Drvorezbarstvo u Konjicu

Drvorezbarstvo u Konjicu
Nematerijalna svjetska baština
Bosna i Hercegovina
Regija:	Evropa
Godina upisa:	2017.
ID:	01288
Ugroženost:	-
Poveznica:	UNESCO

Drvorezbarstvo u Konjicu je umjetnički zanat s dugom tradicijom na području opštine Konjic, Bosna i Hercegovina. Počelo se razvijati početkom XX vijeka, nakon što je austrougarska vlast organizovala zanatsko obrazovanje.

Historija

Period austrougarske uprave je donio brojne promjene u društvu. Da bi spasila pojedine zanate od direktnog propadanja, austrougarska vlast je preduzela određene mjere. Osnovane su državne radionice u koje su dovođeni obrazovani stručnjaci – arhitekti, likovni umjetnici, razni tehnolozi, hemičari. U Sarajevu je 1885. godine osnovana Zemaljska radionica za umjetne zanate. Radionica je imala šest odjeljenja: za inkrustaciju, tauširanje, cizeliranje, graviranje, galvanoplastiku i emajliranje, te stolarski zanat za finiju obradu drveta. Radionica je, ujedno, bila i škola u kojoj je redovno obrazovanje trajalo četiri godine. Održavali su se i kursevi koji su trajali od četiri do šest mjeseci. Iz te radionice razvila se tzv. sarajevska škola koja je u stvari, predstavljala određeni stil u izradi visokokvalitetnog rezbarenog namještaja. Škola je bila uzor i izvor oponašanja tehnika izrade rezbarenih površina mnogim zanatlijama.

Austrougarski državni činovnici, vršeći administrativne poslove po konjičkim selima, zapazili su nadarene rezbare u selu Bijela, čiji su proizvodi primitivnog izraza, ali da se tim proizvodima ne može da porekne važnost, jer svjedoče o velikom talentu. Vještinu drvorezbarenja u konjički kraj, odnosno gornji tok rijeke Neretve (potez od Bijele do Grušče), donijeli su doseljeni zemljoradnici – drvorezbari iz Hercegovine. Putopisac Heinrich Renner u Konjicu je boravio dva puta, tokom 1885. i 1895. godine, i o Konjicu, odnosno konjičkom drvorezbarstvu zapisao:

Vrijedno je preporučiti i direktni izlet iz Konjica u dolinu Bijele, što smo ju već spomenuli. Tu se izrađuju veoma lijepe drvene rezbarije i sprave, osobito oni sanduci u kojima seljaci spremaju svoje haljine i vrijednije stvari.

Nakon toga, početkom 1906. godine u Konjicu je počeo i prvi duborezbarski kurs, a 1911. godine, zvanično je registrovana i radionica za obučavanje. Obrazovani stolari su obično otvarali svoje stolarske radionice.

Tehnika rada

Drvorezbarenje se koristilo pri izradi namještaja. Uobičajena je tehnika sa jednim dlijetom sa drškom. Konjički drvorezbari koriste dlijeta bez drške za nasijecanje i dlijeta sa drškom za kopanje. Upotrebom obje vrste dlijeta postiže se reljefni izgled. Postupak rezbarenja sastoji se od više faza, zavisno od vrste šare i efekta koji se želi postići:

• Ocrtavanje ili crtanje je postupak kojim se željeni motiv prenosi na drvenu podlogu suhom olovkom pomoću linijara i šestara. Svi detalji buduće izrezbarene površine se ne crtaju, već osnovne linije.
• Šaranje ili natucanje je tehnika zasijecanja drvene podloge pored ocrtanih linija. Izvodi se pomoću metalnih dlijeta udarcem čekića po okomici alatke.
• Kopanje je dubljenje drvene podloge do dubine zasijecanja prilikom šaranja.
• Cifranje ili ukrašavanje

Na osnovu ovakvog rada prilikom ukrašavanja predmeta konjički drvorezbari najčešće su koristili sljedeće vrste šara:

• Bosanska šara
• Arapska šara
• Duboka šara je najteža za obradu i ovdje individualnost obrađivača dolazi do izražaja.

Nacionalni spomenici

Za nacionalni spomenik BiH proglašene su tri zbirke.

Zbirka namještaja porodice Nikšić od pet predmeta, nalazi se u porodičnoj kući i poslovnom prostoru. Porodica Nikšić osnovali su radnju 1928 godine.

Zbirka namještaja porodice Nikšić od 18 predmeta, nalazi se u porodičnoj kući i poslovnom prostoru druge porodice, u ulici Varda.

Zbirka drvorezbarskih predmeta Mulićev rekord od 63 predmeta, poznata kao Muzej Mulićev rekord, zajedno sa proizvodnom radionicom u vlasništvu je Sejfudina Vile i nalazi se u porodičnoj kući u ulici Varda.

Osnivač Mulićevog rekorda bio je Ismail Mulić (1907-1978) rođen u Konjicu. Nakon što je završio drvorezbarski zanat, 1929 godine otvorio je samostalnu radionicu. Poznat je kao uspješan privrednik, sa stalnim usavršavanjem proizvodnje sa novim asortimanom, uvođenjem savremenih mašina, a njegovi proizvodi su dodatno ukrašavani ženskim vezom. Dobio je veći broj priznanja na sajmovima i izložbama.

Posebnu pažnju pridavao je uređenju enterijera vjerskih objekata svih religijskih zajednica. Desetine džamija u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Turskoj i šire u potpunosti je oblikovao MULIĆEV REKORD: mihrabi, mimberi, ćursevi, levhe, vrata, prozori, listeri, ograde i dr. Poznat je i po izradi stolica za potrebe Svetog oca pri oba pastoralna pohoda Bosni i Hercegovini.

Prije Drugog svetskog rata radnja je imala 360 radnika koji su radili u 14 zemalja, a nameštaj se izvozio u 40 država. Poslije rata radionica je nacionalizovana i pretvorena u pogon kompanije "Šipad", a Mulić je bio postavljen za direktora.

Tokom rata u Bosni i Hercegovini 1992-1995, kuća Mulić je oštećena, a sanirana je nakon rata.

Nematerijalna kulturna baština u Bosni i Hercegovini

Drvorezi – koji uključuju namještaj, sofisticirane interijere i male ukrasne predmete – ističu se po svojim prepoznatljivim ručno rezanim motivima i cjelokupnom vizualnom identitetu. Predstavljaju sastavni dio kulture lokalne zajednice, mjerilo ljepote i udobnosti interijera doma te tradicija koja stvara osjećaj zajedništva i pripadnosti. Godine 2017. konjičko drvorezbarstvo uvršteno je na UNESCO-ov Reprezentativni spisak nematerijalne kulturne baštine čovječanstva u Bosni i Hercegovini.

Vanjski linkovi

• Muzej Mulićev rekord Arhivirano 2017-09-09 na Wayback Machine-u