Tvrđave u Herceg Novom
Tvrđave u Herceg Novom izgrađene su tokom osnivanja grada 1382. god. Herceg-Novi spada u malu grupu utvrđenih gradova čija je godina nastanka konkretno i precizno određena i koji nemaju antičko i ranosrednjovjekovno porijeklo. Započeo ga je graditi bosanski kralj Tvrtko I. Kotromanić 1382. godine.[1]
Osvajanjem Herceg-Novog od strane Osmanlija 1482. god, Herceg Novi je postao osmanski strateški čvor i ratno uporište na ovom dijelu Jadrana. Tokom dva stoljeća u potpunosti je definiran i formiran fortifikacijski sistem Herceg-Novog.
Osvajanje Herceg-Novog bio je 1687. god. veliki vojni i politički uspjeh koji je Mletačka Republika ostvarila pomoću savezničke hršćanske vojske sastavljene od stanovnika okolnih područja, odnosno 8.000 ratnika iz sjeverne i srednje Dalmacije, Hercegovine, Boke i Crne Gore.[2]
.jpg)
Forte Mare[uredi | uredi kod]
Forte Mare ili Donja tvrđava, smještena je na strateški dominantnoj strmoj hridi nad samim morem, ispod koje je obala nepristupačna za neprijateljske brodove. Do danas je ostalo relativno malo utvrđenih ostataka fortifikacije iz bosanskog perioda, i to na južnoj strani.
Posebnu ulogu u radovima na fortifikacijama tokom osmanskog perioda imao je Dubrovnik kao kolektivni osmanski haračar, koji je bio dužan poslati određen broj radnika, najčešće zidara i tesara, iz svojih rezervi staviti na raspolaganje velik dio potrebnog građevinskog materijala i zajedno s drvenom građom iz Neretve transportirati ga na svojim brodovima u Herceg-Novi.
Tvrđava Forte Mare bila je jako oštećena prilikom mletačkih osvajanja jer je tu eksplodirala osmanska barutana, pa je mletačka obnova obuhvatila rekonstrukciju magazina i objekata za posadu. Sudeći po graditeljskom opusu, u mletačko vrijeme obnovljeni su gornji dijelovi utvrđenja. Najopsežniji radovi izvođeni su na istočnoj strani grada, gdje je bedem, već ranije oštećen klizištem i potresima, dosta stradao u opsadi.
Prilikom rekonstrukcije i sanacije tvrđave poslije potresa 1979. godine izvedena je tehnički neadekvatna konzervacija.[1]
Kanli kula[uredi | uredi kod]
Kanli kula ili Gornja tvrđava (u prijevodu: Krvava kula), je na istaknutom brežuljku dublje u kopnu. Ostatci Kaštela (Citadele) iz bosanskog perioda, označeni na planovima iz Mletačkog perioda, postoje i danas. U podnožju brijega nalazi se izvor pitke vode koji je aktivan i danas. Nije poznato da li je ova tvrđave u vrijeme izgradnje bila povezana sa Donjom tvrđavom ili su mogle djelovati i zasebno.
Kanli kula je od samog nastanka grada imala ulogu zadnjeg uporišta obrambenog sistema (citadela). U današnjem obliku nastala je tokom osmanske dominacije, sredinom XVI. stoljeća. U mletačkom periodu na kuli su izvedena najnužnija ojačanja, tako da prvobitni sklop fortifikacija iz osmanskog vremena nije bitnije izmijenjen.
Šezdesetih godina XX stoljeća je prostor na Kanli kuli iskorišten za izgradnju ljetne pozornice, uz poštovanje dispozicije starih zidova tvrđave i adaptaciju postojećih prostorija za nove potrebe. Nakon potresa iz 1979. godine, poduzete su radikalnije intervencije kojima su ovom objektu umanjene vrijednosti autentičnosti.
Tokom dva stoljeća turske dominacije u potpunosti je definiran i formiran fortifikacijski sistem Herceg-Novog, u čijem je sastavu osim samog utvrđenog grada bilo i sjeverno istureno utvrđenje Španjola.
Citadela[uredi | uredi kod]
Jedan od najznačajnijih fortifikacijskih punktova gradskog utvrđenja bio je bastion Citadela (Mezaluna). Nalazila se na samoj obali na spoju južnog i istočnog sektora utvrđenja. Bez obzira na naziv koji je nosila, nije bila sasvim izdvojeno gradsko utvrđenje, niti se kao takvo mogla koristiti zbog pozicije na samoj obali, utoliko prije što su Forte Mare i Kanli kula imali strateški bolju poziciju.
Citadela je najvjerojatnije nastala na mnogo starijim ostacima bedema južnog sektora. Oformljena u osmansko vrijeme, bila je dosta oštećena u mletačkom osvajanju 1687. godine te nakon toga radikalno rekonstruirana.
Ostale fortifikacije[uredi | uredi kod]
U okviru fortifikacijskog sistema Herceg-Novog postoji još nekoliko manjih punktova, kula. Najznačajnija među njima je Potkovičasta kula (izvorno ital. „Ferro di cavallo”) u sjeverozapadnom sektoru gradskih zidina, značajna za obranu Vrata od varoši (Porta del Borgo). Kula je isturena, polukružna i spada u starije dijelove gradskih fortifikacija, srednjovjekovnih visokih kula, vjerovatno još iz perioda hladnog ili iz ranog perioda upotrebe vatrenog oružja. Kula je rađena u relativno gruboj graditeljskoj tehnici i ima još uvijek sačuvane elemente zupčastog kruništa.
Iz nešto novijeg vremena su poligonalne, petougaone male kule, koje flankiraju južni dio istočne gradske kortine. Na sredini unutarnjeg tvrđavnog pojasa koji dijeli grad od podgrađa, u blizini crkve svetog Jerolima i franjevačkog samostana nalazi se mali poligonalni bastion.
Mlečani su dali značajan pečat gradskom urbanizmu formiranjem trgova, ulica, podizanjem crkava, palača i stambenih zgrada. Svojim značajem ističu se kasarne i drugi objekti civilne i vojne mletačke vlasti, među kojima posebno mjesto zauzima Palača izvanrednog providura, građena u stilu kasnog venecijanskog baroka.
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 „Ilija Lalošević: UTVRĐENI GRADOVI BOKE KOTORSKE IZ MLETAČKOG RAZDOBLJA”. Arhitektonski fakultet – Univerzitet Crne Gore Podgorica, Crna Gora. Pristupljeno 8. 1. 2024.
- ↑ „Ana Bašić Alerić: Mletačka vojna arhitektura na kopnu i na Jadranu između 16. i 17. stoljeća”. Odjel za povijest umjetnosti Sveučilište u Zadru. Pristupljeno 8. 1. 2024.
