Izvorni kod stranice Bitka na Brdici

{{Infokutija vojni sukob
| sukob                = Bitka na Brdici
| deo                  = [[Opsada Skadra]]
| slika                = Vues iv41056.jpg
| opis_slike           = ''Stara skadarska tvrđava u daljini''.
| datum                = [[26. 1.|26]]/[[27. 1.|27. januar]] ([[8. 2.|8]]/[[9. 2.|9. februara]]) [[1913]].
| mesto                = Berdica kod [[Skadar|Skadra]], [[Otomansko Carstvo|Otomansko carstvo]] (danas [[Albanija]])
| rezultat             = Poraz Srpske vojske uz velike gubitke
| uzrok                =
| teritorija           =
| gubici3        =
| strana1              = {{flagicon|Srbija|1882}} [[Kraljevina Srbija]]
| strana2              = {{flagicon|Otomansko Carstvo}} [[Otomansko Carstvo|Otomansko carstvo]]
| komandant1           = {{flagicon|Srbija|1882}} [[Damjan Popović]] <br /> {{flagicon|Srbija|1882}} [[Pavle Paunović]] 
| komandant2           = 
| jedinice1            =
| jedinice2            =
| snaga1              = 
| snaga2              =
| gubici1              = 1.592 (475 [[vojnik]]a i 16 [[oficir]]a poginulo i nestalo, 606 vojnika i 14 oficira ranjeno, 477 vojnika i 4 oficira zarobljeno)<ref name="Belić"/> do 1.800 ljudi<ref name="Ratković"/>
| gubici2              = nepoznati
| podaci               =
}}
'''Bitka na Brdici''' je vojni sukob koji se odigrao [[8. 2.|8]]/[[9. 2.|9. februara]] ([[26. 1.|26]]/[[27. 1.|27. januara]] po starom) [[1913]]. godine, između [[Kraljevina Srbija|Kraljevine Srbije]] i [[Otomansko Carstvo|Osmanskog carstva]]. Bitka se odigrala u [[Prvi balkanski rat|Prvom balkanskom ratu]], zarad pomoći crnogorskoj vojsci oko [[opsada Skadra|opsade Skadra]].

[[Srpska vojska]] je poražena u ovom bitci, ali je njome potpomognut [[zetski odred]], koji je uspeo da zauzme [[Bitka kod Bardanjolta|položaj Bardanjolt]], jer su turske rezerve bile privučene Brdici.<ref name="Belić"/> Posledice vojnog neuspeha bile su upućivanje na [[Skadar]] celog [[primorski kor|primorskog kora]] srpske vojske.<ref name="Belić">Narodna enciklopedija, 1927. godina, članak napisao [[Vladimir Belić]] (brigadni general).</ref>

== Pozadina ==
Brdica ({{Jez-alb|Berdica}}) je brdo u Albaniji (169 m) u močvarnoj niziji 4&nbsp;km južno od Skadra, koje služi kao utvrđeni položaj u vanjskom utvrđenom pojasu [[skadar]]ske [[fortifikacija|tvrđave]]. Nalazi se oko 4 kilometra južno od Skadra između rijeka [[Drinac|Drinca]] i [[Bojana|Bojane]].<ref>dr Andrija Lainović, [[Enciklopedija Jugoslavije]], JLZ Zagreb [[1982]]. str 415.</ref> Bojište se nalazilo na prostoru između [[Bojana|Bojane]], [[Drim]]a, Melguškog i Brdičkog visa. Brdički vis je sačinjavao deo glavne obrane utvrđenog [[Skadar|Skadra]].

Turska odbrana je imala 4 bataljona [[nizam]]a i [[redif]]a, sa oko 20 artiljerijskih oruđa<ref name="Beograd 1970">Vojna enciklopedija, Beograd, 1970., knjiga prva, strana 579.</ref>, odnosno 2-3 bataljona, sa 14 brdskih i 2 poljska topa.<ref name="Belić"/> U borbi su učestvovale i sve turske rezerve sa Velikog Bardanjolta i 8 topova sa Malog Bardanjolta.<ref name="Belić"/> Imali su dobro utvrđene položaje, celo bojište je bilo opasano sa 3 reda [[bodljikava žica|bodljikave žice]], a pojedine, značajnije tačke i sa 5-6 redova. Prilaz je bio vrlo težak zbog neprohodnog močvarnog zemljišta.

Posle zauzimanja [[Bušatski vis|Bušatskoga visa]] [[25. 1.|25. januara]], srbijanske primorske trupe su imale zadatak da produže napad na Brdicu radi olakšanja glavnog napada, koji je vršio crnogorski zetski odred na [[Bitka kod Bardanjolta|Bardanjolt]].

== Tok bitke ==
[[8. 2.|8. februara]] (26. januara po starom) [[1913]]. je započeo opšti združeni srbijansko-crnogorski napad na [[Skadar]]. [[srbija]]nske Primorske trupe su napale položaj Berdicu, a [[Kraljevina Crna Gora|crnogorske]] [[Bitka kod Bardanjolta|Bardanjolt]].

[[Srbijanci]] su napali na Brdicu sa 1 eskadronom, 2 pešadijska puka drugog poziva, 2 bataljona prvog poziva, polovinom bataljona pionira, 8 brzometnih i 8 sporometnih [[top]]ova s najvećim dometom od 5,5&nbsp;km, a u boju nije učestvovalo (leva kolona) 3 bataljona prvog poziva i 3 bataljona crnogorske vojske, kao i 2 sporometna topa.<ref name="Belić"/> [[9. 2.|9. februara]] umorne jedinice Drinske divizije požrtvovano su krenule u juriš na Brdicu u "nepripremljenom i lakomisleno izvedenom noćnom napadu", na nepoznatom močvarnom zemljištu, bez podrške svoje [[artiljerija|artiljerije]], lišene međusobnog sadejstva kolona, kidajući lopatama i [[bajonet]]ima žičane prepreke, ali su doživele pravu katastrofu.<ref name="Ratković"/> Čitava dva dana su vođene teške borbe ali položaj nije zauzet, a gubici su bili ogromni, pa su dalji napadi prekinuti do dolaska pojačanja.

[[Narodna enciklopedija Srba, Hrvata i Slovenaca|Narodna enciklopedija]] ([[1927]]) navodi da su gubici srpske vojske bili: poginulo i nestalo 16 [[oficir]]a i 475 [[vojnik]]a, ranjeno i evakuisano 14 oficira i 606 vojnika, zarobljeno 4 oficira i 477 vojnika.<ref name="Belić"/> [[Vojna enciklopedija]] (1970) navodi da su srpski gubici bili oko 1000 mrtvih, ranjenih i nestalih.<ref name="Beograd 1970"/> Dr [[Borislav Ratković]], urednik Vojnog leksikona ([[1981]]), navodi da su jedinice Drinske divizije izgubile blizu 1.800 ljudi, skoro petinu od ukupno poginulih u prvom balkanskom ratu (Srbija je izgubila 22.000 poginulih ili umrlih usled bolesti).<ref name="Ratković"/>

Dok su pojačanja u vidu novoformiranog [[Primorski kor|Primorskog kora]] stigla, [[Velika sila|Velike sile]] su u [[London]]u već definitivno odlučile da Skadar pripadne novoformiranoj [[Albanija|Albaniji]]. Zbog ovoga se odustalo od daljih napada na Berdicu.

== Reakcije ==
{{izdvojeni citat|Ali je brdička kasapnica vrhunac ovoga bezobzirnoga bacanja ljudi u smrt i avanturističkih bravura bez smisla i ikakvih izgleda na uspeh. Istoriju te kasapnice još uvek obavija taman veo. Skadarska utvrđenja su najmodernijega tipa, jer je Turska naročito polagala da Skadar, kao istaknuti šiljbok na krajnjoj i vrlo važnoj tačci carstva, bude što bolje utvrđen. Rovovi su maskirani, u zemlji, i sagrađeni od betona. Najboljim dvogledima spolja se ništa ne vidi, a kada se otvori borba ne zna se odakle sve vatra ne sipa. Prodiranje napadača sprečava nekoliko nizova različnih prepona, naročito hajdučkih jama koje se mogu staviti pod vodu i bodljikastih žica koje su povezane gvozdenim stubovima utvrđenim u cementnim podlogama. Celo utvrđenje je sada branjeno ne samo pešačkom vatrom iz zaklonjenih rovova već mnogobrojnom artiljerijom, naročito gradskim topovima najvećega kalibra. Da se takva utvrđenja ne osvajaju golim šakama, uz potporu nekoliko brdskih baterija, čak bez ijednoga poljskoga topa, to je mogla proceniti najobičnija vojnička pamet. Pa ipak je napad naređen i 26 januara srpskom narodu priređena jedna od najluđih i najtežih pogibija u celom srpsko-turskom ratu.<ref name="Tucović">[http://sr.wikisource.org/sr-el/%D0%A1%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%B8_%D0%90%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0_5 Dimitrije Tucović, Srbija i Albanija]</ref>|[[Dimitrije Tucović]]}}

Kada su vesti o brdičkoj katastrofi stigle do Srbije, beogradska »Štampa« je u članku »Bitka na Brdicama« napala strahovitu pogibiju rečima:

{{izdvojeni citat|Opšte je osećanje, da se tamo nije vodio račun o ljudima. Ljudi su izgubili svoju raniju vrednost i vrede taman onoliko koliko i bundeve.<ref name="Tucović"/>}}

Nakon nekoliko dana u istom listu anonimni »stručnjak« (Tucović smatra da je u pitanju neki oficir), piše u članku »Jedan zločin«:

{{izdvojeni citat|Svakoga dana izbijaju u javnosti novi jezoviti detalji o strahovitoj kasapinici na koju je izveden naš primorski odred na Brdicama. Vlada, istina, produžava i dalje da ovu krvavu tragediju obmotava najvećom misterioznošću i uvek izbegava da objavi listu gubitaka koje je naša vojska pretrpela u tom mahnitom preduzeću. Ali posle objave našeg izveštaja iz Murićana javno mnenje uzbuđeno je toj meri tim zločinom izvršenim nad srpskom vojskom, da zatajivanja i zatiškavanje više ne pomažu. Na Brdicama palo je u ludo blizu 1300 srpskih vojnika i 39 oficira. Za taj beskorisni pokolj mora neko odgovornost da ponese.<ref name="Tucović"/>}}

Kao odgovor na gornje optužbe, vladin organ "Samouprava" je saopštila kako je »''pred zoru, 26 januara, komandant primorskoga odreda dobio izrično naređenje od crnogorske Vrhovne Komande da vrši napad na Brdicu''«, odnosno svalila je odgovornost za pogibiju na Crnogorce. Napadu na Brdicu se ima blagodariti, po pisanju vladinoga lista, što je [[Bitka kod Bardanjolta|položaj Brdanjola]] pao Crnogorcima u ruke.<ref name="Tucović"/>

Komandant Primorskih trupa pukovnik [[Damjan Popović]] i komandant Drinske divizije pukovnik [[Pavle Paunović]] bili su smenjeni zbog ovog teškog neuspeha koji je ogorčio srpski narod.<ref name="Ratković">{{Cite web |title=dr Borislav Ratković, Prvi balkanski rat - na Kosovu i u Albaniji |url=http://www.graduzice.org/userfiles/files/prvibalkanskiratnakosovuiualbaniji.pdf |access-date=2011-10-15 |archivedate=2013-09-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130921054219/http://www.graduzice.org/userfiles/files/prvibalkanskiratnakosovuiualbaniji.pdf |deadurl=yes }}</ref>

== Povezano ==
* [[Bitka kod Bardanjolta]]
* [[Opsada Skadra]]
* [[Prvi balkanski rat]]

== Izvori ==
{{Izvori}}

== Literatura ==
* Vojna enciklopedija, Beograd, 1970., knjiga prva, strana 579.

[[Kategorija:1913]]
[[Kategorija:Srpske bitke|Brdica]]
[[Kategorija:Osmanske bitke|Brdica]]
[[Kategorija:Historija Albanije]]
[[Kategorija:Bitke Prvog balkanskog rata|Brdica]]