Mitrovica, Kosovo

	Prosečne maks. i min. temperature u °C
	Ukupne padavine u mm

Kosovska Mitrovica
Klimatogram
	Prosečne maks. i min. temperature u °C
	Ukupne padavine u mm
Imperijalna konverzija
	Prosečne maks. i min. temperature u °F
	Ukupne padavine u inčima

Kosovska Mitrovica
	Most preko Ibra u Kosovskoj MitroviciMost preko Ibra u Kosovskoj Mitrovici
	[[Datoteka:; (Republika Srbija) (Republika Kosovo)\|100px\|Grb Kosovske Mitrovice]]; Grb
	[[Datoteka:; (Republika Srbija) (Republika Kosovo)\|100px\|Grb Kosovske Mitrovice]]; Grb
Država	Kosovo
	Stanovništvo (2014.)
- Grad	71,636
Vremenska zona	CET (UTC+1)
- Ljeto (DST)	CEST (UTC+2)
Poštanski broj	38227
Pozivni broj	+381 28

Kosovska Mitrovica (alb. Mitrovica ili Mitrovicë; 1982–91. Titova Mitrovica, alb. Mitrovica e Titos), grad na severu Kosova, na 42.89° severno, 20.87° istočno, na 496 metara nadmorske visine (ušće Sitnice u Ibar). Kosovska Mitrovica je i opština čija je površina 350 km². Pored grada, opštinu čini i 49 sela. U Kosovskoj Mitrovici je sedište Kosovskomitrovičkog upravnog okruga, koji osim mitrovičke, zahvata još pet opština: Vučitrn, Srbicu, Zvečan, Zubin Potok i Leposavić. Kosovska Mitrovica se nalazi na severu Kosovske kotline, sa istoka, severa i zapada okružena planinama Mokrom Gorom i obroncima Golije i Kopaonika. Kroz grad teku reke Ibar, koji ga deli na južni i severni deo, Sitnica i Ljušta. Od grada na sever počinje Ibarska klisura kroz koju Ibar teče ka Kraljevu, gde se uliva u Zapadnu Moravu.

Ime grada[uredi | uredi kod]

Mitrovica je jedna od najstarijih naseobina na Kosmetu. Prvi put se pominje u srednjovekovnim pisanim dokumentima. Ime Mitrovica potiče iz 14. veka, po crkvi Svetog Dimitrija Solunskog, koja je bila ispod zvečanskog utvrđenja, a koju je 1315. godine srpski kralj Milutin darovao svojoj zadužbini - manastiru Banjska. Oko crkve je bilo srpsko groblje, a od 19. veka tu se sahranjuju i Turci. U neposrednoj blizini je sada Spomenik rudarima ustanicima, koji su se 1941. godine pridružili narodonooslobodilačkim brigadama u Srbiji.

Istorija[uredi | uredi kod]

Na prostoru grada nađeni su tragovi rudarenja iz doba neolita, rimski žrtvenici i statuete (2–3. vek). U 6. veku vizantijski car Justinijan I gradi tvrđavu Zvečan. Kao rudarski grad Trepča se pominje 1303. godine. U Starom Trgu se do bombardovanja 1999. godine nalazio Muzej kristala. U blizini su ostaci tvrđave Ćutet (13. vek). U Brnjaku je bio grad-dvorac (druga polovina 13. veka) koji je pripadao ženi srpskog kralja Stefana Uroša I, Jeleni Anžujskoj, koja je u njemu umrla 1314. godine. U vreme Nemanjića kraj Kosovske Mitrovice već se nalazio grad Zvečan koji je igrao važnu ulogu u srednjovekovnoj istoriji Srbije, a čiji se ostaci kula i danas uzdižu na obližnjem istoimenom brdu. Za vreme Osmanskog carstva Mitrovica je bila mala orijentalna varoš. Nakon Prvog balkanskog rata 1912. Kosovska Mitrovica, zajedno sa ostatkom Kosova i Makedonijom, ulazi u sastav Kraljevine Srbije, a 1918. Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Za vreme Drugog svetskog rata Kosovska Mitrovica i rudnik Trepča bili su u sastavu Nedićeve Srbije, u okviru nemačke okupacione zone. Nakon Drugog svetskog rata, u skladu sa načelom da bi u svakoj republici i pokrajini SFRJ po jedan grad trebalo da ponese ime predsednika Josipa Broza Tita, Kosovska Mitrovica menja ime i postaje Titova Mitrovica. 1991. godine gradu je vraćeno njegovo staro ime Kosovska Mitrovica.

Kosovska Mitrovica za vreme i posle rata na Kosovu[uredi | uredi kod]

I grad i opština su pretrpeli velike štete koje je izazvalo NATO bombardovanje Srbije 1999. godine. Ovo područje je bilo polje terorističkog delovanja Oslobodilačke vojske Kosova i pre bombardovanja.

Nakon NATO agresije, kada su iz svih gradova na Kosovu i Metohiji Srbi prognani, Mitrovica je uspela da odoli surovom etničkom čišćenju, zahvaljujući svojim građanima ali i reci Ibru, koja je bila prirodna granica etničke podeljenosti grada i pre bombardovanja. Grad je postao simbol otpora etničkom čišćenju na Kosovu i Metohiji. U južnom delu danas živi oko 50.000 Albanaca. Većina od oko 6.500 Roma iz ovog dela je izbegla u druge delove Srbije. U severnom delu grada oko 10.000 kosovskih Srba je ostalo u svojim domovima, ali je taj broj povećan nakon dolaska srpskih izbeglica iz drugih krajeva Kosova i Metohije. Na severnoj (srpskoj) obali Ibra živi i oko 2.000 Albanaca i 1.700 Bošnjaka, koji žive u nekoliko gradskih mahala. Skoro svi Srbi koji su živeli u južnom delu grada izbegli su u severni. Procenjuje se da je 2003. godine u gradu živelo ukupno 75.600 stanovnika, dok se stanovništvo opštine procenjuje na 105.000.

Kosovska Mitrovica je nakon bombardovanja postala žarište etničkih sukoba dve zajednice. Most na Ibru koji povezuje dve strane grada čuvale su naoružane grupe da bi sprečavale prodore sa druge strane. Zbog tako napete situacije u gradu, trupe KFOR-a i UNMIK policija su zauzele most da bi sprečile dalje sukobe. Međutim, nasilje i provokacije su se nastavile sa obe strane reke, tako da su međunarodne trupe i policijski kontrolni punktovi postavljeni oko pojedinih područja, čak i ispred pojedinih zgrada.

Dana 17. marta, 2004, utapanje jednog albanskog deteta iz sela Čabra u Ibru, za koje su unapred optuženi srpski mladići iz sela Zupče da su navodno nagnali pse na albansku decu, iskorišćeno je od strane albanskih terorista i ekstremista kao povod za velike etničke sukobe u gradu i na širem području Kosova i Metohije. Demonstracije hiljada ekstremista albanske nacionalnosti pretvorile su se u nerede i oružane napade, poprimajući oblik varvarskog divljanja i pogroma nad nealbanskim, pre svega srpskim stanovništvom, u kome je najmanje osam ljudi poginulo, a oko 300 povređeno, dok je na desetine srpskih kulturnih objekata, uključujući i crkve i manastire širom Kosova i Metohije, opljačkano i spaljeno. Ovo krvoproliće je bilo najveći nemir na Kosovu i Metohiji nakon NATO agresije.

Istog datuma, četiri godine kasnije, u blizini zgrade Opštinskog suda izbili su sukobi između srpskog stanovništva i specijalnih snaga UNMIK policije. Sukobi su isprovocirani bezrazložnim hapšenjem sudija i službenika suda srpske nacionalnosti. I u ovom celodnevnom incidentu bilo je desetine povređenih, dok je jedan ukrajinski policajac izgubio život. Ni godinu dana kasnije, problem sudstva u Kosovskoj Mitrovici nije rešen. Zgradu obezbeđuju vojnici KFOR-a.

Industrija[uredi | uredi kod]

Brzi razvoj grada započeo je u 19. veku, kada je jedna engleska kompanija otpočela eksploataciju rude olova i cinka u Trepči, mada se ruda ovde iskorišćavala još u nemanjićko vreme. Od tada Kosovska Mitrovica postaje jedan od najvećih, ali i najzagađenijih industrijskih centara na Kosovu i Srbiji. Pored rudnika Trepča, u Zvečanu postoji Topionica olova i cinka, a u samom gradu među većim preduzećima izdvajaju se Fabrika superfosfata (veštačka đubriva i sumporna kiselina) i Fabrika akumulatora „Trepča“. Sa NATO agresijom i etničkim čišćenjem Srba iz Pokrajine, rad rudnika, topionice i fabrika je potpuno zamro.

Demografija[uredi | uredi kod]

Pre NATO bombardovanja 1999. opština Kosovska Mitrovica imala je oko 116.500 stanovnika, po proceni OEBS-a. Po popisu iz 1991. godine opština je imala 104.022 stanovnika, od koji su 78% bili Albanci, 10,2% Srbi, 4,96% Bošnjaci, 4,63% Romi i 0,41% Turci. Većina nealbanskog stanovništva živela je u gradu Kosovska Mitrovica, koji je imao 84.736 stanovnika – 71% kosovskih Albanaca, oko 9.000 Srba i 10.141 drugih nacionalnosti. Većina Srba živela je u severnom delu grada, dok je većina Albanaca živela na južnoj strani reke Ibar. Grad je postao poprište stalnih sukoba jer su ekstremisti albanske nacionalnosti želeli da silom uspostave jedinstvenu administrativnu upravu nad gradom, čemu se Srbi iz severnog dela oštro protive, verujući da bi to bio uvod u izgon Srba iz ovog grada.

Kosovska Mitrovica (gradsko naselje) ima 33.904 stanovnika, dok područje opštine Kosovska Mitrovica ima 71.909 stanovnika prema zvaničnim rezultatima popisa stanovništva 2011. godine na Kosovu. Kako su Srbi najvećim delom bojkotovali popis stanovništva, pravi broj stanovnika je veći za 15.000-20.000 stanovnika ^[1].

Sa Sabora kulturno-umetničkog stvaralaštva Srbije, 2011.

Kultura[uredi | uredi kod]

Svi administrativni i kulturni objekti Mitrovice nalaze se u južnom, albanskom delu, pa i pravoslavni hram Sveti Sava. Sa podelom grada, srpski deo ostao je bez adekvatnih uslova za rad - Kulturni centar, Gradska biblioteka, amatersko pozorište, galerija - sve je to ostalo preko Ibra. Morali su krenuti ispočetka. Za rad su morali koristiti prostorije nekadašnjeg Tehničko-metalurškog fakulteta.

U Kosovskoj Mitrovici je od 2005. godine smeštena i Srpska drama Narodnog pozorišta u Prištini, čija se scena sada nalazi u Domu kulture u Zvečanu. Posle 18 godina pauze, 2011. godine obnovljen je Sabor kulturno-umetničkog stvaralaštva Srbije. Ova manifestacija okuplja likovne umetnike, pisce, folklorne ansamble i kulturne poslenike iz Srbije, Republike Srpske i Crne Gore. U Kosovskoj Mitrovici se od 2001. godine nalazi privremeno sedište većine fakulteta Univerziteta u Prištini.

Od 2003. godine u obližnjem Zvečanu redovno se održava i „Nort Siti džez i bluz festival“, na kome su gostovali mnogi eminentni muzičari iz Srbije i sveta.

Na uzvišenju iznad grada, u severnom delu Mitrovice, posle NATO bombardovanja, sagrađena je crkva Svetog Dimitrija. Gradska slava Kosovske Mitrovice je praznik Mitrovdan koji se obeležava 8. novembra^[2].