Vladislav Rotbart
| Vladislav Rotbart | |
|---|---|
 | |
| Rođenje | Vladislav Benjamin Rothbart 8. 4. 1925. Subotica, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca |
| Smrt | 8. 1. 1997. (dob: 71) Novi Sad, SR Jugoslavija |
| Nacionalnost | Jugoslaven |
| Ostala imena | Vlada |
| Etnicitet | Jevrej |
| Državljanstvo | SR Jugoslavija |
| Zanimanje | odvjetnik, novinar |
| Politička partija | SKJ |
| Suprug/a | Smilja (Grubor) Rotbart[1] |
| Djeca | Nada Rotbart[1] Vera (Rotbart) Radulović[1] |
| Roditelji | Maksim Rotbart[1] Irena (Wollner) Rotbart[1] |
| Rodbina | Paja Rotbart[1] (brat) Verica Rotbart[1] (sestra) Robert Rothbart[1] (unuk) |
Vladislav Rotbart (rođen: Rothbart) (Subotica, 8. 4. 1925 – Novi Sad, 8. 1. 1997), jugoslavenski odvjetnik, novinar, pisac, učesnik Narodnooslobodilačke borbe (NOB) i predsjednik Jevrejske opštine Novi Sad (JONS).
Biografija[uredi | uredi kod]
Podrijetlo i život do 1940 godine[uredi | uredi kod]
Vladislav Rotbart je rođen 8. 4. 1925 u Subotici. Odrastao je u mađarsko-jevrejskoj porodici Maksima (1866-1944) i Irene Rotbart (1919-1944), uz brata Paju (1923-) i sestru Vericu (1934-1944). Vladislavov otac Maksim je rođen u selu Dolnje Srnje u religioznoj porodici, a majka Irena u Pečuhu u jevrejskoj porodici u kojoj se govorio jidiš, njemački, mađarski i srpskohrvatski jezik. Porodica Rotbart je pripadala neološkom (umjereniji oblik reformnoga pokreta iz druge polovice 19 stoljeća karakterističan za ugarsko područje) judaizmu. Vladislavovi roditelji nikada nisu pred djecom govorili o antisemitizmu iako se znalo da je prisutan. To je posebice bilo vidljivo nakon marsejskog atentata na kralja Jugoslavije Aleksandra I Karađorđevića kada je ORJUNA (Organizacija jugoslavenskih nacionalista) za atentat sumnjičila Mađare, a sa time i mađarske Jevreje. Maksim Rotbart, iako aktivni član subotičke cionističke organizacije, je zabranjivao Vladislavu i drugom sinu Paji odlazak na sastanke cionista. 1936 porodica Rotbart se preselila u Novi Sad, gdje su živjeli u samom centru grada.[2] Maxim je u Novom Sadu posjedovao poduzeće koje se bavilo špedicijom, dok se supruga Irena brinula za djecu tj. bila je kućanica, te je ujedno pomagala suprugu u poduzeću i bila je računovođa.[2][3] 1938 godine Vladislav je proslavio Bar micvu. Iste godine je počeo svirati violinu, a 1939 je čak svirao sa novosadskim filharmonijskim orkestrom. Nakon osnovne škole pohađao je Mušku gimnaziju Kralja Aleksandra I u Novom Sadu. U septembru 1940 postao je član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ).[2]
Od 1941 do 1945 godine[uredi | uredi kod]
Vladislav je odmah nakon okupacije Kraljevine Jugoslavije pristupio NOB-u. Učestvovao u organizovanju udarnih grupa. 29. 9. 1941 bio je uhapšen od strane mađarskih fašista kao član novosadskog rejonskog komiteta SKOJ-a.[4] U zatvoru su ga tukli, da bi ga nakon dva mjeseca ispitivanja prebacili u mađarski Segedin gdje je bio osuđen na 6 godina robije.[2][4] U segedinskom zatvoru je robijao na odjeljenju za maloljetnike. Juna 1944 Vladislav je vlakom bio prebačen u zatvor u Asodu. U oba zatvora bio je rukovodilac organizacije SKOJ-a. U Asodu je učestvovao u organizovanju bekstva politčkih zatočenika koje je izvršeno u noći s 28. na 29. 11. 1944 godine.[4] U decembru iste godine pristupio je Pokretu otpora na teritoriju južne Njemačke, Poljske i Čehoslovačke.[2][4] Vladislav se vratio u Jugoslaviju tj. Zagreb 18. 8. 1945, te su ga odmah po dolasku ispitali agenti Odeljenja za zaštitu naroda (OZNA).[2]
Nakon Novosadske racije, u januaru 1942, Vladislavova porodica je pobjegla u mađarsku Peštu gdje su iznajmili stan. Vjerovali su da će u Mađarskoj biti sigurniji nego na teritoriju okupirane Kraljevine Jugoslavije, no to je nažalost bila iluzija. Vladislav je tijekom Holokausta u Koncentracijskom logoru Auschwitz izgubio cijelu porodicu; oca, majku, sestru, oba dvije bake (Fani Rotbart i Fani Wollner), te strica Artura Rotbarta.[2][3][5][6] Jedini je preživio njegov brat Paja.[3]
Karijera i život u SFR Jugoslaviji[uredi | uredi kod]
1947 godine, po završetku Drugog svjetskog rata, Vladislav je završio četvrti razred srednje škole, te je bio novinar mađarskih novina za mlade Ifjusag Szava. Kao novinar je radio za list Slobodna Vojvodina (1953 promijenile naziv u Dnevnik) u kojem je pisao kolume. Od 1948 bio je aktivni član Saveza komunista Jugoslavije (SKJ), te otvoreni protivnik Rezolucije Informbira. 1950 godine, tada već zaposlen kao reporter Tanjuga, bio je prebačen na radno mjesto u rodnu Suboticu. 1965 namjerovao je posjetiti brata u Izrael, te je zbog toga trebao izvaditi pasoš. Savezni Sekretarijat unutrašnjih poslova je Vladislavu uvjetovao izdavanje pasoša tj. tražili su od njega da špijunira Izraela u korist SFR Jugoslavije. On je to odbio uz obrazloženje da Izrael smatra svojom drugom domovinom. Zbog toga nije dobio pasoš, niti dopuštenje za odlazak u Izrael. 1970-ih bio je zaposlen u Izvršnom vijeću SAP Vojvodina. Sa tog radnog mjesta bio je neopravdano otpušten. Kasnije se saznalo da je bio otpušten iz razloga što je imao brata u Izraelu. Nakon jednogodišnje borbe, "trčanja" od komiteta do komiteta, Vladislav je bio vraćen na posao, ali ne na staro radno mjesto već na radno mjesto unutar Skupštine SAP Vojvodine. Tijekom 1970-ih bio je predsjednik JONS-a. 1976 objavio je knjigu "Ne zaboravi druga svog", hroniku o tamnovanju i borbi jugoslavenskih rodoljuba iz Bačke u segedinskom zatvoru od 1941 do 1944. Bolestan i razočaran u politiku SKJ otišao je u penziju početkom 1980-ih. 1988 godine objavio je svoju drugu knjigu "Jugosloveni u mađarskim zatvorima i logorima 1941-1945".[2]
Obitelj i život u SR Jugoslaviji[uredi | uredi kod]
Vladislav se 1947 oženio za Smilju Grubor (1925-2012), rodom iz Čantavira, koja potječe iz pravoslavne porodice. Iz tog braka rodile su im se kćeri Nada (r. 1956) i Vera (r. 1948). Nada je bila košarkašica i reprezentativka ženske momčadi SFR Jugoslavije, a njezin sin Robert Rothbart je aktualni košarkaški reprezentativac Izraela. Dolaskom Slobodana Miloševića na vlast u SR Srbiji, 1989 godine, položaj jugoslavenskih Jevreja u SR Srbiji se značajno pogoršao. U to vrijeme nije bilo poželjno izjašnjavati se kao Jevrej, Mađar ili nešto treće. Zbog nestašice lijekova, a koji su mu bili potrebni zbog pretrpljenog infarkt 1975 godine, Vladislav je 1993 sa suprugom emigrirao u Izrael. Živjeli su u iznajmljenu stanu u gradu Ashkelon. U Izraelu je dobio kvalitetnu medicinsku pomoć.[2] 1995 dodatno ga je dotukla smrt unuka Ivana (1987-1995), mlađeg sina kćeri Nade.[3] Vladislava je srce sve više vuklo u rodni kraj, te se 30. 12. 1996 sa suprugom Smiljom vratio u Novi Sad pošto mu je želja bila da umre i bude pokopan u rodnom kraju. Vladislav Rothbart je umro 8. 1. 1997 u Novom Sadu. Pogreb je vodio beogradski rabin Isak Asiel, sahranjen na jevrejskom groblju u Novom Sadu.[2]
Djela[uredi | uredi kod]
- Ne zaboravi druga svog, 1976
- Jugosloveni u mađarskim zatvorima i logorima 1941-1945, 1988
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 (engl.) Vladislav Rothbart family tree. centropa.org (2003). Preuzeto 6. 1. 2015
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 (engl.) Vladislav Rothbart. centropa.org (2003). Preuzeto 3. 1. 2015
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Osobno svjedočanstvo Nade Rothbart suradniku SadarMoritzu preko Facebook privatne poruke od 30. 12. 2014
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Jaša Romano, 1980, str. 472.
- ↑ (en) Max Rotbart. Stranica svjedočanstva Jehuda Radian (sin). Yad Vashem. Preuzeto 3. 1. 2014
- ↑ (en) Fanni Rotbart. Stranica svjedočanstva Jehuda Radian (unuk). Yad Vashem. Preuzeto 3. 1. 2014
Literatura[uredi | uredi kod]
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Romano, Jaša (1980). Jevreji Jugoslavije 1941-1945: žrtve genocida i učesnici narodnooslobodilačkog rata, Beograd: Jevrejski Istorijski Muzej, Saveza jevrejskih opština Jugoslavije.
