Srednje uvo
| Srednje uvo | |
|---|---|
 Srednje uvo gledano sa prednje strane | |
| Details | |
| Latinski | auris media |
| glossopharyngeal nerve | |
| Identifiers | |
| Gray | p.1037 |
| MeSH | A09.246.397 |
| Dorlands /Elsevier | Srednje uvo |
| TA | A15.3.02.001 |
| FMA | 56513 |
| Anatomska terminologija | |
Srednje uvo je sistem vazduhom ispunjenih prostora nastalnih iz prvog škržnog luka urastanjem cilindrične respiratorne sluzokože iz nosnoždrelnog dela preko Eustahijeve tube. Glavni ili centralni deo srednjeg uva predstavlja sistem sastavljen od bubne opne i slušnih košnica koje imaju zadatak da što realnije prenesu zvučnu energiju iz vazduha na tečnu sredinu unutrašnjeg uva. Ceo sistem je smešten u bubnoj duplji.[1][2]
Embriologija[uredi | uredi kod]
Srednje uvo i Eustahijeva tuba razvijaju se od endodena prvog ždrelnog dela koji se nalazi u prvom i drugom škržnom luku. Progresivnim širenjem endodena prvog škržnog luka nastaju: kavum timpani, antrum i pneumatski sistem mastoida. Ta faza odvija se početkom drugog fetalnog meseca.
U toku osme nedelje formirana je Eustahijeva tuba. Spoljašnji deo tubotimpanalnog dela dalje se razvija i formira srednje uvo. Novoformirani kavum srednjeg uva okružen je tkivom prvog i drugog škržnom nog luka. Od tih lukova kasnije se razvijaju sluše koščice i mišići srednjeg uva. Od prvog škržnog luka - Mekelova hrskavica - razvijaju se inkus, maleus i mišić zatezač bubne opne, a od drugog škržnog luka - Reichertova - hrskavica, nastaju stapes i muskulus stapedius. Arterija drugog škržnog luka odgovorna je za formu stapesa. Kada ova arterija nestane u trećem mesecu stapes ostaje perforiran.
Srednje uvo je na kraju drugog meseca ispunjeno mezenhimnim tkivom, izuzev donjeg dela koji je predstavlja šupljinu. Resorpcija mezenhimnog tkiva nastavlja se postupno u toku sledećih meseci. Medijalna strana prstena stapesa dolazi u kontakt sa kapsulom lavirinta na mestu budućeg ovalnog prozora. Ploča stapes je poreklom iz ljuske lavirinta.
Predvorje mastoidnih ćelija razvija se u toku petog meseca. Pri kraju fetalnog života od predvorja počinju da se razvijaju mastoidne ćelije, koje najčešće tek posle rođenja imaju pun rast i definitivno formiranje.
Bubna opna se razvija na mestu gde se sastaju pupoljak spoljnog ušnog hodnika i tubotimpanalni džep. Epitel bubne opne postaje od ektoderma prve škržne brazde, a fibrozni sloj od mezoderma. SluzokoŽni sloj nastaje od endoderma tubotimpanalnog džepa kao i sluzokoža srednjeg uva.
Šupljine uva su potpuno razvijene u sedmom i osmom mesecu intrauterinog života. Pneumatizacija uva može i da kasni. Tako npr. pneumatizacija mastoida počinje u osmom mesecu, a u najvećem broju slučajeva razvija se u postnatalnom životu.
Funkcija srednjeg uva[uredi | uredi kod]
Srednje uvo ima posredičku ulogu između vazdušne sredine, koja se završava bubnom opnom, i unutrašnjeg uva u kome se nalaze slušni senzori (receptori).
Anatomija[uredi | uredi kod]
Srednje uvoj e jedna vazdušna šupljina u kojoj se nalaze: bubna opna, tri slušne koščice sa pratećim ligamentima i mišićima, i membrana prema unutrašnjem uvu pod nazivom „ovalni prozor“. Šuljina srednjeg uva je povezana sa usnom dupljom i jednom kapilarnom cevčicom ili eustahijevom tubom.
Bubna duplja[uredi | uredi kod]
Bubna duplja, koja je dobila naziv po njenoj sličnosti sa bubnjem, je šupljina zapremine oko 1 kubni santimetar . Njen spoljnji zid čini zategnuta membrana - bubna opna - a sama šupljina je nepravilnog cilindricog ili prizmatičnog oblika. U deskriptivnoj anatomiji radi boljeg prikaza važnih anatomskih detalja, mogu se opisivati njenih 6 zidova, kao i sama šupljina sa funkcionalnim sistemom koji je premošćuje.
Bubna opna sa slušnim koščicama premošćuje šupljinu bubne duplje i čini osnovni funkcionalni sistem srednjeg uva (tzv timpanoosikularni lanac).
Spoljnji zid bubne duplje većim delom (uglavnom po ivicama) je kost, dok centralni deo zauzima bubna opna. Tako je i sama duplja anatomski podeljena u tri sprata:
- Epitipmanum, koji je smešten iznad gornje ivice bubne opne. U njemu se nalaze glava čekića a i telo nakovnja.
- Mezotimpanum, koji je smešten u srednjem delu bubne duplje u visini bubne opne.
- Hipotimpanum, koji je deo bubne duplje ispod donje ivice bubne opne.
Medijalni ili unutrašnji zid bubne duplje je ujedno spoljnji zid unutrašnjeg uva (lavirinta). U njegovom srednjem delu dominira izbočenje bazalnog zavoja puža (promontorijum). Iznad njega je ovalni prozor ( u kome se nalazi stapes) a ispod okrugli prozor koji je slobodan i zatvoren samo tankom membranom. Iznad i iza ovalnog prozora nalazi se prominencija Falopijevog kanala kojim prolazi timpanalni deo živca lica. Iznad i iza njega je izbočenje lateralnog polukružnog kanala.
Gornji zid čini ujedno i dno srednje lobanjske jame, a donji je često izbočen jugularnom venom. Oba ova zida su ponekada tanka i dehiscentna, što je od velikog značaja za širenje patoloških procesa.
Prednji zid bubne duplje najvećim delom zauzima prošireni otvor Eustahijeve tube i izbočenje karotidne arterije, dok se na zadnjem zidu nalazi ulaz u prvu mastoidnu šupljinu.
Za zidove bubne duplje se vezuju i kroz njen limen prolaze dva mišića srednjeg uva: mišić zatezač bubne opne (inervisani od mandibularne grane nervusa trigeminusa), koji se pripaja na vratu čekića; i mišić uzengije (inervisani od grancice nervusa facijalisa), koji se pripaja za glavicu uzengije. Svojom kontrakcijom ovi mišići povećavaju krutost celog lanca pa smanjujući i transmisiju zvuka predstavljaju zaštitni mehanizam organa sluha. Kroz šupljinu bubne duplje prolazi i horda timpani, koja prenosi senzitivna vlakna iz nervusa facijalisa za prednje dve trećine jezika.
Bubna opna[uredi | uredi kod]
Bubna opna (membrana timpani) je fina, lako zategnuta i koso prema meatus postavljena ovalna membrana, koja je zbog povlačenja prve koščice prema unutra ugnute u obliku konusa, sa najudubljim delom zvanim umbo. Njena najveći i zategnuti deo ima tri sloja: spoljnji epidermalni, srednji fibrozno-vlaknasti i unutrašnji koji čini sluzokoža kavuma. Mnogo manji srpasti deo u prednje-gornjem delu membrane nema ovaj srednji sloj, pa je zato labav. U prednje-gornjem delu bubne opne, sa unutrašnje strane, u nju je utkana prva slušna Koščicama - čekić (malleus) - sa svojim dugim krakom. To se gledajući spolja vidi kao strija malleolaris, dok se kratki krakizbočuje kao trn iznad ovoga. Za prvu koščicu je vezana druga - nakovanj (incus), a za ovu treća - uzengija (stapes), čija je pločica elastičnim ligamentima vezana za ovalni prozor. Tim putem se zvučne vibracije prenose na tečnost unutrašnjeg uva.
Eustahijeva tuba[uredi | uredi kod]
Eustahijeva tuba je 35 mm duga cev koja spaja bubnu duplju sa usnom dupljom. Kroz nju prolazi vazduh u pneumatske šupljine srednjeg uva kako bi u njima vladao približno isti pritisak kao u spoljnoj sredini. To je od velikog značaja za normalnu funkciju transmisionog sistema i ostvarivanje vazdušna veza između spoljašnje sredine i komore srednjeg uva, što znači i između spoljašnje i unutrašnje strane bubne opne. To omogućava izjednačavanje pritisaka sa dve strane opne, čime se sprečava njena reakcija na promene statičkog, odnosno atmosferskog pritiska. Ovakva kompenzacija je veoma važna pri letenju avionom a posebno pri ronjenju, kada spoljašnji pritisak na bubnu opnu može višestruko da premaši vrednost normalnog atmosferskog pritiska.
Eustahijeva tuba je u normalnim okolnostima zatvorena, ali se pri gutanju ili zevanje otvara. Zbog toga je pri naglim promenama spoljašnjeg pritiska potrebno ponavljati gutanje da bi se otvaranjem eustahijeve tube izjednačio pritisak sa spoljašnje i unutrašnje strane bubne opne. Kada je cev otvorena, sopstveni glas čuje se jače i sa promenjenom bojom, jer zvuk iz usne duplje dospeva kroz tubu direktno u srednje uvo.
Kod odraslih osoba tuba ima dosta strmi tok sa koštanim zidom u gornjoj trećini i hrskavičavomembranoznom u donje dve trećine. Na njihovom spoju je suženje (isthmus) tube prečnika od oko 1 do 2 mm, dok se na oba kraja tuba širi, iako su joj u donjem delu zidovi u miru priljubljeni. Tokom gutanja usled grčenja mišića nepca tuba se otvara u ovom delu i propušta vazduh.
Tuba je obložena cilindričnim epitelom sa trepljama, čije je kretanje usmereno prema nazofarinksu, što normalno sprecava prodor infekcije u srednje uvo. Kod dece tuba je šira, kraća i više horizontalno postavljena, pa je njena zaštitna funkcija znatno slabija. Neposredno uz zid tube prolazi unutrašnja karotidni arterija arterija, koja pri manipulacijama na tubi može biti povređena.
Mastoidne ćelije[uredi | uredi kod]
Mastoidne ćelije su šupljine nepravilno grozdastog oblika smeštene u mastoidnom nastavku temporalne kosti. Nastaju procesom pneumatizacije iz bubne duplje preko ulaza koji vodi u prvu, i najvažniju mastoidnu ćeliju (Antrum). Među ljudima postoje velike individualne razlike od potpune aplazije ovih ćelija do hiperpneumatizacije koja može ići i do vrha piramide u zigomatičnoj kosti. Oboljenja srednjeg uva u detinjstvu mogu sprečiti razvoj ovih ćelija.
Uloga mastoidnih ćelija je da olakšavaju temporalnu kost, povećavaju rezonantne karakteristike srednjeg uva, a mogu da budu put širenja infekcije na brojne okolne strukture, što im daje veliki značaj ne samo u topografiji već i u patologiji uva. Od posebnog je značaja antrum oko koga se sve ostale ćelije razvijaju i dolaze često u neposredni odnos sa srednjom i zadnjom moždanom jamom, unutrašnjim uvom, sigmoidnim sinusom i živcem lica.
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ Slavoljub V. Jovanović, Neva L. Lotrić (1987). Deskriptivna i topografska anatomija čoveka. Beograd, Zagreb: Naučna knjiga.
- ↑ Slavoljub V. Jovanović, Nadežda A. Jeličić (2000). Anatomija čoveka – glava i vrat. Beograd: Savremena administracija. ISBN 86-387-0604-9.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Slavoljub V. Jovanović, Neva L. Lotrić (1987). Deskriptivna i topografska anatomija čoveka. Beograd, Zagreb: Naučna knjiga.
- Slavoljub V. Jovanović, Nadežda A. Jeličić (2000). Anatomija čoveka – glava i vrat. Beograd: Savremena administracija. ISBN 86-387-0604-9.
