Izvorni kod stranice 3. milenijum pne.

{{Milenijumska kutija|-3}}

'''3. milenijum pne.''' pokriva rano i srednje [[brončano doba]]. On predstavlja period kada je ojačao drevni [[imperijalizam]], odnosno želja za osvajanjem, pogotovo kod gradova-države na Bliskom Istoku, dok su [[Indoevropljani]] počeli svoju ekspanziju prema Anatoliji, Evropi i Centralnoj Aziji. Civilizacija Drevnog Egipta je dosegla svoj vrhunac sa [[Staro egipatsko kraljevstvo|Starim kraljevstvom]]. Procjenjuje se da se [[stanovništvo svijeta]] udvostručilo i doseglo oko 30 miliona ljudi.

== Pregled ==
Prethodni milenijum je svjedočio pojavi napredne, urbanizirane civilizacije, nove metalurgije temeljene na bronci koja je povećala produktivnost poljoprivrede, te nove načine komunikacije u obliku [[pismo|pisma]]. U 3. milenijumu pne. je porast bogatstva, bilo intelektualnog ili fizičkog, postalo povodom nadmetanja i sukoba među gradovima, a vladari pokušavali akumulirati još više bogatstva i vlasti. Zajedno s time je došla pojava prvih oblika mega-arhitekture, [[imperijalizam|imperijalizma]], organiziranog apsolutizma i internih revolucija.

Civilizacije [[Sumer]]a i [[Akad]]a u [[Mezopotamija|Mezopotamiji]] su postale skup zavađenih [[grad-država|gradova-država]] među kojima su bili česti ratovi. Sukobi bez prestanka su znali imati snažan utjecaj na resurse, energiju i stanovništvo. Manje gradove-države su počeli uništavati i osvajati veći, a osvajači postajali sve veći dok [[Sargon Akadski]] nije uspio proširiti svoj imperij na cijelu Mezopotamiju. Veličina te države neće biti premašena sve do [[Asirija|Asirije]] 1500 godina kasnije.

U [[Staro kraljevstvo (Egipat)|Starom kraljevstvu]] [[Egipat|Egipta]], ideja o aposlutnoj vlasti se dodatno širila kroz osvajanja. Vojne ekspedicije su slane kroz kraljevstvo s ciljem da se dovode na tisuće [[ropstvo|robova]]. The [[Egipatske piramide]] sagrađene tokom ovog milenijuma će tisučama godina ostati najviše i najveće ljudske građevine. U Egiptu su isto tako [[faraon]]i počeli sebe prikazivati kao [[božanstvo|bogove]] porijejla drukčijeg od ostalih [[ljudi]]. Čak i u [[Evropa|Evropi]], koja je u to doba još bila u [[neolit]]skom periodu, su graditelji [[megalit]]a sebi stvarali slične spomenike. Na [[Bliskom Istoku]] i na [[Zapadni svijet|Zapadu]] tokom 3. milenijuma pne. su tako vladari i arhitekti uvodili značajne novosti.

Pred kraj milenijuma je Egipat iskusio prvu narodnu revoluciju zabilježenu u historiji. Nakon dugotrajnih ratova Sumerani su shvatili prednosti ujedinjenja pod stabilnim političkim uređenjem, odnosno velikom državom, te su postali relativno miroljubiva, dobr organizirana i složena tehnokratska država koja se vezuje uz [[3. dinastija Ura|3. dinastiju Ura]]. Ta se dinastija kasnije počela boriti s valovima [[nomad]]skih osvajača poznatijih kao [[Amoriti]], i koji će igrati značajnu ulogu u regiji kroz slijedeće vijekove.

== Događaji ==
* [[Sirija]]: Osnivanje grada [[Mari (Sirija)|Mari]] ([[29. vijek pne.]] ) 
* [[Irak]]: Stvaranje Kraljevstva [[Elamsko Carstvo|Elam]] 
* Nicanje stabla [[Bristleconski bor|bristleconskog bora]] - "[[Metuzalema (drvo)|Metuzalema]]" oko 2700. pne., najstarijeg poznatog danas živućeg [[drvo (biljka)|drva]] 
* Dinastija [[Lagaš]] u [[Sumerija|Sumeriji]]
* Zlatno doba [[Ur]]a u [[Mezopotamiji]]. (2474–2398. pne.)
* [[Treća dinastija Egipta|Treća]] i [[Četvrta dinastija Egipta]].
* Ujedinjena [[Civilizacija Doline Inda]] (2600. pne.)
* Indoevropljani prvi put napadaju [[Grčka|Grčku]] ([[23. vijek pne.]])
* [[Megalit]]ska, [[Kultura svezanog posuđa]] i [[Narod Beaker|Beaker]] cvatu u Evropi.
* sredina i kraj 3. milenijum, [[Antička Grčka|Helensko]] naseljavanje [[Grčka|grčkog]] kopna.

== Ekološke promjene ==
* Masovna migracija ljudi iz Centralne Sahare u [[Zapadna Afrika|Zapadnu Afriku]], moguće uzrokovana [[klimatska promjena|klimatskim promjenama]] koje su počele u [[4. milenijum pne.]].

== Važne ličnosti ==
* [[Djoser]], kralj Egipta, naručitelj [[Stepenasta piramida|Stepenaste piramide]] u [[Saqqara|Saqqari]].
* [[Gilgameš]], peti kralj Prve dinastije [[Uruk]]a, postao besmrtan zahvaljajući prvom svjetskom književnom djelu [[Ep of Gilgamešu]] (cca. [[26. vijek pne.]])
* [[Khufu (faraon)|Khufu]], kralj Egipta, graditelj [[Velika piramida u Gizi|Velike piramide u Gizi]]
* [[Urukagina]], kralj Lagaša, tvorac prvog poznatog zakonika. ([[24. vijek pne.]])
* [[Lugalsaggizi]], kralj [[Uruk]]a i [[Umma|Umme]] osvaja [[Lagaš]] (2371–2347. pne.)
* [[Sargon Akadski|Sargon]] Veliki, osnivač carstva [[Akad]]a i [[Sumerija|Sumerije]] (2371–2316. pne. [[srednja kronologija]])
* [[Ur-Nammu]] osnivač 3. dinastije Ura (2112–2095. pne. [[srednja kronologija]])
* [[Tri Uzvišena i Pet careva]] Kine

== Kulture ==
* Stari [[Elamiti|elamitski]] period (ca. 2700. pne. – 1600. pne.)
* [[Kultura svezanog posuđa]] (također Kultura bojnih sjekira ili Kultura jednog groba)
* kasna [[majkopska kultura]]
* kasna [[kultura Vinče]]
* late [[Funnelbeaker culture]]
* [[Badenska kultura]]
* [[Kultura globularnih amfora]]
* rana [[kultura Beaker]]
* [[Jamna kultura]], [[Kultura katakombi]], mogući izvor indoevropske [[satemizacija|satemizacije]].
* [[Sintashta-Petrovka-Arkaim]] kultura se stvara od kulture katakombi oko 2200. pne., mogući izvor [[Proto-Indoiranci|Proto-Indoiranaca]].

== Pronalasci, otkrića, pojave ==
* Grnčarija razvijena u [[Amerike|Amerikama]] ([[30. vijek pne.]])
* [[Kina|Kinezi]] bilježe [[komet]]
* Gradnja Velike [[Piramida|piramideu]] [[Giza|Gizi]] ([[26. vijek pne.]])
* Jedra korištena na [[brod]]ovima ([[20. vijek pne.]])
* Prvi [[zigurat]]i sagrađeni u [[Sumerija|Sumeriji]]
* Civilizacije [[Bliski Istok|Bliskog Istoka]] ulaze u [[brončano doba]] oko 3000. pne.
* Najstariji poznati [[šamanski krug]] sagrađen u [[Amerikama]]
* [[Bronza]] i [[metalurgija]] se pojavljuju u [[Irska|Irskoj]].
* [[Kočije]] se pojavljuju u [[Centralna Azija|Centralnoj Aziji]] prije 2000. pne.

== Kulturni spomenici ==
* Dovršetak [[Velika piramida u Gizi|Velike piramide u Gizi]]
* Dovršetak prve faze [[stonehenge]]skog spomenika u [[Engleska|Engleskoj]]
* Era piramide/opservatorije [[Buena Vista (Peru)|Buena Vista]] u [[Peru]]u

== Vijekovi ==
* [[30. vijek pne.]]
* [[29. vijek pne.]]
* [[28. vijek pne.]]
* [[27. vijek pne.]]
* [[26. vijek pne.]]
* [[25. vijek pne.]]
* [[24. vijek pne.]]
* [[23. vijek pne.]]
* [[22. vijek pne.]]
* [[21. vijek pne.]]

== Reference ==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:3. milenijum pne.}}

[[Kategorija:3. milenijum pne.| ]]
[[Kategorija:Milenijumi|-7]]