Značajna područja za ptice
Značajna područja za ptice (engl. Important Bird Areas - IBA) su područja koja su klasifikovana prema globalnim kriterijumima kao važna za očuvanje vrsta ptica i njihovih staništa. Globalni program značajnih područja za ptice ima za cilj da identifikuje, nadgleda i zaštiti područja od značaja za očuvanje ptica. Ovaj program je pokrenuo BirdLife International, koji je nosilac programa, svjetska krovna organizacija ornitologa, krajem XX. stoljeća. U njegovoj realizaciji učestvuje i veći broj partnerskih organizacija širom svijeta i njihov broj stalno raste. Vremenom je postao jedan od najefikasnijih instrumenata zaštite prirode.[1]
Ta područja u svom sastavu sadrže najvažnije svjetske populacije ptica. Zbog izrazitog trenda opadanja brojnosti mnogih vrsta ptica u Evropi tokom poslednjih decenija 20. vijeka, razvijen je sistem kriterijuma za identifikaciju vrsta ptica kojima su potrebne koordinirane mjere očuvanja na nivou Evrope (Species of European Conservation Concern – SPEC).
Područja od državnog i međunarodnog značaja za ptice određena su na osnovu IBA kriterijuma, prilagođenih lokalnim biogeografskim i ekološkim uslovima. Koncept projekta je identifikacija i specijalno vrednovanje predjela prema značaju za ptice, njihovo upisivanje u međunarodne registre i najzad, preduzimanje adekvatnih mjera zaštite i unapređenja stanja istih. Nakon što neka zemlja ustanovi IBA područja, potrebno je da vodi brigu o njihovoj zaštiti, i o monitoringu njihovog stanja.[2]
Do danas je na cijelom svijetu identifikovano preko 12.000 IBA područja u okviru 200 zemalja, a cilj je da se uspostavi svojevrsna mreža tih staništa, koja bi omogućila dugoročno uspešnu međunarodnu zaštitu, nesmetano kretanje, te prirodno mješanje populacija i regularnih migracija ptica. [3]
IBA područja se određuju na osnovu međunarodno dogovorenog skupa kriterijuma. Specifične IBA pragove određuju regionalne i državne vladajuće organizacije. Da bi bio naveden kao IBA, područje mora da zadovolji najmanje jedan od sledećih kriterijuma za ocjenjivanje:
Lokalitet se kvalifikuje ako je poznato, procenjeno ili se smatra da sadrži populaciju vrste koja je kategorisana na IUCN Crvenoj listi kao kritično ugrožena, ugrožena ili ranjiva. Generalno, redovno prisustvo kritične ili ugrožene vrste, bez obzira na veličinu populacije, na lokaciji može biti dovoljno da se lokacija kvalifikuje kao IBA. Za ranjive vrste, prisustvo više od graničnih brojeva na lokaciji je neophodno da bi se pokrenula selekcija.
Lokalitet čini jedan od skupa odabranih da bi se osiguralo da su sve vrste ograničenog dometa endemskog područja ptica (EBA) ili sekundarnog područja (SA) prisutne u značajnom broju na najmanje jednom lokalitetu, a po mogućnosti više.
Lokacija čini jednu od skupa odabranih da osigura adekvatnu zastupljenost svih vrsta ograničenih na dati biom, kako u celom biomu, tako i za sve njegove vrste u svakom stanju opsega.
- A4i - Za stanište se zna ili se smatra da sadrži na regularnom nivou ≥ 1% biogeografskih populacija vodenih ptica koje žive u velikim jatima.
- A4ii - Za stanište se zna ili se smatra da na regularnom nivou sadrži ≥ 1% globalnih populacija morskih ili terestričnih ptica koje žive u zajednici.
- A4iii - Za stanište se zna ili se smatra da na regularnom nivou sadrži ≥20.000 vodenih ptica ili 10.000 parova morskih ptica od jedne ili više vrsta.
- A4iv - Za stanište se zna ili se smatra da treba da bude „okupljalište“, mjesto gdje najmanje 20.000 roda (Ciconiidae), grabljivica (Accipitriformes i Falcomiformes) ili ždralova (Gruidae) redovno prolaze za vrijeme jesenje ili proljećne migracije. Vrste ptica koje se združuju u velika jata.[4]
Ukupan broj svjetskih IBA područja je 10.993 područja u 193 zemlje (Butchart i sar., 2012). U Evropi je zabilježeno nešto manje od 40% svih dosada zvanično priznatih svjetskih IBA područja, pri čemu oko 4.000 IBA evropskih područja obuhvata površinu od oko 7% evropskog teritorija Najveći broj zabilježen je u zemljama Evropske unije sa jačim ekonomskim standardima: Njemačka (540), Španija (391), Velika Britanija (295) i Francuska (277), koje su ujedeno bile i pokretači IBA programa i koje su ovaj program nametnule kao jedan od standarda unutar same Unije.[4]
- ↑ „Forschung IBAs Important Bird Areas”. Nabu. Pristupljeno 17. 3. 2025.
- ↑ „Proglašena nova značajna područja za ptice u Srbiji”. Društvo za zaštitu i proučavanje ptica u Srbiji. Pristupljeno 17. 3. 2025.
- ↑ „Međunarodno značajna područja za ptice u Vojvodini – IBA područja”. Pokrajinski sekretarijat za urbanizam i zaštitu životne sredine. Pristupljeno 17. 3. 2025.
- ↑ 4,0 4,1 „PROGRAM IBA MEĐUNARODNO ZNAČAJNA PODRUČJA ZA PTICE U BOSNI I HERCEGOVIN”. Ornitološko društvo Naše ptice - ptice.ba. Pristupljeno 29. 3. 2025.
