Manastir Moračnik

Manastir Moračnik

Osnovni podaci
Jurisdikcija	SPC
Osnivanje	15. vijek
Osnivač	Balša III Balšić
Mesto	Beška (ostrvo)
Država	Crna Gora

Manastir Moračnik je srednjovekovnih manastir Crne Gore. Podignut je na Beška (ostrvo), u proširenom delu kanjona..

Prošlost

Na jugoistočnom kraku trouglastog ostrva Moračnik, jednom u nizu od pedesetak ostrva, hridi i grebenova uz jugozapadnu obalu Skadadarskog jezera, nalazi se manastirski kompleks posvećen Presvetoj Bogorodici Trojeručici. Kompleks je smješten na isturenom rtu na jugoistočnoj strani ostrva, položen nisko, skoro do samog jezera. Prema nazivu ostrva, kompleks je u narodu poznat kao manastir Moračnik.Prvi put se pominje 1417. godine u povelji Balše III Đurđevića, sina Jelene Balšić i unuka „svetopočivšeg kneza Lazara“ kako ona naziva svog oca, kojom Balša daruje manastiru gumno soli u Baru, koji mu je po svemu sudeći i novi ktitor. Iz povelje se vidi da je Moračnik bio metoh najstarijeg našeg manastira, Prečiste Krajinske, u kojoj je upravo u to vrijeme stolovao zetski mitropolit Arsenije. Godine 1614. jedan putopisac kaže da „svako od pet ostrva na jezeru ima po jedan manastir srpskih kaluđera“ a krajem istog vijeka iguman Moračnika Nikolaj traži iz Venecije jedne svešteničke odežde. To je ujedno i posljednji spomen Moračnika kao živog manastira. Nesumnjivo je nadživio vrijeme nailaska Turaka i dugo se bilježi po turskim tefterima, ali vjerovatno da kao i njegov matični manastir, Prečista Krajinska, nije preživio Mahmut-pašu Bušatliju i njegove pohode na Crnu Goru krajem osamnaestog vijeka. Postoje mišljenja da su ga tada Turci pretvodili u džamiju.Manastir u sebi „sadrži skoro sva iskustva, pojedinačno provjerena na ranijim građevinama“ Zetske Svete Gore, monaške zajednice sabrane u XIV i XV vijeku iz Jerusalima, Svete Gore i Sinaja, koja je za sobom ostavila spomen na velike duhovnike i teologe poput Nikona Jerusalimca, pisca Goričkog zbornika, koji tamo napominje o dobrom glasu koji su u Svetoj Zemlji uživali monasi sa ostrva Skadarskog jezera.

Trikonhosna crkva sa kupolom na Moračniku je suma cijelog graditeljstva baošićke epohe na Skadarskom jezeru i predstavlja malo remek-djelo mjere i sklada. U harmoničnu cjelinu povezani su crkva koja ima i južni paraklis, konak na istoku i kula, koja se nalazi na jugu. Sve je zidano poluobrađenim kamenom, ali građevine nijesu nastale u istom periodu. Pretpostavlja se da je uz isposiicu ili možda crkvu nastala prvo kula, uz koju su onda dozidani konaci. Kula je na trećem spratu imala paraklis sa krstastim svodom i činila je odbrambenu cjelinu sa pirgom sa Tophane, koji se vidi sa Moračnika, i kulom sa Prečiste Krajinske.

O manastiru

Manastirski kompleks čine: hram posvećen Presvetoj Bogorodici Trojeručici, sa paraklisom Svetog Jovana Damaskina, kapela Svetog Grigorija Sinaita, hram Preobraženja Gospodnjeg na vrhu ostrva, manastirski konak i ekonomski objekti.

Hram Presvete Bogodice Trojeručice je malih dimenzija, dužine 7.5 m, a širine 4 m, osnove u vidu sažetog trolista. Crkva se odlikuje neuobičajeno niskim apsidama. Kod nje se pojavljuje zapadni travej, uz koji su dozidane niše na sjevernoj i južnoj strani, koje su služile kao proskomidija i đakonikon. Kako je zapadni travej skoro istih dimenzija, osnova je dobila simetričnu i čistu formu. Kube je kopija onog na starčevačkom hramu i oslanja se na četiri pilastra, između kojih su postavljeni lukovi. Zbog bočnih lukova pojavljuje se transept koji nije “lažan” kao na Starčevu. Ukrasni kameni vijenac postavljen je ispod svih krovnih površina, a s unutrašnje strane njime su ukrašeni podužni zidovi. Svi prozori, po jedan na svakoj apsidi i četiri na tamburu – pravougaoni su i opervaženi kamenim gredama. U prozorima su nađeni ostaci fresaka, po čemu se može zaključiti da je čitava crkva bila živopisana. Zapadni portal ima, iznad pravougaonog otvora, polukružnu linetu. Crkva je građena od pritesanog kamena, složenog u nepravilne horizontalne redove. Prvobitno je bila pokrivena kamenim pločama, kao i svi hramovi Balšića na jezeru. Hram je građevinski obnovljen i očekuje se da uskoro započne i njegovo freskopisanje.

Ubrzo poslije gradnje crkve, podignuta je pravougaona priprata a istovremeno, naslanjajući se na južni zid crkve i priprate, sagrađen je mali paraklis sa apsidom. Istraživačkim radovima na Moračniku, obavljenim 1985. godine, konstatovano je postojanje pločnika ispred kapele, iznad koga se nalazio drveni trijem. Paraklis Svetog Jovana Damaskina do danas nije obnovljen i čeka na obnovu.

Spoljašnje veze

• [1]
• [2] Arhivirano 2016-08-22 na Wayback Machine-u
• [3]