Sedef
|
Ukrašavanje sedefom | |
|---|---|
 Nematerijalna svjetska baština
| |
| |
 Azerbejdžan,  Turska
| |
| Regija: | Evropa |
| Godina upisa: | 2023. |
| ID: | 01874 |
| Ugroženost: | |
| Poveznica: | UNESCO |
Sedef (turski/arapski: ṣadaf) je unutrašnji sloj ljušture nekih mekušaca: školjki, puževa i nekih glavonožaca (Nautilusa i Spirula). To je kompozitni materijal napravljen od neorganskih slojeva kalcijevog karbonata razdvojenih organskim polimerima kao što je hitin. Ova struktura čini ga otpornim na oštećenja, a njegovu površinu valovitom, što dovodi do interferencije (prelamanja) svjetlosti na njenim neravninama u nijansama duginih boja, dajući joj prepoznatljivi i jedinstveni sedefasti sjaj.[1]
Kada unutar ljušture dospijee strano tijelo koje ozleđuje meko tkivo mekušca (zrno pijeska, parazit i sl.) oko njega se, radi zaštite, stvara sloj sedefa. Višegodišnjim izlučivanjem sedefa na mjestu ozljede nastaje patološka zrnasta tvorevina, kod bisernih školjki poznata kao biser. Biseri su pretežno sastavljeni od tankih, koncentričnih slojeva sedefa. Zato se sedef drugim imenom naziva i "majka bisera".
Upotreba[uredi | uredi kod]
Sedef se upotrebljava za izradu nakita dugmadi. Intarzija (italijanski: intarsio) od sedefa ili umetanje ornamenata od sedefa je ukrašavanje proizvoda stolarske zanatske umjetnosti kao što su kutije za knjige, vrata, stolovi, škrinje, stolice, ogledala, kutije za dragulje i muzički instrumenti.
Postupak intarzije zanatlije počinju rezanjem unutrašnjih školjki mekušaca u različite oblike. Crtaju motive na komadu drveta, izrezuju obrise i oblikuju sedefne komade, koji se potom umetnu u drvo. Na kraju se površina polira brusnim papirom, drži kratko na blagom plamenu i lakira rastopljenom smolom.
Koristi se debelo drvo poput oraha, ebanovine i mahagonija, preferirajući tamne boje u kontrastu s bijelom sedefom.
Za ukrašavanje se često koriste geometrijski, cvjetni i kaligrafski motivi. Postupak intarzije prenosi se kroz učenje na zanatima i na univerzitetima, javnim obrazovnim centrima i radionicama.
Nematerijalna svjetska baština[uredi | uredi kod]
Ukrašavanje sedefom se nalazi na UNESCO-voj Reprezentativnoj listi nematerijalnog svjetskog naslijeđa kao element nematerijalnog kulturnog naslijeđa u Azerbejdžanu i Turskoj.[2] Odluku o upisu donio je Međuvladin komitet za očuvanje nematerijalnog kulturnog naslijeđa na zasjedanju koje je održano od 5. do 8. decembra 2023. u Cresta Mowani u Bocvani[3]
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ Sedef - Hrvatska enciklopedija - Pristupljeno 31.12.2023
- ↑ UNESCO: Nematerijalna kulturna baština u Azerbejdžanu - ich.unesco.org, Pristupljeno, 7.12.2023(en)
- ↑ „Ukrašavanje sedefom”. UNESCO: Izrada umetka od sedefa - ich.unesco.org. Pristupljeno 9. 12. 2023.(en)
