Ud (muzički instrument)
| ||||||
|
Ud je žičani instrument koji se od srednjeg vijeka do danas koristi u arapskom svijetu, poznat je kao preteča evropske lutnje.[1]
Karakteristike i historija[uredi | uredi kod]
Ud ima tijelo kruškolike forme, nešto kraći vrat i blaže povijenu zvučnu (akustičku) kutiju od evropske lutnje. Čivije za natezanje struna (štimanje/podešavanje) montirane su na jako ukošenoj glavi.[1]
Ud još ni danas nije potpuno standardiziran u veličini i broju struna, najčešće ima po četiri, iako ih ima i sa pet, šest parova. Ud je u Turskoj poznat pod imenom lauta[1], a po balkanskim zemljama pojavio se sa Osmanlijama u brojnim varijantama koje se kojekako zovu; Ikitelija, Saz, Karaduzena, Šarkija. U Grčkoj ga zovu Outi, u Makedoniji Ut a u Bugarskoj Bulgarija ili Saza.[2] Sjevernoafrička varijanta uda - Kuvītra ima duži vrat.[1]
Historija[uredi | uredi kod]
Ud je nastao u srednjovjekovnoj Perziji pod imenom Barbat u 7. vijeku. Orginalno je imao uže tijelo izdubljeno iz jednog komada drveta i dvije akustičke rozete (rupe) u formi polumjeseca, slično nekim azijskim lutnjama, što ukazuje na zajedničko zapadnoazijsko porijeklo.[1] Svoju današnju formu sa tri akustičke rozete (rupe) jednom većom i dvije manje dobio je u Al-Andalusu (Andaluziji) u vrijeme dok su njime vladali Mauri (711.-1492.).[1]
Za njegovo arapsko ime al-‘ūd najčešće se misli, da ima etimologiju od riječi - drvo (iako doslovno prevedeno to znači drvo agave, a ne bilo kakvo drvo). I to zato jer Ud ima rezonantnu (zvučničku) kutiju (tijelo) od drva za razliku od sličnih instrumenata kojima je ista od kože. Ima i onih koje to tumačenje stavljaju pod upitnik, jer bi ūd mogla biti arabizirana verzija od perzijskog rud što znači struna (žica) dakle žičani instrument.[3]
Izvori[uredi | uredi kod]
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- ūd (en)