Patrijarh srpski Varnava

Patrijarh Varnava Rosić (po rođenju Petar Rosić; 1880-1937) je bio patrijarh SPC od 1930. do 1937. Varnava je u tridesetoj godini života postao episkop, u četrdesetoj mitropolit, a u pedesetoj patrijarh.

Petar Rosić je rođen u Pljevljima u Crnoj Gori, 11. septembra 1880. godine. Osnovnu školu završio je u Pljevljima, a bogoslovsko-učiteljsku u Prizrenu (1900). Zatim je 1905. godine svršio Duhovnu akademiju u Petrogradu, Rusija. Iste godine se zamonašio i proizveden je u čin jeromonaha. U drugoj polovini 1905. godine Varnava je otputovao u Istanbul gde je primio dužnost sveštenika pri srpskom poslanstvu. U to vreme pisao je u Carigradskom glasniku, jedinom časopisu na srpskom jeziku u Turskom carstvu, upravljao srpskom školom i sarađivao sa Carigradskom patrijaršijom. Godine 1910. Carigradska patrijaršija ga je izabrala za episkopa Veleško-debarske eparhije.

U Makedoniji je radio na jačanju srpske nacionalne svesti u borbi s bugarskom i grčkom propagandom. Po završetku Balkanskih ratova i aneksiji Makedonije, a naročito po proterivanju sveštenika bugarske egzarhije (1913), Varnava je upravljao i Bitoljskom i Ohridskom eparhijom, kao i jednim delom Strumičke eparhije, gde je uredio celu Srpsku crkvu u južnim krajevima proširene države. U Prvom svetskom ratu je morao da napusti Južnu Srbiju, gde je zajedno sa srpskim narodom i vojskom prešao preko Albanije na Krf. Posle rata, po želji srpske vlade, je otišao je u Rusiju, u diplomatsku misiju. Kada je 1920 uspostavljena jedinstvena Srpska patrijaršija, Varnava je postao mitropolit skopski. Za patrijarha Srpske pravoslavne crkve biva izabran 1930. godine.

Na čelu SPC bio je samo sedam godina, od 1930. do 1937. godine. Kralj Aleksandar I Karađorđević je verovao da je u Varnavi dobio poslušnog patrijarha, koji će crkvu učiniti servilnim slugom države. Patrijarh Varnava je bio jedan od bliskih saradnika kralja Aleksandra kod provođenja ideologije jugoslovenskog nacionalizma, i često je isticao potrebu "sprovođenja potpunog jedinstva jednokrvne braće". On je propovedao jugoslovenstvo kao "nacionalno verovanje svih Srba, Hrvata i Slovenaca" i često je isticao slogan "brat je mio koje vere bio".^[1]

Varnava je od rascepkane SPC u šest raznih zakonodavnih, administrativnih, finansijskih i jerarhijskih područja, novim Ustavom crkve preustrojio SPC i uspeo da je odvoji od države. Tokom te reorganizacije formirane su dve nove eparhije, Zagrebačka i Mukačevska, tako da je u sastav Srpske Crkve ulazilo ukupno 27 eparhija, sa vikarnom Skadarskom eparhijom u Albaniji. Njegovom inicijativom započeta je izgradnja hrama Svetog Save u Beogradu (najvećeg pravoslavnog hrama na Balkanu). Takođe je na mestu stare Beogradske mitropolije podigao novu zgradu za potrebe Arhiepiskopije (zgradu današnje Patrijaršije kod Saborne crkve), kao i manastir Vavedenje na Senjaku.

Varnava je živeo u burna vremena dolaska nacista na vlast u Nemačkoj, ubistva kralja Aleksandra i Španskog građanskog rata. Patrijarh Varnava je glavnu opasnost video u komunizmu, a o Hitleru je govorio kao o „dalekovidom Fireru“ koga je „Bog poslao nemačkom narodu“ da se bori „protiv komunizma i internacionalnih Jevreja“ koji ugrožavaju Evropu:

Firer velikog nemačkog naroda vodi borbu, koja služi na korist celom čovečanstvu. Ta borba potiče iz idealnih motiva i nema nikakve veze sa imperijalističkim ciljevima.^[2]

Varnava je bio veliki protivnik konkordata između Vatikana i Kraljevine Jugoslavije. Umro je usred Konkordatske krize u 57. godini života u Beogradu, 23. jula 1937. godine, u momentu izglasavanja konkordata u Skupštini Jugoslavije, koji, iako izglasan, nikada nije stupio na snagu. Patrijarh Varnava je privremeno sahranjen u malom hramu Svetoga Save na Vračaru. Među pobornicima teorije zavere postoji mišljenje da je otrovan zbog nepomirljivog stava prema konkordatu.

Nakon Varnavine smrti, novi patrijarh Gavrilo Dožić je okrenuo politiku SPC u anti-Hitlerovskom smeru.