Teorije o poreklu Srba

Položaj Bele Srbije i Bele Hrvatske u 6. veku (oko 560. godine), prema knjizi Francisa Dvornika.

Srbi su južnoslovenski narod, koji pretežno živi u Srbiji, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini. Prema tvrdnjama genetike i antropologije, Srbi su potomci slovenskih plemena i balkanskih starosedelaca (Vlaha, Ilira, Tračana, itd). Međutim, postoje teorije koje tvrde da ime "Srbi" možda ima drugačije korene. Postoji nekoliko teorija o poreklu srpskog imena, ali treba imati u vidu da ove teorije nisu šire prihvaćene od strane zvanične istorijske nauke, jer ne postoji dovoljno dokaza koji bi ih podržali.

Toponimi

Toponimi sa osnovom srb: Srb, Srbac, Srbica, Srbina, Srbinjak, Srbinje, Srbobran, Srbinci, Srbislavci, Srbljani, Srbljanovići, Srbljanska glavica, Srbotina, Srbovac, Srbska Kamenica, Srbovo, Srpce, Srpenica, Srpska (selo u Crnoj Gori), Srpska Crnja, Srpska Čuka, Srpska Klarija, Srpska Zelinja, Srbski Klanac, Srpski Babuš, Srpski Čuntić, Srpski Itebej, Srpski Miletić, Srpske Moravice (u Hrvatskoj, promenjeno 1991. u Moravice), Srpski Padej, Srpski Rid, Srpsko Polje, Srpsko Selište, Nova Serbia (u Ukrajini), Slavo-Serbia (u Ukrajini), Slovianoserbsk (u Ukrajini), itd.

Antroponimi

Antroponimi sa osnovom srb:

• muška imena: Srba, Srbislav, Srbko, Srboje, Srboljub, Srbobran
• ženska imena: Srbijanka
• prezimena: Srbinović, Srbić, Srbović, Srbljanović,Srbljanin

Srpsko-slovenska teorija

Prema ovoj teoriji, ime Srbin je starije od imena Sloven, odnosno da su Proto-Sloveni sebe zvali Srbima, a da su današnji Srbi i Lužički Srbi sačuvali to staro ime, kao nekadašnju oznaku svih Slovena.

Ovu teoriju zastupali su istoričari, lingvisti i slavisti: Konstantin Jiriček, Jozef Domaševski i Pavel Jozef Šafarik.

Iranska teorija

Pleme Serbi pored ušća reke Volge, prema grčkim pisanim izvorima, na karti štampanoj u Londonu oko 1770.

Seoba Srba sa Kavkaza prema Niku Županiću.

Verovatni putevi širenja imena Serb.

Ova teorija pretpostavlja da su narod Serboi bili sarmatsko (iransko) pleme koje je živelo u istočnoj Evropi (Sarmatia Asiatica), severno od Kavkaza. Prvi pisani pomeni "sarmatskih Srba" se mogu naći u 1. veku (69. godine), u delu Plinija Cecilija Sekundusa "Poznavanje prirode", i to u latinizovanom obliku - Serbi. Ovi "Serbi" su tu zabeleženi kao narod koji živi u Azijskoj Sarmatiji, severno od Kavkaza, pa se iz toga može pretpostaviti da su bili sarmatsko (iransko) pleme.

Posle Plinija, narod "Serbi" pominju i Tacit, Ptolomej, Prokopije, Jordanes, Vibijus, Ajnhard.

Veza između ovih "Starih Srba" (kako nekad nazivaju narod Serbi) i današnjih Srba nije naučno dokazana, već predstavlja hipotezu. Pretpostavlja se da su se Serbi iz Azijske Sarmatije preselili u srednju Evropu (Polablje) u 4. veku, zajedno sa Alanima. Smatra se da su Serbi i Alani bili veoma srodna sarmatska plemena, a potomci Alana su današnji Oseti na Kavkazu .

Postoji pretpostavka da su se Serbi na području Polablja mešali sa Slovenima i ostavili im svoje ime. Iz toga proizilazi, a na osnovu rekonstrukcije verovatne Seobe Slovena, da se deo ovih Slovena, koji je usvojio ime Srbi, doselio na Balkan u 7. veku, gde se izmešao sa ranije doseljenim slovenskim plemenima i romanizovanim potomcima balkanskih starosedelaca. Drugi deo Srba, kako se tvrdi, koji se nije doselio na Balkan, ostao je da živi u Polablju, a njihovi potomci bi bili današnji Lužički Srbi.

Starosedelačka teorija

Ova teorija se ne bavi poreklom srpskog imena, već poreklom Srba u antropološkom i genetskom smislu. Osnovu ove teorije čini ideja da su Srbi starosedeoci na Balkanu, odnosno da su oni direktni naslednici kulture Lepenskog Vira, pa potom Vinčanske kulture i tako dalje, sve do današnjih dana. Tvrdi se da su Srbi u jednom trenutku napustili Balkan i krenuli u seobu, da bi se na kraju ponovo vratili na Balkanske prostore.

Po najnovijim istrazivanjima ova teorija je verovatno i najtacnija. Ako uzmemo u obzir da Srbi poseduju samo 15% haplogrupa R1 , halpogrupa koji vodi poreklo iz Azije i koji genetski odredjuje Slovenske narode, a cak 48% haplogrupa I2) koja je najstarija halpogrupa u evropi i verovatno jedina koji vodi poreklo deirektno iz evrope.

Ostale teorije

Postoji puno teorija koje objedinjuju neke od navedenih. Tako je Milojević smatrao da su Srbi poreklom iz Indije i Irana i starosedeoci Balkana u isto vreme.

Vidi još

• Teorije o porijeklu Hrvata

Literatura

• Aleksandar M. Petrović, Kratka arheografija Srba, Novi Sad, 1994.
• Živko D. Petković, Prve pojave srpskog imena, Beograd, 1996.
• Lazar Šebek, Stari Srbi, Serbi sveske 2, Izdavač: Krim, Beograd, Ložionička 4.
• Lazo M. Kostić, O srpskom imenu, Srbinje - Novi Sad, 2000.
• Sava S. Vujić - Bogdan M. Basarić, Severni Srbi (ne)zaboravljeni narod, Beograd, 1998.
• Nikola Jeremić, Srpska zemlja Bojka, Zemun, 1993.
• Relja Novaković, Baltički Sloveni u Beogradu i Srbiji, Beograd, 1985.
• Relja Novaković, Još o poreklu Srba, Beograd, 1992.
• Relja Novaković, Srbi, Beograd, 1993.
• Relja Novaković, Srbi i njihovi pradavni srodnici, Beograd, 2000.
• Miodrag Milanović, Istorijsko poreklo Srba, Vandalija, Beograd, 2011.
• Miodrag Milanović, Srpski stari vek, Vandalija, Beograd, 2008, 2015.
• Miodrag Milanović, Pisani izvori i komentari o povesti Srba sa hronologijom, Vandalija, Beograd, 2013.
• High-Resolution Phylogenetic Analysis of Southeastern Europe Traces Major Episodes of Paternal Gene Flow Among Slavic Populations
• The Society for Nordish Physical Anthropology: The Living Slavs
• Origins, age, spread and ethnic association of European haplogroups and subclades

Vanjske veze

• Atlas ljudskog putovanja, Projekat Genografija