Mate Bajlon
Mate Bajlon (Kaštel Kambelovac, 3. februara 1903. – Beograd, 21. juna 1995), bio je jugoslavenski arhitekt. Na Arhitektonskom odjeljenju Tehničke visoke škole u Beču diplomirao je 1926. godine. Nakon diplomiranja, radio je u građevinskoj firmi Miloša Miladinovića. Od 1. decembra 1926. godine do 6. avgusta 1927. godine radio je u Beču kod profesora Klemensa Holcmajstera, gdje izrađuje svoj prvi konkursni rad.
Njegovo stvaralaštvo pokazuje afinitet za čistu formu, jasan volumen i opredjeljenje za Modernu arhitekturu.
Ostvarenja u Sarajevu[uredi | uredi kod]
Od 1928. godine do 1943. godine živio je i radio u Sarajevu, najprije u Direkciji državnih željeznica, a potom u Gradskoj upravi. U ovom izuzetno plodnom i najkreativnijem razdoblju njegovog profesionalnog života Bajlon nalazi vremena i za oblast urbanizma, pa je nastavio djelovanje Josipa Pospišila, a njegovo stvaralaštvo ostavilo je dubok trag u urbanističkoj matrici Sarajeva, koje je vidljivo i danas. Njegov način rada je bio pod uticajem Korbizijea i posebno Adolfa Losa, sa čijim radom se susreo još u studentskim danima. Projektovao je slijedeće objekte:
- Javna berza rada u Sarajevu, 1929. – 1930. godine
- Individualna kuću u Čemerlinoj ulici, za advokata Jelavića.
- Vila Jelavić u ulici Josipa Štadlera u Sarajevu, 1931, godine
- Vila Cvitković u Sarajevu, 1932. god, na uglu Gabeline i ulice Rizaha Štetića. U okruženju se nalaze ulice Josipa Vancaša i Koševo sa prepoznatljivim objektima iz austrougarskog perioda i pojedinačnim draguljima bosanskog sloga i modernizma. U ulici Koševo nalaze se još tri vile istog arhitekte, vile Kušan, Mandić i Bokonjić. Vila Cvitković predstavlja urbanu vilu izgrađenu u duhu modernizma u kojoj je živio istaknuti revolucionar i narodni heroj Miljenko Cvitković. Urbana/gradska vila (na njemačkom Stadtville) predstavlja okosnicu srednjeevropske tradicije stanovanja, po uzoru na raumplan Adolfa Losa. Objekat je vertikalno podijeljen na dvije stambene jedinice za dvije porodice. [1]
- Kuća Kušan u Koševskoj ulici, 1932-1934. godine u Sarajevu,
- Svoju kuću u Kranjčevićevoj ulici, 1933. godine, na strmom terenu. U kući su postignute kontinuirane kružne veze, izolacija od ulice i uključenje vrta u intiman porodični život – preko malog mosta – kao i potpuna izolacija gornje etaže od života ulice, ostvarena terasom pruženom uzduž cijelog uličnog fronta. Također je u potpunosti ostvaren dogovor sa susjedima o postavljanju bočnih prozora. U donjem dijelu prizemlja smješten je atelje povezan sa stanom, a izveden je i propusnik za ekonomski dio kuće.[2]
- Stambena zgrada E. Levija,
- Stambena zgrada Nanić, ulica Koševska 1940. godina
- Poslovno-stambena zgrada Kreditne zadruge Melaha, 1936. godine
- Gradska štedionica u ulici Zelenih beretki, 1929-1932. godine.
- Gradska ambulanta, 1929 godine
- Osnovna škola u ulici Čekaluša, 1931. godine
- Osnovna škola na Vratniku u Sarajevu
- Zadružni dom Saveza nabavljačkih zadruga, Obala Kulina Bana, 1935. godine
- Etnografski muzej u Beogradu, 1938. godine
Ostvarenje u Hrvatskoj[uredi | uredi kod]
- Projekt (studija) kuće sa atrijumom, kao idejno rješenje tipske osnove uz plan regulacije Gradca u Dalmaciji (seljačka kuća - kuća koja raste), 1928. godine
Beogradski period[uredi | uredi kod]
Poslije Drugog svetskog rata radio je u Ministarstvu za ekonomsku obnovu, Ministarstvu građevina i Saveznom zavodu za projektovanje, a od 1947. godine kao vanredni, zatim i redovni profesor na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu. Ostvarenja u poratnom periodu su:
- Stambena zgrada Hipotekarne banke[3]
- Vukova spomen škola u Tršiću, 1964. godine[4]
- Škola u Valjevu, 1972. godine[5]
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ „Vila Cvitković”. Asocijacija arhitekata u Bosni i Hercegovini. Pristupljeno 13. 4. 2024.
- ↑ „Stambeno naselje Crni Vrh”. Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 13. 9. 2018.
- ↑ „Mate Bajlon - Stanovanje”. Arhitektonski fakultet Beograd, 1977-1979. Pristupljeno 13. 9. 2018.
- ↑ „Istorijat škole”. Republika Srbija: Ministarstvo prosvjete. Pristupljeno 13. 4. 2024.
- ↑ „Leksikon srpskih arhitekata - Mate Bajlon”. Pristupljeno 13. 9. 2018.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Predrag Milošević - Mate Bajlon, arhitekta. Beograd: Zadužbina Andrejević, maj 2007. godine
- Sanda Pudarić, voditelj projekta. Separat zaštite kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa za Regulacioni plan „Crni Vrh“. Sarajevo: Zavod za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa kantona Sarajevo. Sarajevo, novembar 2009. godine
- Lejla Kahrović Handžić, Integralna metodologija vrednovanja arhitektonskog nasleđa 20. veka, studije slučaja urbanih vila prve polovine 20. veka u Sarajevu. Neobjavljena doktorska disertacija. (Beograd: Arhitektonski fakultetu, Univerziteta u Beogradu, 2023), 143-144
- Milošević, Predrag (1997). Arhitektura u kraljevini Jugoslaviji (Sarajevo 1918 -1941).. Srpsko kulturno i prosvjetno društvo "Prosvjeta".
