene), „rodno-neutralni brak“, ili jednostavno „brak“.

Za razliku od braka osoba različitog pola, istopolni brakovi nisu dozvoljeni u svim zemljama. Krajem [[1990e|1990-ih]] i početkom [[2000e|2000-i]] počinju da se ulažu veliki napori da se otklone zakonske prepreke za sklapanje građanskih istopolnih brakova. Danas su istopolni brakovi priznati u [[Holandija|Holandiji]], [[Belgija|Belgiji]], [[Luksemburg|Luksemburgu]], [[Kanada|Kanadi]], [[Španija|Španiji]], [[Južnoafrička republika|Južnoafričkoj republici]], [[Argentina|Argentini]], [[Portugal]]u, [[Danska|Danskoj]], [[Island]]u, [[Švedska|Švedskoj]], [[Norveška|Norveškoj]], [[Novi Zeland|Novom Zelandu]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenom Kraljevstvu]] (u Engleskoj,Velsu i Škotskoj, ne i u Sjevernoj Irskoj),[[Irska|Irskoj]], [[Finska|Finskoj]], [[Crna Gora|Crnoj Gori]], [[Slovenija|Sloveniji]], [[Urugvaj]]u, [[Brazil]]u, [[Francuska|Francuskoj]] kao i u svih 50 saveznih država [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] i delovima [[Meksiko|Meksika]].

Pored istopolnih brakova postoje razni oblici zakonski priznatih istopolnih zajednica, kojima se garantuju manje ili više jednaka prava koja imaju venčani parovi. [[Registrovno partnerstvo]], [[građanska zajednica]] ili [[domaće partnerstvo]] su različiti oblici priznavanja zajednica istopolnih parova, koji postoje u mnogim državama.

Prva država koja je u modernoj historiji priznala pravo na zakonsku zajednicu istopolnih parova bila je Danska, koja je donela zakon o registrovanom partnerstvu [[1989]]. godine. Skandinavijski tip registrovanog partnerstva je bio gotovo jednak braku, uključujući i pravo na usvajanje dece. Ipak, registrovana partnerstva su definisana posebim zakonima, a ne zakonom o braku, pa se ne nazivaju brakom, osim u svakodnevnom govoru. Mnogi smatraju da su istopolne zajednice, definisane posebnim zakonima, čak i u slučaju kada su im garantovana ista prava kao i brakom, diskriminativne i da bi ih trebalo zameniti istopolnim brakom.

== Trenutni pravni status istopolnih brakova u svetu ==
{{LGBT prava}}

=== [[Afrika]] ===
Decembra 2005. Ustavni sud [[Južnoafrička republika|Južnoafričke repunlike]] je jednoglano doneo presudu da je '''neustavno''' sprečavati ljude istog pola/roda da se venčaju i naložio je Parlamentu da u roku od godinu dana preradi zakon kako bi se omogućili brakovi istopolnim parovima. Umesto pravljenja izmena u postojećem zakonu, Parlament je [[14. 11.|14. novembra]], [[2006]]. doneo novi zakon kojim se priznaju istopolni parovi. 

Jula 2005. Ministarstvo unutrašnjih poslova je odštampalo nove formulare za zahtev boravka, kako bi istopolni parovi (u kojima jedan/a od partnera/ki nije državljanka) mogli da traže boravak i državljansto. U državi ima već nekoliko istopolnih parova kojima je priznat status venčanih parova još pre donošenja posebnog zakona.

=== Azija ===
[[Kina|Kineski]] parlament je dobio predlog za istopolne brakove 2003. godine, ali tokom debate predlog nije dobio 30 glasova koji su mu bili potrebni da bi se našao na dnevnom redu. Zastupnici istopolnih parova nastavljaju da zagovaraju prihvatanje istopolnih brakova.

[[Tajvan]]ska vlada predvođena predsedničkim kabinetom je 2003. godine predložila zakon kojim se istopolnim parovima daje pravo braka. Ipak, suočeni sa protivnicima u kabinetima, morali su da odustanu. Tajvan nema trenutno nijedan oblik istopolnih partnerstava.

[[Filipini]] su 2005. godine imali snažnu debatu u vezi sa istopolnim brakovima. Sklopljeno je nekoliko brakova koje vlada nije priznala. Komunistička partija Filipina se zalaže za priznavanje istopolnih brakova, dok se Rimo-katolička crkva protivi. Ipak, počevši od 1991. godine [[Matropolitan Community Church]] na Filipinima sklapa istopolne brakove.

Kralj [[Kambodža|Kambodže]], [[Narodom Sianuk]] je najavio 2004. godine da podržava zakonsko priznavanje prava na venčanje istopolnim parovima. Iako je on vrlo poštovan u Kambodži, nije bilo nikakvih daljih inicijativa da se takav zakon donese.

=== [[Evropa]] ===
[[Datoteka:Same sex marriage map Europe detailed.svg|thumb|desno|300px|Status istopolnih zajednica u Evropi {{legend|#000080|Istopolni brak}}
{{legend|#0066FF|Registrovana partnerstva}}
{{legend|#AACCFF|Neregistrovane kohabitacije}}
{{legend|#cccccc|Ne priznaju se ili nepoznat status}}
{{legend|#D40000|Istopolni brak je zabranjen}}]]

Istopolni brakovi su trenutno priznati na nacionalnom nivou u 14 evropskih država: [[Belgija|Belgiji]], [[Holandija|Holandiji]], [[Luksemburg|Luksemburgu]], [[Norveška|Norveškoj]], [[Španija|Španiji]], [[Švedska|Švedskoj]], [[Portugal]]u, [[Island]]u, [[Danska|Danskoj]], [[Francuska|Francuskoj]], [[Irska|Irskoj]], [[Finska|Finskoj]], [[Slovenija|Sloveniji]] i [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenom Kraljevstvu]] (samo u Engleskoj, Velsu i Škotskoj, ne i u Sjevernoj Irskoj). Holandija je prva zemlja na svijetu koja je priznala istopolne brakove, [[1. 4.|1. aprila]], [[2001]]. Ove države u potpunosti izjednačavaju istopolne i heteroseksualne brakove, uključujući tu i roditeljska prava, odnosno prava na [[Usvajanje dece od strane istopolnih parova|usvajnaje dece]].

Istraživanje koje je 2003. godine sproveo [[Gallup]] pokazuje da 57% stanovništva 15 zemalja [[Evropska Unija|Evropske Unije]] podržavaju istopolne brakove. Među novo-priključenim članicama podrška istopolnim brakovima je manja (oko 28%), tako da se računa da oko 53% stanovništva cele Evropske Unije podržava legalizovanje istopolnih brakova. [http://www.steff.suite.dk/eurolet/eur_109.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060523234115/http://www.steff.suite.dk/eurolet/eur_109.pdf |date=2006-05-23 }}

Maja 2004. godine, najveća opoziciona partija u [[Francuska|Francuskoj]] [[Socijalistička partija (Francuska)|Socijalistička partija]] (Parti Socialiste) dala je svoju podršku zakonskom priznavnaju istopolnih brakova. Časopis [[ELLE]] je 2004. godine sproveo istraživanje koje pokazuje da 64% francuskog stanovništva podržava istopolne brakove, a 49% podržava usvojanje dece od strane istopolnih parova. 

Decembra 2005. godine parlament [[Letonija|Letonije]] je doneo ustavni amandman kojim se brak definiše kao zajednica između žene i muškarca, time onemogućavajući priznavanje istopolnih brakova. Istu ustavnu odredbu ima i [[Srbija]].

=== Severna Amerika ===
==== Sjedinjene Američke Države ====
Kongres je 1996. godine usvojio zakon [[DOMA]] (Defence of Marriage Act). Ovim zakonom se sprečava upotreba 4. člana [[Ustav Sjedinjenih Američkih Država|ustava]], poznatijeg kao [[Full Faith and Credit Clause]] da se istopolni brak „unese“ u države koje su ga ranije već odbile. Član 4. Ustava nalaže da pravni akti i sudske odluke jedne države priznaju u drugoj, međutim, DOMA onemogućava da se istopolni brak sklopljen u jednoj državi priznaje u drugim državama SAD-a. Vrhovni sud SAD-a proglasio je 2013. godine neustavnim član DOMA-e kojim se onemogućavaju federalne beneficije parovima koji su sklopili istopolni brak. Dvije godine poslije, Vrhovni sud SAD-a je proglasio neustavnim zabrane istopolnih brakova koje su u datom trenutku bile na snazi u 14 od 50 američkih država. Od juna 2015. godine istopolni brak je legalan u svih 50 država SAD-a.



===== Kalifornija =====
Između [[12. 2.|1. februara]] i [[11. 3.|11. marta]], [[2004]]. u [[San Francusco|San Franciscu]] je venčano oko 4000 istopolnih parova protivno državnom zakonu Kalifornije. Vrhovni sud Kalifornije je naložio prekid izdavanja venčanih listova istopolnim parovima u San Francisku, a [[12. 8.|12. avgusta]] je poništio sve sklopljene brakove. 

Događaji u San Francisku su izazvali veliku pažnju javnosti širom SAD i pitanje istopolnih brakova postalo je jedno od najurgentnijih pitanja na dnevnom redu. Senat Kalifornije je naredne godine [[2. 9.|2. septembra]] odobrio zakon o istopolnom braku, a skupština ga je usvojila [[6. 9.|6. septembra]]. Međutim, odmah narednog dana, [[7. 9.|7. septembra]], [[2005]]. [[Arnold Schwarzenegger]], guverner Kalifornije, najavio je da će staviti veto na izglasani zakon. Veto je konačno stavljen [[29. 9.|29. septembra]]. Schwarzenegger je obrazložio da, prema njegovim ubeđenjima, istopolni brakovi moraju biti odobreni odlukom suda ili izjašnjavanjem ljudi na referendumu.

{{Istopolna zajednica}}

==== Kanada ====
U periodu između [[2003]]. i [[2005]]. godine viši sudovi 9 provincija su izglasavali neustavnost zabranje istopolnih venčanja i priznavali su istopolne brakove u svojim jurisdikcijama. Konačno je kanadski Parlament doneo zakon o Građanskom braku, [[20. 7.|20. jula]], [[2005]]., kojim se na nacionalnom nivou istopolni brak izjednačavao sa ranije postojećim brakom između osoba različitih polova.

Kanada je jedina država, čiji zakon ne zahteva da su osobe koje se venčavaju državljani/državljanke Kanade, pa se veliki broj istopolnih parova venčao u Kanadi, bez obzira na to da li se njihv brak priznaje u njihovim državama. Zapravo, ovi brakovi su u dva slučaja poslužili kao osnova za uticaj na promenu zakona u drugim državama: u Irskoj i Izrealu.

Prilikom imigracije ili dobijanja državljanstva, ne pravi se razlika između istopolnih i heteroseksualnih parova.

=== Južna Amerika i Australija ===
U Južnoj Americi, Argentina, Urugvaj i Brazil priznaju istopolne brakove. Australija ne priznaje istopolne brakove, mada postoje razni oblici građanskih zajednica istopolnih parova.

== Verska venčanja istopolnih parova u svetu ==

Širom sveta većina, mada ne sve, religijske tradicije ne žele da priznaju ili sklapaju istopolne brakove. 

[[Ortodoksni judaizam]] i većina poklonika [[Konzervativni Judaizam|konzervativne]] tradicije ne prihvataju istopolne brakove. [[Reformistički judaizam]], najrasprostranjenija [[Jevreji|jevrejska]] tradicija, dozvoljava [[rabin]]ima da blagoslove istopolne parove u sinagogama, ali se u tom kontekstu ne koriste reči kao „brak“ ili „venčanje“.

U [[Kanada|Kanadi]] pitanje istopolnih brakova je podelilo zajednicu vernika. [[Ujedinjena crkva Kanade]], najveća kanadska [[Protestantizam|protestantska]] zajednica, kao i neki delovi [[Anglikanska crkva Kanade|Anglikanske crkve Kanade]] podržavaju brakove gejeva i lezbejki. Ipak, svetski anglikanski koncil se suprotstavlja promenama u kanadskim crkvama.

Godine [[2002]]. Anglikanska dioceza Novog Westminstera u [[Britanska Kolumbija|Britanskoj Kolumbiji]] (koja uključuje i [[Vancouver]]) počela je da dozvoljava i obavlja ceremonije nalik na venčanja za istopolne parove. Protiveći se tome, biskupi u Africi, Aziji i Latinskoj Americi, koji okupljaju više od jedne trećine vernika anglikanske zajednice u svetu, prekinuli su odnose sa ovom diocezom.

Generalni sinod [[Ujedinjena Histova crkva|Ujedinjene Hristove crkve]] (United Church of Christ) usvojila je [[4. 7.|4. jula]], [[2005]]. rezoluciju kojom se potvrđuju jednaka bračna prava bez obzira na rod. Ipak, kao i mnoga druga pitanja, brakovi su pitanja o kojima odlučuju autonomne lokalne kongregacije.

Ceremonije venačanja istopolnih parova obavljaju: [[Unitarna univerzalna crkva]], neke reformističke i rekonstruističke sinagoge, neki [[Kvekeri]], kao i [[Metropolitan Community Church]].

U [[Švedska|Švedskoj]] Luterijanska crkva dozvoljava davanje blagoslova istopolnim parovima, kao i u [[Holandija|Holandiji]] i [[Švajcarska|Švajcarskoj]]. U [[Nemačka|Nemačkoj]] neke [[Evangelistička crkva Nemačke|Evangelističke crkve]] takođe dozvoljavaju svojim sveštenicima da blagoslove istopolne parove.

== Zanimljivosti i kulturne reference ==
* [[Brad Pitt]] je izjavio da će se venčati sa [[Angelina Jolie|Angelinom Jolie]] kada bude bilo moguće zakonski da se venčaju svi koji žele da se venčaju.<ref>“''Angie and I will consider tying the knot when everyone else in the country who wants to be married is legally able.''“ [http://www.esquire.com/features/articles/2006/060906_mfe_October_06_No016.html Esquire, oktobar 2006.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061104035732/http://www.esquire.com/features/articles/2006/060906_mfe_October_06_No016.html |date=2006-11-04 }}</ref>
* U 10. epizodi 16. serijala serije [[The Simpsons]], sa naslovom „''[[There’s Something About Marrying]]''“, Homer Simpson postaje sveštenik koji venčava istopolne parove u Springfieldu.
* U 13. epizodi 4. serijala serije [[Queer as Folk (US)|Queer as Folk]], Michael Novotny i Ben Bruckner, u pratnji sina, bližih prijatelja i Michaelove majke, odlaze u Toronto da se venčaju. 

== Vidi dalje ==
* [[Brak]]
* [[Registrovano partnerstvo]]
* [[Građanska zajednica]]
* [[Domaća zajednica]]
* [[Prava LGBT osoba]]
* [[LGBT roditeljstvo]]
* [[Usvajanje dece od strane LGBT osoba]]
* [[LGBT i religija]]
  
== Fusnote ==

<div class="references-small">
{{reflist}}

{{LGBT}}
{{Commonscat|Same-sex marriage}}

[[Kategorija:Istopolni brak| ]]
[[Kategorija:Brak]]
[[Kategorija:Homoseksualnost]]
[[Kategorija:LGBT prava]]