Stolac

**Stolac**
grb
Grad	Stolac
Kanton / Geografski položaj	-/-
Površina	- km²
Broj stanovnika - Ukupno (1991) - Gustoća naseljenosti	- 18.681 - /km²

Stolac je grad i opština u jugoistočnom dijelu Bosne i Hercegovine, na krajnjem istoku Hercegovačko-neretvanskog kantona Federacije BiH.

Naseljena mjesta[uredi | uredi kod]

Aladinići, Barane (dio), Barića harem, Bjelojevići (Bjelovići), Bobanovo Selo, Borojevići, Burmazi (dio), Crkvina (Crkvine), Crnići-Greda, Crnići-Kula, Daorson, Do (dio), Dračevac, Gizdave, Gornja Duboka, Hodovo (dio), Hrgud (dio), Komanje Brdo (dio), Kozice, Kruševo, Masline, Njivice, Orašlje, Ošanjići (Ošanići), Pješivac-Greda, Pješivac-Kula, Podgrad, Poplašići, Poprati, Potkotašnica, Prenj, Rivine, Rotimlja, Stolac, Trijebanj i Vidovo polje.

Historija[uredi | uredi kod]

Kameno doba[uredi | uredi kod]

Kontinuitet prisutnosti ljudske zajednice na prostoru Stoca seže 16.000 godina u prošlost. Da je zainteresiranost za život na ovom prostoru bila još od najstarijih vremena, svjedoči pećina Badanj - paleolitsko stanište. U njoj su pronađeni crteži koji opisuju detalja lova s jasnim likom konja (Konj napadnut strelicama).

Doba Ilira[uredi | uredi kod]

Stolac je prostor s najduljom i najraskošnijom historijom gradskog života u Bosni i Hercegovini, a spada u malu skupinu balkanskih prostora na kojima su sačuvana materijalna svjedočenja o urbanim oblicima života kroz razdoblje dugo preko 3.500 godina. Toliko su stari utvrđeni ostaci ilirskog grada Daorsona.

Rimsko doba[uredi | uredi kod]

Rimljani su izgradili svoj muncipij Diluntum, uz koji se spominju castrum Vidoskij i loco dicto Stolaz

Srednji vijek[uredi | uredi kod]

Naziv Stolac dobio je relativno kasno - prvi poznati podatak je iz XV. vijeka, povrh Stoca (IV-III vijek pne.). zatim , pa Vidosich, Vidoski grad, osmansko Ilce i IIstolce, potom Vidoska i konačno Stolac.

Iz ovog perioda su poznate nekropole stećaka na Radimlji, Boljunima, Rotimlji i Vidoštaku kao i sama tvrđava Starog grada.

Iz turskog vremena su spomenici, džamije, trgovi, crkve i biblioteke. Kasnije na te građevine nadovezivali su se obilježja mediteranske kulture.

To mjesto je bilo i ostalo jedno od svetišta Jevreja. Isto tako tu je grob jevrejskog rabina Moša Danona.

Novo doba[uredi | uredi kod]

Stolac je bio grad muzej i grad spomenik. Grad koji je sa svojom historijskom baštinom bio pod zaštitom UNESCO-a od 1980.godine.

Stolac i stolački kraj su teško stradali u drugom svjetskom ratu.

Za vrijeme rata u BiH grad je nekoliko puta prelazio iz ruke u ruku, uslijed čega je iz njega protjerano srpsko, a potom bošnjačko stanovništvo. Dio opštine koji je ostao pod kontrolom srpskih snaga je Daytonskim mirovnim sporazumom pripao Republici Srpskoj te danas čini opštinu Berkovići. Ostatak Stoca je pripao Federaciji BiH.

Kultura i znamenitosti[uredi | uredi kod]

Glavni članak: Nacionalni spomenici u Stocu

U toku ratnih dešavanja grad Stolac ostao je bez mnogih svojih značajki, uništena je džamija Ismail Kapetana Sarica, džamija Hadži Alije Hadžisalihovića, pravoslavna crkva iz 1870. god. Jedna od najstarijih džamija u Bosni i Hercegovini, sultana Selima iz 1519., zapaljena i srušena, nadovezuju se i drugi spomenici, Silahtar Jusuf paše hamam, Ali Paše Rizvanbegovića kuća, Stara kuća (Mujina), Džulhanimina kuća, mezarje, biblioteke.

Zapaljen je najstariji maslenik, koji je najviše udaljen od mora, kao i njegov uljni mlin, u ovome dijelu Evrope. Stolac je također poznat po Sahat-kuli.

Poznate ličnosti[uredi | uredi kod]

Ali-paša Rizvanbegović
Mehmedalija Mak Dizdar, pjesnik
Nijaz Duraković, posljednji vođa SK BiH
Muhamed Mehmedbašić, poznati revolucionar Mlade Bosne
Mustafa Golubić, pripadnik Crne ruke, jugoslovenski komunista i sovjetski obaveštajac
Lazo Goluža, urednik na HRT-u, autor kvizova i prevoditelj.
Slavko Goluža, hrvatski rukometaš i izbornik