Vranište (Gora)
Za ostale upotrebe, v. Vranište (razvrstavanje).
| Vranište | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Prizrenski |
| Opština | Gora |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | ▲ 979 |
| Geografija | |
| Koordinate | 42°02′38″N 20°37′48″E / 42.0439°N 20.6300°E |
| Nadmorska visina | 961 m |
  Vranište Vranište (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 38420 |
| Pozivni broj | 029 |
| Registarska oznaka | PZ |
Koordinate: 42° 02′ 38" SGŠ, 20° 37′ 48" IGD
Vranište[n 1] je naselje u opštini Gora na krajnjem jugu Kosova i Metohije. Po zakonima privremenih institucija Kosova ovo naselje je u sastavu opštine Dragaš. Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Vranište površine 1387 ha. Nekada je bilo i sedište opštine Vraništa u Gorskom srezu.
U njemu je sedište lokalne samouprave, koja funkcioniše po srpskim zakonima.[2]
Vranište je goransko, danas muslimansko selo srpskog govornog područja. Nalazi se na brdu u podnožju planine u regionu Gore, na mestu gde uspon nije prevelik. Kroz naselje prolazi asfaltirani put, koji se otvara u centralni javni prostor (gde s vremena na vreme, taksi sačekuje putnike). U nekim delovima, naselje je zbijeno, ali se proteže i širi sa obe strane puta. Postoji veliki broj tradicionalnih kuća, koje su u vrlo lošem stanju.[3]
Nekada je selo bilo pravoslavno.[4][5] Prvi put se pominje u povelji manastira Svetih Arhanđela kod Prizrena, u kojoj Stefan Dušan 1348. godine osnovao manastir i dao mu mnoga sela u posed.[6] U Vraništu su sačuvani ostaci starog hrišćanskog groblja i tri crkvišta. Izvan sela se nalaze ostaci crkve za koju se misli da je bila manastir.[4][5]
Samo 30% stanovništva se snabdeva vodom (iz bunara). U naselju ne postoji pošta, a pokrivenost mobilne telefonije je odlična.[3]
U selu se nalazi Osnovna škola „25. maj“, sa školskom upravom u Kosovskoj Mitrovici.[7] Škola ima 5 nastavnika, 4 učionice, biblioteku i mogućnost pristupa internetu. Školska zgrada zauzima površinu od 286 m² i nalazi se u solidnom stanju.[3]
Đurđevdan[8] se obeležava u regionu Gore proslavama sa tradicionalnom muzikom i narodnim nošnjama. Glavno mesto susreta 6. maja je u blizini sela Vranište.
Tvrdi se da je početkom 20. veka u selu još uvek živela jedna pravoslavka, kojoj su njeni poislamljeni sinovi odredili kutak u sobi gde će na svoj način obavljati hrišćanski obred.[4][5]
Vranište ima goransku etničku većinu. Prema popisu aprila 2011. godine u naselju živi 563. stanovnika, od čega su 548 Goranci.[1] Sve do 1981. godine se registruje porast broja stanovnika. Jedno je od 12 naselja opštine, koje od 1981. godine beleži opšte smanjenje broja stanovnika, što je prema autorima plana za razvoj opštine Dragaš za period 2012—2022, po programu Ujedinjenih nacija za razvoj, posledica „strmine terena, koja otežava pristup za produktivnu poljoprivredu i poslove“, s obzirom da se nalazi u „brdovitoj oblasti u centralnom delu opštine“. Struktura stanovništva Vraništa ukazuje na starenje stanovništva, sa većinom stanovnika starosti 50—64 godina.[3]
Broj stanovnika na popisima:
- popis stanovništva 1948. godine: 755
- popis stanovništva 1953. godine: 771
- popis stanovništva 1961. godine: 815
- popis stanovništva 1971. godine: 884
- popis stanovništva 1981. godine: 926
- popis stanovništva 1991. godine: 731
- prema procenama kosovske agencije za statistiku 2008. godine: 297[n 2]
Naselje ima 15 registrovanih preduzeća sa 18 zaposlenih.[3]
- ↑ 1,0 1,1 Gora pres: „Gora na popisu stanovništva 2011. godine“ Arhivirano 2013-06-25 na Wayback Machine-u, 8.1.2013, pristup 25.5.2013
- ↑ Fond Slobodan Jovanović: „Gora - leto napunilo sela“ Arhivirano 2014-11-08 na Wayback Machine-u, Zoran Vlašković, 17.8.2011, pristup 25.5.2013
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Vlada samozvane republike Kosovo - : „Program Ujedinjenih nacija za razvoj - Očuvanje biološke raznolikosti i projekat upravljanja održivim korišćenjem zemljišta u opštini Dragaš Plan razvoja opštine Dragaš za period između 2012. i 2022. godine - nacrt verzija za javnu konsultaciju“[mrtav link], Michael Voit, Crystal Whitaker, Maria Elena Zuniga Barrientos - direktor projekta, Dragaš, oktobar 2012, pristup 25.5.2013
- ↑ 4,0 4,1 4,2 „Kosovo i Metohija”. kosovo-metohija.150m.com. 2006.. Arhivirano iz originala na datum 2016-03-04. Pristupljeno 25.5. 2013.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Kosovo i Metohija: „Pravoslavne svetinje na Kosovu i Metohiji“[mrtav link], pristup 25.5.2013
- ↑ Projekat Rastko - Zbornik radova sa Okruglog stola SANU - knjiga 50: „Sačuvani i razoreni kulturno-istorijski spomenici u šarplaninskim župama Gori i Sredskoj i delu Prizrenskog Podgora“, Milan Ivanović, format PDF, pristup 25.5.2013
- ↑ Digitalna škola: „Lokacija školskog objekta“ Arhivirano 2013-10-29 na Wayback Machine-u
- ↑ Projekat Rastko: „Goranske narodne pesme“, Harun Hasani, ISBN 86-7019-005-2, Priština 1987, pristup 25.5.2013
- Večernje novosti: „Između sto vatri“, M. Marković, 16.10.2010, pristup 25.5.2013