Samostan u Tomislavgradu
Samostan u Tomislavgradu je franjevački samostan u Mostarsko-duvanjskoj biskupiji, u Tomislavgradu, Bosna i Hercegovina. Proglašen je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine na sjednici održanoj u Sarajevu od 11. oktobra 2017. godine. Odluku donijela je Komisija u sastavu: Amir Pašić, Goran Milojević (predsjedvajući), Radoje Vidović.[1] Nacionalni spomenik se sastoji od: crkve sv. Nikole Tavelića i zapadnog krila franjevačkog samostana.
Samostan je građen od 1930. do 1940. godine. Za izgradnju crkve prikupljeno je 300.000 dinara, a kralj Aleksandar je poslao prilog od 60.000 dinara. Popravke i sanacioni radovi samostana i crkve, koji su bili teško oštećeni 1944. godine eksplozijama avionskih bombi, sanirani su u dugom periodu obnove nakon završetka II svjetskog rata, sve do 1987. godine.
Nakon 2000. godine, prema projektu arhitekte Davorina Smoljana (projektna firma Arhitekt d.o.o. Mostar), samostanu su dograđena tri krila: južno, istočno i sjeverno, koja zajedno sa starom samostanskom zgradom (koja de facto postaje zapadno krilo), čine kvadratno-prstenastu formu sa unutrašnjim klausterom-atrijem.
Samostan i crkva su izvedeni prema projektu istaknutog hrvatskog arhitekte sa početka 20. stoljeća Stjepana Podhorskog, koji je istražujući i primjenjući morfologiju predromaničkih crkava stvarao novi stil crkvene arhitekture zasnovan na elementima bizantske i starohrvatske arhitekture. Crkva u Tomislavgradu je projektovana kao trobrodna bazilika longitudinalne osnove, sa kupolom iznad latinskog križa, prezbiterijem sa apsidom na istočnoj strani, te asimetrično pozicioniranim crkvenim tornjem na sjeveroistočnom uglu crkve. Dimenzije crkve su 39,70 x 18,20 m.
Kod oblikovanja vanjskog volumena crkvenog objekta, Podhorsky primijenjuje romanički princip stepenovanja volumena, gradacijom volumena od manjeg prema većem. Kod vanjskog oblikovanja fasada, primijenjeni su dekorativni romanički elementi.
Crkveni toranj je kvadratnog tlocrtnog oblika, dimenzija 5,75 x 5,75 metara, pozicioniran je asimetrično na sjeveroistočnom uglu crkve. Toranj sazidan od pravilnog klesanog kamena ima visinu od oko 27 metara (mjereno do krovnog vijenca tornja). U vertikalnog smislu, rasčlanjen je horizontalnim profiliranim vijencima na tri dijela.
- ↑ „Samostan u Tomislavgradu”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika. Pristupljeno 9. 2. 2021.[mrtav link]
