Za ostale upotrebe, v. Vrelo (razvrstavanje).
Koordinate: 43° 22′ 22" SGŠ, 22° 02′ 26" IGD
Vrelo je naseljeno mesto u gradskoj opštini Pantelej na području grada Niša u Nišavskom okrugu. Nalazi se u podnožju Bajtarice (742 m) i u blizini Gramade, udaljeno 17 km severoistočno od centra Niša. Prema popisu iz 2002. bilo je 287 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 288 stanovnika).
Kao i susedno selo Jasenovik tako je i Vrelo davnašnje selo čije crkvište ukazuje da je egzistiralo još u srpskom srednjem veku. Turski popis 1498. godine evidentirao ga je pod istim nazivom (Vrelo) kao spahiluk (zeamet) Ibrahim-bega iz Niša sa 60 domova, 24 neoženjena, 5 udovičkih domova, 4 rajinske vodenice (koje rade pola godine) i sa davanjima koja iznose 8.912 akči. Prema turskom popisu nahije Niš iz 1516. godine, mesto je bilo jedno od 111 sela nahije i nosilo je isti naziv kao danas, a imalo je 74 kuća, 6 udovička domaćinstva, 10 samačka domaćinstva.[1]. Planinski smeštaj i skrovitost su verovatno razlog što o ovom selu u kasnijim vekovima jedva da ima podataka, sve do oslobođenja od Turaka. Krajem 19. veka (1895. godine) Vrelo je manje selo sa 33 domaćinstva i 274 stanovnika, a 1930. godine u njemu je živelo 50 domaćinstava i 289 stanovnika.
Po oslobođenju od Turaka atarska zemlja je konačno prešla u ruke mesnih, većinom zadružnih domaćinstava, ali je bilo i zajedničkih (seoskih) terena pod šumom i ispašom. S raspadom porodičnih zadruga krajem 19. i početkom 20. veka odvijao se proces usitnjavanja zemljišta, a sa postepenim uključivanjem u tržišnu privredu tokom prve polovine 20. veka, naročito posle izgradnje železničke pruge Niš - Zaječar 1922. godine, počela je znatno slabiti šumsko-stočarska, a jačati ratarska i nepoljoprivredna orijentacija (rad na pruzi i radničko zapošljavanje). Staro seosko naselje bolje je odgovaralo starim ekonomskim i društvenim pogodbama, a bilo je i bliže vrelu (po kojem je i dobilo ime), ali je bilo stešnjeno u dolu. Pojedina domaćinstva počela su se od 1950/52. godine izmeštati iz starog naselja i locirati 1 km niže i bliže drumu i železničkoj pruzi; uskoro je na novoj lokaciji niklo novo naselje dok je staro zapustelo. Istovremeno, odvijao se i proces napuštanja čiste poljoprivrede prelaskom na gradska zanimanja i mešovitu privredu. Godine 1971. Vrelo je imalo 6 poljoprivrednih, 67 mešovitih i 11 nepoljoprivrednih domaćinstava.
U naselju Vrelo živi 237 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 43,8 godina (43,0 kod muškaraca i 44,5 kod žena). U naselju ima 84 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,42.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
- Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
|
|
Stanovništvo prema polu i starosti [3]
|
|---|
|
m |
|
|
ž |
| ? |
0 |
|
|
0 |
| 80+ |
2 |
|
|
7 |
| 75-79 |
3 |
|
|
11 |
| 70-74 |
10 |
|
|
7 |
| 65-69 |
10 |
|
|
15 |
| 60-64 |
12 |
|
|
7 |
| 55-59 |
6 |
|
|
13 |
| 50-54 |
15 |
|
|
6 |
| 45-49 |
13 |
|
|
10 |
| 40-44 |
5 |
|
|
9 |
| 35-39 |
12 |
|
|
8 |
| 30-34 |
11 |
|
|
7 |
| 25-29 |
8 |
|
|
5 |
| 20-24 |
9 |
|
|
8 |
| 15-19 |
10 |
|
|
9 |
| 10-14 |
4 |
|
|
14 |
| 5-9 |
5 |
|
|
5 |
| 0-4 |
5 |
|
|
6 |
| prosek |
43.0 |
|
|
44.5 |
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
73
|
81
|
91
|
84
|
79
|
84
|
84
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
15
|
16
|
12
|
19
|
9
|
10
|
2
|
-
|
1
|
-
|
3.42
|
|
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
126
|
36
|
76
|
11
|
3
|
-
|
122
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
13
|
77
|
24
|
8
|
-
|
|
|
|
|
|
|
|
Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja
| Pol
|
Ukupno
|
Poljoprivreda, lov i šumarstvo
|
Ribarstvo
|
Vađenje rude i kamena
|
Prerađivačka industrija
|
Proizvodnja i snabdevanje...
|
Građevinarstvo
|
Trgovina
|
Hoteli i restorani
|
Saobraćaj, skladištenje i veze
|
| Muški
|
96
|
46
|
-
|
-
|
13
|
3
|
9
|
6
|
2
|
14
|
| Ženski
|
70
|
58
|
-
|
-
|
5
|
-
|
-
|
3
|
1
|
-
|
| Oba
|
166
|
104
|
-
|
-
|
18
|
3
|
9
|
9
|
3
|
14
|
| Pol
|
Finansijsko posredovanje
|
Nekretnine
|
Državna uprava i odbrana
|
Obrazovanje
|
Zdravstveni i socijalni rad
|
Ostale uslužne aktivnosti
|
Privatna domaćinstva
|
Eksteritorijalne organizacije i tela
|
Nepoznato
|
| Muški
|
-
|
-
|
3
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
| Ženski
|
-
|
-
|
-
|
2
|
1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
| Oba
|
-
|
-
|
3
|
2
|
1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
- ↑ „Istorijski arhiv Niš: „DETALjNI POPIS NAHIJE NIŠ IZ 1516. GODINE“”. Arhivirano iz originala na datum 2012-03-15. Pristupljeno 2014-08-24.
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
- Enciklopedija Niša: Priroda, prostor, stanovništvo; izdanje Gradina - Niš, 1995.g. pp. 21.
Srbija
