Izvorni kod stranice Hios

{{Koordinate|38_24_N_26_1_E_type:isle_region:GR|38°&nbsp;24'&nbsp; S.Š., 26°&nbsp;1'&nbsp; I.D.}}
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"  style="float:right; empty-cells:show; margin-left:1em; margin-bottom:0,5em; background:#DEFFAD;"
! colspan="2" bgcolor="#DEFFAD" | Karta
|---- bgcolor="#FFFFFF"
! colspan="2" align="center" | [[Datoteka:GreeceChios.png]]
|---- bgcolor="#FFFFFF"
! colspan="2" bgcolor="#DEFFAD" | Opšti podaci
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Administrativni centar: || [[Hios (grad)|Hios]]
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Površina: || 910 km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Koordinate: || 38° 24' Sj. 26° 1' Is.
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Položaj: || [[Egejsko more|Egej]]<br />(istočni)
|---- bgcolor="#FFFFFF" valign="top"
| Stanovništvo: || 52 290<small>''(2001)''</small>
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Gustina stanovništva: || 57.46/km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| [[ISO 3166-2:GR|ISO 3166-2]]: || GR-85
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Federal Information Processing Standard|FIPS]]-kod: || GR50
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Auto oznake (grčka)|Auto oznake]]: || <tt>'''XI'''</tt>
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| [[YPES|Broj opštine]]: || 51xx
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Opština: || 10
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Pozivni broj (Grčka)|Pozivni broj]] || [[030-22710]]
|---- bgcolor="#FFFFFF"
|[[Poštanski broj (Grčka)|Poštanski broj]] || 82100<!--
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| : || - ''sing.''<br>-en ''pl.''<br>-er-->
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| HASC: || KH<!--
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Adresse der
Präfekturwaltung: || <br>Chios 821 00-->
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Veb strana: || [http://www.chios.gr www.chios.gr]<br />(Engleski i grčki)
|---- bgcolor="#FFFFFF"

|}

'''Hios ''' ({{jez-grč|Χίος}} [''Híos''], [[Antički grčki jezik|antgrč.]] ''Χίος'' [''Khíos'']) je jedno [[Grčka|grčko]] ostrvo koje čini [[Prefektura Hios|istoimenu prefekturu]]. Posjeduje površinu veličine od 842 km² i ima oko 50.000 stanovnika (2000). 

== Položaj ==
Hios se nalazi u blizini [[Turska|turske obale]] i pripada [[Egejski otoci|egejskim ostrvima]] a pritom i južnim [[Sporadi]]ma. Dužina obale iznosi [[213]] [[km]], pa je pritom Hios peto po veličini ostrvo Grčke. Hios je dug [[48]] [[km]], a širina mu iznosi od 13 do 24 km.
[[Datoteka:Chios_NASA_satellite_image.jpg|thumb|right|280px|Hios iz svemira, juni ([[1996]]).]]

== Mjesta na ostrvu ==
Hios-grad ili grčki ''Chios-Chora'' ({{Grčki1|Χώρα}}) je ime glavnog mjesta na ostrvu. Hios-grad ima otprilike 27.000 stanovnika ([[2000]]). Pored ovog mjesta, još postojeća mjesta su: Vrontados - ''Vrontádos'' ({{Grčki1|Βροντάδος}}), Kardamila - ''Kardámyla'' ({{Grčki1|Καρδάμυλα}}), Lagada - ''Lagáda'' ({{Grčki1|Λαγκάδα}}), Volizos - ''Volissós'' ({{Grčki1|Βολισσός}}), Tsimiana - ''Thymianá'' ({{Grčki1|Θυμιανά}}), Nenita - ''Nénita'' ({{Grčki1|Νένητα}}) kao i Mastikohorja ("Mastichochoria"), Mesta - ''Mestá'' ({{Grčki1|Μεστά}}), Pirgi ''Pyrgí'' ({{Grčki1|Πυργί}}) i Olimpi - ''Olýmpi'' ({{Grčki1|Ολύμποι}}). Važnija mjesta za inostrani saobraćaj sa odgovarajućom infrastrukturom su Karfas - ''Karfás'' ({{Grčki1|Καρφάς}}), Aja Ermioni - ''Agia Ermióni'' ({{Grčki1|Άγια Ερμιόνη}}), Komi - ''Kómi'' ({{Grčki1|Κώμη}}) i Eborio - ''Emporió'' ({{Grčki1|Εμπορειό}}). Pod upravu Hiosa računaju se takođe male sjeveroistočne grupe ostrva Inuzes - ''Inoússes'' ({{Grčki1|Οινούσσες}}) i sjeverozapadno položeno ostrvo Psara - ''Psará'' ({{Grčki1|Ψαρά}}) i Antipsara - ''Antípsara'' ({{Grčki1|Αντίψαρα}})(18 sm).

== Prirodne odlike ==
[[Datoteka:Nea Moni - buildings.JPG|thumb|280 px|desno|Unutrašnjost ostrva [[Hios]] sa manastirom [[Nea Moni]] pod zaštitom [[UNESKO]]a]]
Ostrvo je planinsko, a najvažnija planina je [[Pelineo (planina)|Pelineo]] sa vrhom na 1.297 m n.v., koja se nalazi na severu ostrva [[Hios]]. Istočna obala Hiosa je niska i plodna, pa je pogodna za naseljavanje. Zapadna obala je kamenita i strma.

Klima u prefekturi Hios je u primorskim delovima [[sredozemna klima|sredozemna]] sa toplim i dugim letima i blagim i kišovitim zimama. Na većim visinama u unutrašnjosti ostrva ona ima nešto ošrtiju varijantu.

== Istorija ==
[[Datoteka:Eugène_Delacroix_-_Le_Massacre_de_Scio.jpg|thumb|right|280px|"Masakr na Hiosu" - Ežen Delakroa]]
Ostrvo Hios je naseljeno već pet milenijuma. Arheološke iskopine u pećinama Ajos Gale ''(Agios Gala)'' datiraju iz vremena 3000 godina prije [[Isus Hristos|Hrista]]. U blizini grada Emborio postoje nalazišta iz vremena 2.600-2.000 prije Hrista. Prvi poznati kralj na Hiosu nazivao se Amfialos (''Amphialos'') ili Amfiklos (''Amphiklos''), koji je na Hios došao po jednom proročanstvu. Kasnije su se [[Jonjani]] iz [[Mala Azija|male Azije]] naselili na ovo ostrvo. Oko [[700. pne.|700. prije Hrista]] Hios je bio pomorska sila i centar kulture i trgovine. To je bilo vrijeme procvata za ostrvo, a njegovi stanovnici bili su među najbogatijima u [[Egejsko more|egejskom moru]]. Blagostanje ostrva naglo je prekinuto zbog razvlačenja [[Perzijsko carstvo|persijskog carstva]], koje je osvojilo Hios [[512. pne.]]. Nakon što su [[Persija|Perzijanci]] pobjeđeni u [[Bitka kod Salamine|bitkama kod Salamine]] i [[bitka kod Plateje|Plateje]], takođe su protjerani vlastodršci sa Hiosa. Ostrvo je za vrijeme [[Delski savez|Delskog saveza]] doživjelo svoj drugi procvat. Ovaj period završio se [[Peloponeski rat|Peloponeskim ratom]], kada se ostrvo odvaja od [[Atina|Atine]] i pripaja [[Sparta|Sparti]]. Time je došlo i vrijeme nestabilnosti. Hios je tada stvarao različite saveze sa Atinom, [[Aleksandar Makedonski|Aleksandrom]] velikim i [[Rimljani]]ma. U tom period centar moći se pomjerio sa egejskog mora više na kopno. Rane godine prvog milenijuma označene su uglavnom brojnim zemljotresima. Hios je od [[1304]].–29. i od [[1346]].-[[1566]]. bio kolonija [[Đenova|Đenovljana]].

Hios je u ranom [[Novo doba|novom dobu]] bio dobro situirano i stanovništvom bogato ostrvo, koje je prije svega bilo naseljeno proizvođačima [[Mastika (smola)|mastike]]. Iako su se stanovnici pokazali kao lojalni prema [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskom carstvu]], prilikom grčkog rata za nezavisnost ([[1821]]-[[1829]]), [[Turci]] su pobili veliki dio stanovnika. Od 120.000 stanovnika svega 15.000 je uspjelo pobjeći. Oni koji su ostali ili su pobijeni ili su pali pod ropstvo (uglavnom proizvođači mastike). Kad je grčki slobodoborac [[Konstantinos Kanaris]] nešto kasnije zapalio jedan turski admiralski brod, na njemu je stradao veliki broj preostalih zarobljenih [[Grci|Grka]]. Ovaj turski zločin odjeknuo je tada čitavom Evropom. Poznata je slika „Masakr na Hiosu“ od [[Ežen Delakroa]] (''Eugene Delacroix'') (slika desno) . [[1881]]. godine jedan [[zemljotres]] uništio je ono šta je preostalo na ostrvu. Tek [[1911]]. do [[1913]]. godine [[Grci]] su ponovo naselili ovo ostrvo.

== Stanovništvo ==
Glavno stanovništvo prefekture Hios su [[Grci]]. Takođe, 97% stanovništva živi na ostrvu [[Hios]]u. Broj stanovnika prefekture bi bio mnogo veći da tokom [[20. vek]]a nije bilo velikog iseljavanja u veće gradove u zemlji i inostranstvu. 

Dominira gradsko stanovništvo. Grad [[Hios (grad)|Hios]] je jedini veći grad u prefekturi.

== Privreda ==
Prefektura Hios je zbog blizine kopna bogatije vodom od većine [[Egejska ostrva|Egejskih ostrva]]. Posebno je to značajno na nižem i ravnijem jugu ostrva, gde postoje brojna obradiva polja. Pored [[Maslinovo ulje|maslinovog ulja]] i [[Vino|vina]] Hios je prije svega poznat kroz proizvodnju [[mastike]], a posebno u južnim dijelovima '' (Mastichochoria )''. Tu i u okolini „mastikinih sela“ Pirgija (''Pyrgi''), Meste (''Mestá'') i Olimpije (''Olympia''), rastu određene zimzelene stabljike mastike koje posjeduju veoma kvalitetnu prirodnu smolu. Žetva traje od avgusta do kraja oktobra. Smolu, koja se dobija zarezivanjem mastikinih stabljika, žene pažljivo odvajaju i čiste pincetama. Smola se kasnije, između ostalog, koristi za proizvodnju [[Uzo|uza]] (''Ouzo''), žvakaćih guma i slatkiša.

Poslednjih decenija naglo se razvioja turizam, naročito oko grada [[Hios (grad)|Hiosa]].

== Legenda i istina ==
U selu [[Pitios]] ''Pitios '' navodno je rođen pjesnik [[Homer]]. Međutim mnoga mjesta u grčkoj pripisuju sebi ovu privilegiju. Sa Hiosa najvjerovatnije potiču predsokratski filozofi [[Jon sa Hiosa]] i [[Metrodoros sa Hiosa]]. 

== Opštine ==
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|- bgcolor="#efefef"
! Opština !! YPES-broj !! Sjedište !! Poštanski broj !! Pozivni broj
|-
| Aja Paraskevi || 3501 || [[Aja Paraskevi (Lezbos), Grčka|Aja Paraskevi]] || 811 02 || 22520-3
|-
| [[Ajos Mimas (Hios)|Ajas Mimas]] || 5401 || [[Tsimiani (Hios)|Tsimiano Hiu]] || 821 00 || 22730-3
|-
| [[Amani, Grčka|Amani]] || 5402 || [[Volizos]] || 821 03 || 22740-2
|-
| '''Hios''' || 5409 || [[Hios (grad)|Hios]] || 821 00 || 22710-2 kroz 4
|-
| Inuzes || 5407 || [[Inuzes]] || 821 03 || 22710-52
|-
| [[Jonija (Grčka)|Jonija]] || 5403 || [[Kalimasja]] || 821 00 || 22710-5 kroz 6
|-
| Kampohora || 5404 || [[Kampohora]] || 821 00 || 22710-8
|-
| Kardamila || 5405 || [[Kardamila]] || 823 00 || 22720-2
|-
| [[Mastihohori]] || 5406 || [[Pirgi (Hios)|Pirgi]] || 821 02 || 22710-7
|-
| [[Omirupoli]] || 5408 || [[Vrontados]] || 822 00 || 22710-9
|-
| Psara || 5410 || [[Psara]] || 821 04 || 22740-6
|}
* Vidi još: [[Opštine prefekture Hios]]

== Ličnosti ==
* [[Jorgos Dilvis]]
* [[Nikos Jaluris]]
* [[Dimitris Varos]]
* [[Mateos Mundes]]

Na Hiosu su rođeni:
* [[Hipokrat sa Hiosa]], grčki astronom i matematičar
* [[Andreas Papandreu]], grčki premijer
* [[Mikis Teodorakis]], grčki kompozitor i političar
* [[Teopompos]], grčki pisac istorije

== Povezano ==
* [[Grčka ostrva]]
* [[Grčka]]

== Eksterni linkovi ==
{{Commonscat|Chios}}
* [http://www.fragrant-chios.com/de/ Ostrvo Hios]: Opšte informacije kao istorija, plaže, gradovi, poznate ličnosti i manastiri (na njemačkom)
* [http://www.chios.gr/chios_island_map2_en.htm Chios] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060302000551/http://www.chios.gr/chios_island_map2_en.htm |date=2006-03-02 }} : Karta ostrva.
* [http://www.holiday.gr/place5.php?place_id=45 Chios-info] : Hios (Holiday.gr)
* http://www.travel-to-chios.com
* [http://www.e-xios.gr/chios/index.html e-xios.gr]: Portal za Hios
* [http://www.chiosnet.gr Chiosnet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210127200021/http://www.chiosnet.gr/ |date=2021-01-27 }}
* [http://www.chiosonline.gr Chiosonline] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200618194818/http://www.chiosonline.gr/ |date=2020-06-18 }} 

{{Grčka ostrva}}
{{Grčke prefekture}}

[[Kategorija:Hios| ]]
[[Kategorija:Otoci u Grčkoj]]
[[Kategorija:Otoci Egejskog mora]]
[[Kategorija:Periferija Severni Egej]]
[[Kategorija:Svjetska baština u Grčkoj]]