Izvorni kod stranice Darmstadt

{{Njemački grad (HR)
|ime                  = Darmstadt
|izvorno ime          = 
|slika                = Luftbild Darmstadt 2003.jpg
|slika grba           = Wappen Darmstadt.svg
|slika karte          = 
|geslo                = 
|pokrajina            =[[Datoteka:Flag of Hesse (state).svg|20px|border|Zastava Hessena]] [[Hessen]]
|upravno područje     = Darmstadt
|okrug                = 
|stanovništvo         = 142.191
|godina popisa        = [[31. 12.|31. prosinca]] [[2007]].
|izvor popisa         = 
|gustoća stanovništva = 1163
|površina             = 122,24
|visina               = 144
|širina-stupnjevi     = 49
|širina-minute        = 52
|širina-oznaka        = N
|dužina-stupnjevi     = 8
|dužina-minute        = 39
|dužina-oznaka        = E
|poštanski broj       = 64283–64297
|pozivni broj         = 06151, 06150
|registarska oznaka   = <tt>DA</tt>
|gradonačelnik        = Hanno Benz ([[SPD]])
|stranica             = [http://www.darmstadt.de/ darmstadt.de]
}}

'''Darmstadt''' je grad u zapadnom dijelu [[Nemačka|Njemačke]], u [[Njemačke savezne pokrajine|pokrajini]] [[Hessen]]. Nalazi se u neposrednoj blizini njemačkog poslovnog i europskog financijskog središta [[Frankfurt na Majni|Frankfurta na Majni]].

== Istorija ==

Ime Darmštat pojavljuje se krajem 11. veka kao ''Darmundeštat''. Doslovce prevedeno ime grada bi značilo crevni grad. Darmšat je [[1330]]. dobio povelju od cara Svetog rimskog carstva [[Ludwig Njemački|Ludviga Bavarskog]] kao grad grofova Kacenelnbogen. Kada su grofovi [[1479]]. ostali bez naslednika grad je postao deo [[Hessen|Hesena]] i bio je sedište vladajućih landgrofova ([[1567]]—[[1806]]), a posle toga do [[1918]]. vladali su vojvode od Hesena. Grad je u 19. veku rastao, tako da se od 10.000 stanovnika početkom 19. veka došlo do 72.000 stanovnika. U gradu je [[1877]]. osnovana politehnička škola, koja je kasnije prerasla u Tehnički univerzitet.

Početkom 20. veka Darmštat je bio značajan centar umetničkog pokreta poznatog kao [[Jugendstil]], nemačke varijante [[Secesija|Art Nuvo]]. Godišnja arhitektonska takmičenja dovela su do gradnje mnogih arhitektonskih vrednosti u tom periodu. Tokom toga perioda u Darmštatu je nemački hemičar Anton Koliš je radeći za farmaceutsku kompaniju [[Merk]] prvi sintetizovao MDMA ([[ekstazi]]). Darmštat je bio prvi grad u Nemačkoj koji je prislio [[Jevreji|Jevreje]] da zatvore svoje radnje početkom [[1933]]., kratko nakon dolaska [[Adolf Hitler|Hitlera]] na vlast. Tad je to zatvaranje radnji trajalo samo jedan dan. Preko 3.000 Jevreja iz Darmštata je [[1942]]. poslano u [[koncentracioni logor]], gde je većina njih ubijena. Prvo savezničko [[bombardovanje]] Darmštata bilo je [[30. 7.|30. jula]] [[1940]]. Stari grad Darmštat je uništen u savezničkom bombardovanju [[11. 9.|11. septembra]] [[1944]]. U tom napadu ubijeno je između 11.000 i 12.500 stanovnika. Ukupno je bilo 35 bombardovanja, a 66.000 do 70.000 stanovnika ostalo je bez krova nad glavom.

U 19. i 20. veku u gradu je bilo mnogo tehnoloških kompanija i istraživačkih instituta, a od [[1997]]. promoviše se kao grad nauke. Poznat je po centru visokih tehnologija nedaleko od frankfurtskog aerodroma. Značajne su aktivnosti u istraživanju svemira. Tu je Evropski centar za svemirska istraživanja. Značajna su istraživanja u hemiji, farmaciji, informacionim tehnologijama, biotehnologiji i telekomunikacijama. [[Tehnički univerzitet Darmštat]] je jedan od značajnih tehničkih instituta u Nemačkoj i veoma je poznat po istraživanjima.

== Etimologija ==
Darmstadt ima vrlo neobično ime (u doslovnom prijevodu s [[nemački jezik|njemačkog]] znači "Grad [[crijeva]]"). To ime je nastalo slučajno (Darmstadt je skraćeni oblik ranijeg imena Darmundestadt) i nema veze s crijevima.

== Zemljopis ==
Darmstadt se nalazi u zapadnom dijelu Njemačke, u blizini rijeke [[Rajna|Rajne]]. Funkcionira kao satelitski grad obližnjeg Frankfurta na Majni (zajedno s Frankfurtom i [[Mainz]]om čini sustav povezanih gradova ''Ballung Rhein-Main''). Blizina Frankfurta značajno utječe na gospodarski razvoj grada. Grad je povezan s frankfurtskom mrežom prometnica i služi se [[Zračna luka Frankfurt na Majni|frankfurtskim aerodromom]] koji je najveći u Europi.

== Tehnologija ==
U gradu se nalazi Darmštatov tehnološki univerzitet i Darštatov univerzitet za primenjene nauke. 
Čuven je po [[Institut za teškojonska istraživanja u Darmštatu|Institutu za teškojonska istraživanja]] (GSI, {{jez-nem|Gesellschaft für Schwerionenforschung}} ). Tu su otkriveni mnogi novi elementi. U Darmštatu su otkriveni sledeći [[kemijski element|hemijski elementi]] 
* [[majtnerijum]], atomski broj 109 (1982)
* [[hasijum]], atomski broj 108 (1984)
* [[darmštatijum]], atomski broj 110 (1994)
* [[rentgenijum]], atomski broj 111 (1994)
* [[kopernicijum]], atomski broj 112 (1996)
Darmštatijum je [[2003]]. imenovan po gradu Darmštatu.

Centar za evropska svemirska istraživanja (ESOK) [[Evropska svemirska agencija|Evropske svemirske agencije]] nalazi se u Darmštatu. Darmštat je i centar farmaceutske i hemijske industrije, tako da Merk, Rem i Šenk Rotek imaju tu glavne fabrike.

== Znamenitosti ==
[[Datoteka:Luisenplatz, Darmstadt.jpg|mini|lijevo|180px|Luisenplatz]]
U centru grada je značajna palača hessenskih vojvoda (rezidencija Velikog vojvode Hessena) iz [[18. vijek|18. stoljeća]]. Luisenplatz je najveći trg u središtu i glavno prometno čvorište. Na trgu je obelisk s kipom cara Ludwiga Bavarskog. Značajni su brojni spomenici i djela moderne umjetosti (posebno Jugendstila koji je početkom 20. stoljeća bio razvijen u gradu). Zanimljiva je "spiralna šuma", niz modernih građevina sagrađenih 2000. godine (arhitekt [[Friedensreich Hundertwasser]]).

U blizini grada se nalazi dvorac Frankenstein iz 13. stoljeća. Smatra se da je dvorac dao inspiraciju [[Mary Wollstonecraft Shelley|Mary Shelley]] za horror priču "[[Frankenstein, or The Modern Prometeus|Frankenstein ili moderni Prometej]]".
{{UNESCO-svjetska baština
|ime mjesta = Mathildenhöhe u Darmstadtu
|image = Darmstadt Mathildenhöhe.jpg
|godina = 2018. 
|vrst baštine = Kulturno dobro
|mjerilo = i, ii
|ugroženost = ne
|poveznica = https://whc.unesco.org/en/list/1614
|država = <center>{{flag|Njemačka}} 
}}
=== Svjetska baština ===
Mathildenhöhe u Darmstadtu je naziv najviše uzvisine i naziv umjetničke kolonije u Darmstadtu. Koloniju je osnovao 1897. godine Ernst Ludwig, veliki vojvoda od Hessea, kao centar za nove reformske pokrete u [[Arhitektura|arhitekturi]], umjetnosti i zanatstvu. Odnosi se kako na skupinu umjetnika ''jugendstila'' ([[secesija]]) koji su zajedno djelovali od 1899 - 1914.<ref name=Njemačka>{{Cite web |url=https://whc.unesco.org/en/statesparties/de |title= Njemačka, spomenici upisani na listu svjetske baštine |work= UNESCO: Svjetska baština |access-date= 19. 1. 2023}}</ref>

Umjetnička kolonija u Darmstadtu, ali i zgrade u Mathildenhöheu  u kojima su umjetnici živjeli i radili uvrštena je 2021. na listu [[UNESCO]]-ove [[Svjetska baština|svjetske baštine]].<ref name="kolonija">{{Cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/1614 |title= Umjetnička kolonija u Darmstadtu - ID 1614 |work= UNESCO: Svjetska baština |access-date= 19. 1. 2023}}</ref>

Zaštićeno područje sastoji se od 23 građevinska elementa kao što su: Svadbeni toranj (1908.), Izložbena dvorana (1908.), Gaj platana (1833., 1904.-14.), ruska kapela sv. Marije Magdalene (1897.-'99.), bazen ljiljana, spomenik Gottfriedu Schwabu (1905.), Pergola i vrt (1914.), vrtni paviljon „Labuđi hram” (1914.), fontana Ernsta Ludwiga i 13 kuća i ateljea umjetnika koji su bili izgrađeni za umjetničku koloniju u Darmstadtu i za međunarodne izložbe. Kasnije je dodana i skupina tri kuće, izgrađene za izložbu 1904. god.<ref>[https://www.internationale-bauausstellungen.de/geschichte/1901-mathildenhoehe-darmstadt-ein-dokument-deutscher-kunst/ Mathildenhöhe Darmstadt - internationale-bauausstellungen]</ref>

<gallery>
File:Hochzeitsturm Darmstadt 2022.jpg|Svadbeni toranj
Ausstellungsgebäude (Mathildenhöhe) 01.JPG|Izložbena dvorana
File:Darmstadt Mathildenhöhe Hoetger Löwenvasen.jpg|Gaj platana
File:Darmstadt Russisch-Orthodoxe Kapelle 2.JPG|Kapela [[Ruska pravoslavna crkva|ruske pravoslavne crkve]]
File:Schwanentempel 10.JPG|Labuđi hram
File:Ernst-Ludwig-Brunnen - Mathildenhöhe - Darmstadt, Germany - DSC01379.jpg|Fontana Ernsta Ludwiga
</gallery>

== Međunarodna saradnja ==
<div style="width:30%">
{{partnerstvo_gradova_zaglavlje (SR)}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Trondheim|Trondhajm]]|[[Norveška]]|partnerstvo|[[1968]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Libau]]|[[Letonija]]|partnerstvo|[[1993]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Breša]]|[[Italija]]|partnerstvo|[[1991]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Segedin]]|[[Mađarska]]|partnerstvo|[[1990]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Đenk]]|[[Mađarska]]|partnerstvo|[[1990]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Česterfild]]|[[Ujedinjeno Kraljevstvo]]|partnerstvo|[[1959]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Troyes|Troa]]|[[Francuska]]|partnerstvo|[[1958]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Užgorod]]|[[Ukrajina]]|partnerstvo|[[1992]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Logonjo]]|[[Španija]]|partnerstvo|[[2002]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Bursa]]|[[Turska]]|partnerstvo|[[1971]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Saanen-Gstaad]]|[[Švajcarska]]|partnerstvo|[[1991]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Plock]]|[[Poljska]]|partnerstvo|[[1988]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Graz|Grac]]|[[Austrija]]|partnerstvo|[[1968]]}}
{{partnerstvo_gradova_red (SR)|[[Alkmar]]|[[Holandija]]|partnerstvo|[[1958]]}}
{{partnerstvo_gradova_podnožje (SR)|Izvor<ref>[http://www.rgre.de/rgre-partnerschaften/?dt_orgname=Darmstadt&dt_plz=&dt_einwohnerzahl_min=&dt_einwohnerzahl_max=&dt_bundesland=&aus_orgname=&aus_plz=&aus_land=&aus_kontinent=&partner_seit_von=&partner_seit_bis=&partner_form=&submit=Suche Savjet opština i regiona Evrope - Pregled međuopštinske saradnje]</ref>}}
</div>

== Reference ==
{{reflist}}

== Vanjske veze ==
{{WProjekti
|commonscat=Darmstadt
}}
* [http://www.darmstadt.de/ Službena stranica] {{de icon}}

{{Hesen}}
{{commonscat|Darmstadt}}
{{Commonscat|Mathildenhöhe}}
[[Kategorija:Hessen]]
[[Kategorija:Svjetska baština u Njemačkoj]]