Izvorni kod stranice Hram Apolona Epikurejskog u Basi

{{UNESCO-svjetska baština
|ime mjesta = Hram Apolona Epikurejskog u Basi
|image = Dodwell Temple of Apollo Epicurius.jpg
|godina = [[1986]].<small>(10. zasjedanje)</small>
|vrst baštine = Kulturno  dobro
|mjerilo = i, ii, iii
|ugroženost = ne
|poveznica = http://whc.unesco.org/en/list/392
|država = {{flag|Grčka}} 
<br />
<center>{{Lokacijska karta|Grčka|width=200|float=center
|caption=|mark=Maailmanperintökohde 772b tunnusosa.svg|marksize=10
|label=Hram Apolona Epikurejskog
|lat_deg=37|lat_min=25|lat_sec=47|lat_dir=N
|lon_deg=21|lon_min=54|lon_sec=01|lon_dir=E
}}<small>Lokacija Hrama Apolona Epikurejskog u Grčkoj</small></center> 
}}
'''Hram Apolona Epikurejskog u Basi''' ([[grčki]]: Ναός Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες) je jedan od najvažnijih i najimpozantnijih [[Antička Grčka|antičkih]] [[hram]]ova. On je jedinstven u historiji [[starogrčka umjetnost|antičke grčke arhitekture]] jer kombinira razne nove ideje kako u vanjskom izgledu tako i po rješenjima u unutrašnjosti.<ref name=hram/>

On je bio prvi grčki hram koji je uvršten na [[UNESCO]]-vu [[Lista mjesta svjetske baštine u Evropi|Listu mjesta svjetske baštine u Evropi]] - [[1986]]. godine.<ref name=unesco>{{cite web
   |url=http://whc.unesco.org/en/list/392
   |title      = ''Temple of Apollo Epicurius at Bassae''
   |publisher     = UNESCO
   |language      = engleski
   |accessdate = 20. 10. 2013}}</ref> 
Taj hram, posvećen [[bog]]u [[Apolon]]u Epikurejskom (iscjelitelju), podigli su stanovnici [[Mesenija|Mesenije]] u [[Antička Grčka|antičkoj]] [[Arkadija|Arkadiji]] kao zahvalu za prestanak [[epidemija|epidemije]] [[kuga|kuge]]. Njegovi ostatci leže u planinskoj goleti na [[nadmorska visina|nadmorskoj visini]] od 1130 [[Metar|m]] <ref name=unesco/>, zapadno od [[Megalopolis (Grčka)|Megalopolisa]].
== Historija ==
Hram je izgrađen između [[420. pne.|420.]] - [[400. pne.]] i vjeruje se da je djelo [[arhitekt]]a [[Iktin]]a,<ref name=hram/> on se uspio držati konzervativnih [[Arkadija|arkadijskih]] tradicija sa novinama [[klasična arhitektura|klasične arhitekture]]. 
Za [[Pauzanija (geograf)|Pauzaniju]] je bio drugi naljepši hram [[Peloponez]]a, odmah iza hrama [[Atena Alea|Atene Aleje]] iz [[Tegeja]].<ref name=hram/>

Današnji hram nije prvi koji je izgrađen na tom mjestu. Najstariji hram Apolona podignut je krajem [[7. vijek pne.|7. vijeka pne.]], obnovljen je najmanje dva puta, oko [[600. pne.|600.]] i [[500. pne.]].<ref name=hram/> Dobar dio arhitektonske [[terakota|terakote]] iz tih vremena uspio je preživjeti; to je veliki obojani [[akroterion]], [[crijep]]ovi i [[antefiks]].
[[Datoteka:Temple apollon vasses2 OLC.jpg|thumb|right|250px|Ostatci hrama su danas pod šatorom]]
== Karakteristike ==
To je relativno mali izduženi hram dimenzija 39.87 x 16,13 m <ref name=unesco/> podignut na živoj stijeni, na posebno izgrađenom platou. Kao i nekoliko drugih [[Arkadija|arkadijskih]] hramova i on je orijentiran u smjeru istok - zapad, umjesto uobičajenog sjever - jug, jer je vjerojatno slijedio lokalnu tradiciju. Isklesan je od lokalnog sivog [[Vapnenac|vapnenca]], osim dijelova krovišta, [[kapitel]]a i [[Skulptura|skulptorske]] dekoracije koja je od [[mramor]]a. 
[[Datoteka:Bassae.jpg|thumb|left|220px|Tlocrt hrama i nacrt naosa]]
On je jedini poznati [[Antika|antički]] hram u kom su kombinirana sva tri reda [[klasična arhitektura|klasične arhitekture]]; [[dorski red|dorski]], [[jonski red|jonski]] i [[korintski red|korintski]].
Izvana je okružen [[kolonada|kolonadom]] strogih [[dorski red|dorskih]] [[stup]]ova, po 6 [[stup]]ova na kraćim stranama i po 15 na dužim, a ne uobičajeni omjer toga vremena 6 x 13, pa izgleda izduženije. U unutrašnjosti duž uzdužnih zidova [[naos]]a, niže se po pet [[jonski red|jonskih]] [[stup]]ova, koji dijele prostor na [[niša|niše]]. Sa frontantalne i stražnje strane stoje po dva dorska stupa, a u sredini gdje je bio Apolonov kip - jedan jedini [[korintski red|korintski]] stup.<ref name=hram/>

[[Kapitel]] centralnog [[stup]]a hrama iz Base je najstariji sačuvani primjerak [[korintski red|korintskog reda]], pa se zbog on smatra protutipom svih kasnijih [[korintski red|korintskih]] spomenika [[Antička Grčka|grčke]], [[Antički Rim|rimske]] i svih kasnijih civilizacija.<ref name=unesco/>
=== Frizovi ===
{{main|Friz iz Base}}
Oko čitave vanjske [[fasada|fasade]] protezao se [[Dorski red|dorski]] [[friz]] sa [[metopa]]ma i [[triglif]]ima bez ikakve [[dekoracija|dekorativne]] [[reljef|plastike]]. [[Reljef]]e su imale samo unutrašnje metope kraće strane [[pronaos]]a, na njima je prikazan Apolonov povratak na [[Olimp]] i one na [[opistodom]]u na kojima je prikazana kćer [[Mesenija|mesanijskog]] [[kralj]]a Leukipa i [[Dioskuri]]. [[Timpanon]]i su izgleda bili bez skulptorske dekoracije. 
[[Datoteka:Bassar Frieze 1077.jpg|thumb|left|220px|Fragment [[friz]]a koji se danas nalazi u [[British Museum|Britanskom muzeju]]]]
Glavna dekoracija hrama bio je [[mramor]]ni [[Jonski red|jonski]] [[friz]] kog su nosili jonski polu[[stup]]ovi naosa. On je dug 31 [[metar|m]], sastojao se od 23 mramorne ploče, na 12 ploča je prikazan boj između [[Argonauti|Argonauta]] i [[Amazonke|Amazonki]] (''Amazanomahija'') a na preostalih 11 bitka između [[lapit]]a i [[kentaur]]a (''Kentauromahija''). Pretpostavlja se da je to rad [[Pajonij iz Mende|Pajonija]], kome se pripisuje i slavni kip [[Nika|Nike]] iz [[Olimpija (Grčka)|Olimpije]].<ref name=hram/>

[[Hram]] je ostao u funkciji i za [[Helenizam|helenističkog]] i [[Rimsko Carstvo|rimskog]] doba, pa mu je krov višekratno obnavljan. Nakon tog je napušten pa mu se urušio krov, i počeo je brže propadati, stanje su pogoršali lopovi koji su pokrali metalne klinove koji su vezivali kamene blokove. Kako se nalazio izvan [[polis]]a u pustopoljini, - ostao je neotkriven sve do [[1765]]., kad ga je slučajno otkrio [[francuska|francuski]] [[arhitekt]] Bôcher. Prva arheološka istraživanja provedena [[1812]]. donjela su mu više štete nego koristi, jer je ostao bez najvrijednije [[skulptura|skulptorske]] dekoracije ([[friz]] i [[korintski red|korintski]] [[kapitel]]) koju su [[1814]]. po nalogu budućeg [[kralj]]a [[George IV, kralj Ujedinjenog Kraljevstva|Georga IV.]] kupili Englezi]] i odnjeli je u [[British Museum|Britanski muzej]].<ref name=unesco/><ref name=brit>{{cite web
   |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/281630/Ictinus#ref158364
   |title      = ''Ictinus''
   |publisher     = Encyclopædia Britannica
   |language      = engleski
   |accessdate = 24. 10. 2013}}</ref>

Između [[1902]]. - [[1906]]. hram su gotovo potpuno restaurirali [[Grčka|grčki]] [[arheologija|arheolozi]], ali je od kraja [[1960e|1960-ih]] počeo ponovno propadati zbog atmosferalija. Pa je [[1975]]. osnovan je Odbor za zaštitu hrama, koji je pokrenuo program za konzervaciju i potpunu restauraciju hrama.<ref name=hram>{{cite web
   |url      = http://odysseus.culture.gr/h/2/eh251.jsp?obj_id=1142
   |title      = ''Temple of Apollo Epikourios na portalu''
   |publisher      = Grčko ministarstvo kulure
   |language      = engleski
   |accessdate      = 24. 10. 2013
   |archive-date      = 2008-03-04
   |archive-url      = https://web.archive.org/web/20080304231828/http://odysseus.culture.gr/h/2/eh251.jsp?obj_id=1142
   |dead-url      = yes
   }}</ref> 
== Izvori ==
{{izvori}}
== Vanjske veze ==
{{commonscat|Temple of Apollo Epicurius at Bassae}}
* [http://whc.unesco.org/en/list/392 ''Temple of Apollo Epicurius at Bassae'' ([[UNESCO]])]
* [http://odysseus.culture.gr/h/2/eh251.jsp?obj_id=1142 Temple of Apollo Epikourios na portalu Grčkog ministarstva kulure] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080304231828/http://odysseus.culture.gr/h/2/eh251.jsp?obj_id=1142 |date=2008-03-04 }} (en icon)
{{Svjetska baština u Grčkoj}}

[[Kategorija:Starogrčka arhitektura]]
[[Kategorija:Starogrčka umjetnost]]
[[Kategorija:Arheološka nalazišta u Grčkoj]]
[[Kategorija:Svjetska baština u Grčkoj]]